Əli bəy Hüseynzadənin dünyagörüşündə türkçülüyün və islamçılığın nəzəri-fəlsəfi əsasları Əli bəy Hüseynzadənin dünyagörüşündə türkçülüyün və islamçılığın nəzəri-fəlsəfi əsasları The Theoretical and Philosophical Basics of Islamism and Turkism in Ali Bay Huseinzada’s View Теоретические и философские основы тюркства и исламизма в мировоззрении Али бека Гусейнзаде
Öz
Məqalədə, ilk növbədə, Ə.Hüseynzadənin “türkçülük, islamçılıq və müasirlik”ideyası ilə bağlı fikirləri öz əksini tapmışdır. Onun türklük və islamlığı hansıanlamda vəhdətdə götürməsinin səbəbləri göstərilmişdir. Eyni zamanda, buradaƏ.Hüseynzadənin nədən “osmanlı türkçülüyü” ideyasını müdafiə etməsinin nəzərifəlsəfi əsasları da araşdırılmışdır. Məqalədə göstərilir ki, Ə.Hüseynzadə “türkçülükislamçılıq və müasirlik” və “osmanlı türkçülüyü” ideyalarını irəli sürməklə nəinkiAzərbaycan türkçülüyü ideyasına qarşı olmuş, əksinə, Azərbaycan milli ideyasının(azərbaycançılığın) nəzəri-fəlsəfi əsaslarının formalaşmasında təkanverici roloynamışdır. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin üçrəngli bayrağıda Ə.Hüseynzadənin ideyaları əsasında qəbul edilmişdir. Məqalədə o da qeyd olunurki, Ə.Hüseynzadə yalnız Azərbaycan türkləri üçün deyil, bütün Türk Dünyasımiqyasında dəyərli bir mütəfəkkir olmuşdur.
Məqalədə, ilk növbədə, Ə.Hüseynzadənin “türkçülük, islamçılıq və müasirlik”ideyası ilə bağlı fikirləri öz əksini tapmışdır. Onun türklük və islamlığı hansıanlamda vəhdətdə götürməsinin səbəbləri göstərilmişdir. Eyni zamanda, buradaƏ.Hüseynzadənin nədən “osmanlı türkçülüyü” ideyasını müdafiə etməsinin nəzərifəlsəfi əsasları da araşdırılmışdır. Məqalədə göstərilir ki, Ə.Hüseynzadə “türkçülükislamçılıq və müasirlik” və “osmanlı türkçülüyü” ideyalarını irəli sürməklə nəinkiAzərbaycan türkçülüyü ideyasına qarşı olmuş, əksinə, Azərbaycan milli ideyasının(azərbaycançılığın) nəzəri-fəlsəfi əsaslarının formalaşmasında təkanverici roloynamışdır. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin üçrəngli bayrağıda Ə.Hüseynzadənin ideyaları əsasında qəbul edilmişdir. Məqalədə o da qeyd olunurki, Ə.Hüseynzadə yalnız Azərbaycan türkləri üçün deyil, bütün Türk Dünyasımiqyasında dəyərli bir mütəfəkkir olmuşdur.
he article reflects A.Huseynzada’s ideas of “Turkism, Islamism and Modernity”. The study shows the reason of his opinion on the unity of the ideas of Turkism and Islamism. Moreover, it reveals the theoretical and philosophical reasons for the defense of A.Huseynzada’s idea of “Ottoman Turkism”. The article shows that with the promotion of the ideas of “Turkism, Islamism and modernity” and “Ottoman Turkism” A.Huseinzada in fact opposed the idea of Azerbaijan Turkism and played a role of impetus in the formation of the theoretical and philosophical foundations of national idea of Azerbaijan (Azerbaijanism). It is not accidental that the tricolor flag of the Azerbaijan Democratic Republic was adopted on the basis of A. Huseinzada’s ideas. The article introduces A. Huseinzada as a prominent thinker in Azerbaijan as well as in the entire Turkic world.
В статье, в первую очередь, нашли отражение мысли А.Гусейнзаде об идеях “тюркства, исламизма и современности”. В исследовании показано - на чем основываются его мысли о единстве тюркства и исламизма. Вместе с тем выявляются теоретические и философские основы защиты идеи “османского тюркства” со стороны А.Гусейнзаде. В статье показывается, что с выдвижением идей “тюркства, исламизма и современности” и “османского тюркства” А.Гусейнзаде не только не выступал против идеи азербайджанского тюркства, но, более того, сыграл роль толчка в формировании теоретическиx и философских основ национальной идеи Азербайджана (азербайджанства). Не случайно, трехцветный флаг Азербайджанской Народной Республики был принят на основе идей А.Гусейнзаде. В статье также отмечается, что А.Гусейнзаде был видным мыслителем не только Азербайджана, но и всего тюркского мира.
Referanslar
- Akçura Yusif (2010). Türkçülüyün tarixi. Bakı, Qanun
- Azərbaycan Kommunist Partiyasının oçerkləri (1986). İki cilddə I cild, Bakı: “Azərnəşr”, 1986
- Balayev Aydın (2011). Məmməd Əmin Rəsulzadə (1884-1955). Bakı, “Adiloğlu” nəşriyyatı
- Dadaşzadə Arif (1967). Seçilmişəsərləri. 1-ci cild. Bakı, “Azərnəşr”
- Qarayev Yaşar (1996). Tarix: yaxından və uzaqdan. Bakı, “Sabah”
- Hüseynzadə Əli (2007/1). Seçilmişəsərləri. Bakı, “Şərq-Qərb”
- Hüseynzadə Əli (1994/2). Siyasəti-fürusət. Bakı, “Elm”
- Hüseynzadə Əli (2008/3). Seçilmişəsərləri. İki ciddə II cild. Bakı, “Çaşıoğlu”
- Köçərli Firudin (2007). Ana dili//Azərbaycan publisistikası antologiyası. Bakı, “Şərq-Qərb”
- Rəsulzadə Məhəmməd Əmin (2012/1). Panturanizm. Qafqaz sorunu. Bakı, “Təknur”
- Rəsulzadə Məhəmməd Əmin (2012/2). Qafqaz türkləri. Bakı, “Təknur”
- Məmmədquluzadə Cəlil (2004). Əsərləri. IV cilddə, II cild. Bakı, “Şərq-Qərb”
- Müznib Əlabbas (2006). Seçilmişəsərləri. Bakı, “Şərq-Qərb”
- Məmmədzadə Mirzə Bala (1992). Milli Azərbaycan hərəkatı. Bakı, “Nicat”, 1992
- Nemanzadə Ömər Faiq (2006).F. Seçilmişəsərləri. Bakı, “Şərq-Qərb”
- Nəzmi Əli (2006). Seçilmişəsərləri. Bakı, “Şərq-Qərb” 17.СвйатоховскийТaдeyш (1990). РускийАзярбайджан 1905-1920 гг. “Хазар” журнал, No1.
Lisans
Telif Hakkı (c) 2018 Assoc. Prof. Faig Alakbarli
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.