Paul Ricoeur Felsefesinde Özne ve Anlatısal Kimlik: Bir Giriş Denemesi

№ 2(9) Dekabr 2022

AZ
EN
RU
TR

Paul Ricoeur Fəlsəfəsində Subyekt və Narrativ Kimlik: Giriş Təcrübəsi

Subject and Narrative identity in the Philosophy of Paul Ricoeur: An introduction

Субъект и нарративная идентичность в философии поля рикера: введение

Paul Ricoeur Felsefesinde Özne ve Anlatısal Kimlik: Bir Giriş Denemesi

Hayyam Celilzade https://orcid.org/0000-0001-7739-9388

Xülasə

AZ
EN
RU
TR

Paul Ricoeur deyildikdə ağıla gələn ilk anlayış "başqası olaraq özü" anlayışıdır. Kitablarından birinin adının da "Başqası olaraq özü" olması təsadüfi deyil. Bu anlayışla birbaşa əlaqəli olan digər anlayış isə narrativ kimlikdir. Ricoeur’un fəlsəfəsində narrativ kimlik anlayışının harada mövqeləndiyi və bu anlayışın ortaya çıxmasına səbəb olan amillər tədqiqatımızın mövzusunu təşkil edir. Fəlsəfi anlayışlar boşluqda meydana gəlmir, əksinə, özündən əvvəlki anlayışlara reaksiya və ya cavab olaraq inkişaf etdirilir. Bu reaksiyanı yalnız mənfi mənada başa düşmək doğru olmaz. Belə ki, yeni inkişaf etdirilən fəlsəfi anlayış, əlaqəli olduğu əvvəlki anlayışı şərh edərək yeni perspektivlərin yaranmasına yol aça bilər. Bəzən isə yeni inkişaf etdirilən fəlsəfi anlayışın -əlaqəli olduğuəvvəlki anlayışla toqquşması bir münaqişəyə səbəb ola bilər. Bu baxımdan Ricoeur’un narrativ kimlik anlayışını niyə inkişaf etdirdiyi sualı böyük əhəmiyyət kəsb edir. Həqiqətən də, Ricoeur’un narrativ kimlik anlayışı Kartezyen subyektin səbəb olduğu problemlərə həll təklifidir. Tədqiqatımız narrativ kimlik anlayışının Kartezyen subyektin doğurduğu problemlərə həll təklifi olarkən, eyni zamanda yeni bir subyekt anlayışı təklif etdiyini müdafiə edir. Bu yeni subyekt anlayışı bir tərəfdən Descartes’in ego, Heidegger’in Dasein, Levinas’ın başqası anlayışlarının gözardı etdiyi məqamları vurğulayır, digər tərəfdən isə müasir insanın əzablarına teoloji izahları yenidən xatırladaraq həll təklif edir. Bu mənada tədqiqatımız Ricoeur’un həll təklifinin teoloji köklərini də göstərir. Ricoeur’un əlaqəli anlayışları ələ aldığı əsas mətnlərdən hərəkət edən tədqiqatımız, həmin mətnlərin yaxından oxunuşunu ehtiva edən mənbələrə də yer verir.

The first concept that comes to mind when Paul Ricoeur is mentioned is the concept of Oneself as Another. It is no coincidence that Oneself as Another is the title of one of his books. Another concept that is directly related to this concept is narrative identity. The subject of our study is where the concept of narrative identity is located in Ricoeur’s philosophy and what are the reasons for the emergence of this concept. Philosophical concepts do not emerge in an emptiness, on the contrary, they are developed as a reaction or response to the concepts that came before them. It would not be correct to understand this reaction only in a negative sense. As a matter of fact, the newly developed philosophical concept can lead to the emergence of new horizons by interpreting the previous concept. The meeting of the newly developed philosophical concept with the previous concept to which it is related can sometimes result in a conflict. The question of why Ricoeur developed the concept of narrative identity is important in this context. Ricoeur’s concept of narrative identity, in fact, is a solution to the problems caused by the Cartesian subject. While the concept of narrative identity offers solutions to the problems caused by the Cartesian subject, it also proposes a new definition of subject, according to our research. This new concept of subject, on the one hand, draws attention to issues neglected by Descartes’ ego, Heidegger’s Dasein, and Levinas’ other concepts, and on the other, offers solutions to modern man’s misery by recalling theological explanations. In this sense, our study also points out the theological roots of Ricoeur’s solution proposal. Starting with Ricoeur’s basic texts in which he discusses related concepts, our research includes sources that include close reading of these texts.

Когда упоминается Поль Рикёр, первое, что приходит на ум, — это его слова ясам как другой. Не случайно одна из его книг называется «Ясам как другой. Еще одно выражение, связанное с этим понятием, это нарративная идентичность. Предметом нашего исследования является основа понятия нарративная идентичность в философии Рикёра и история его возникновения. Философские концепции не возникают на пустом месте, наоборот, они представляют собой реакцию или ответ на предшествующие концепции. Неправильно понимать эту реакцию только в отрицательном смысле. Вновь введенное философское понятие может привести к возникновению новых горизонтов, интерпретируя предыдущее понятие, с которым оно связано. Иногда встреча вновь введенного философского понятия с предшествующим, к которому оно относится, может вызвать напряжение. Именно на этом моменте важно выяснение причины введения Рикёром понятия «нарративная идентичность». Рикеровская концепция «нарративная идентичность» служит решению проблем, поставленных картезианским субъектом. Наше исследование утверждает, что концепция «нарративная идентичность» не только предлагает пути решения проблем, поставленных картезианским субъектом, но и предлагает новое определение субъекта. Эта новая концепция субъекта, с одной стороны, напоминает нам о проблемах, которые пренебрегает cogito Декарта, dasein Хайдеггера и другие понятия Левинаса. С другой стороны, она предлагает пути решения проблем современного человека, опираясь на христианскую теологию. В этом плане наше исследование также указывает на христианские корни понятий, раскрытых Рикером.

Paul Ricoeur denildiği zaman akla gelen ilk kavram “başkası olarak kendisi” kavramıdır. Bir kitabının da isminin Başkası Olarak Kendisi olması tesadüfî değildir. Bu kavramla doğrudan irtibatlı olan bir diğer kavram ise anlatısal kimlik’tir. Ricoeur’ün felsefesinde anlatısal kimlik kavramının nerede konumlandığı ve bu kavramın ortaya çıkmasını sağlayan sebeplerin neler olduğu çalışmamızın konusunu oluşturur. Felsefi kavramlar boşlukta ortaya çıkmaz bilakis kendisinden önceki kavramlara tepki yahut cevap olarak geliştirilirler. Bu tepkiyi sadece negatif anlamda anlamak doğru olmaz. Nitekim yeni geliştirilen felsefi kavram irtibatlı olduğu önceki kavramı yorumlayarak yeni ufukların ortaya çıkmasına yol açabilir. Bazen ise yeni geliştirilen felsefi kavramın -irtibatlı olduğuönceki kavramla buluşması bir çatışmaya sebebiyet verebilir. Bu bağlamda Ricoeur’ün anlatısal kimlik kavramını niçin geliştirdiği? sorusu önem arz eder. Nitekim Ricoeur’ün anlatısal kimlik kavramı Kartezyen öznenin yol açtığı sorunlara çözüm önerisidir. Çalışmamız anlatısal kimlik kavramının Kartezyen öznenin yol açtığı sorunlara çözüm önerisi sunarken aynı zamanda yeni bir özne tanımı önerdiğini savunur. Bu yeni özne kavramı bir yandan Descartes’in ego, Heidegger’in Dasein, Levinas’ın öteki kavramlarının ihmal ettiği hususlara dikkat çeker, diğer yandan modern insanın bulanımlarına teolojik açıklamaları yeniden hatırlatarak çözüm önerir. Bu anlamda çalışmamız Ricoeur’ün çözüm önerisinin teolojik köklerini de işaret eder. Ricoeur’ün ilgili kavramları ele aldığı temel metinlerinden hareket eden çalışmamız işbu metinlerin yakın okumasını içeren kaynaklara da yer verir.

Açar Sözlər

AZ
EN
RU
TR

Subyekt Narrativ Kimlik Başqası olaraq Özü Kogito Epoxə

Subject Narrative İdentity Oneself As Another Cogito Epoche

Субъект Нарративная Идентичность Я- Сам Как Другой Cogito Эпохе

Özne Anlatısal Kimlik Başkası Olarak Kendisi Cogito Epokhe

Referanslar

Acar, Sengün M. (2008). Paul Ricoeur’ün Anlatı ve Tarih Görüşü Bağlamında Arthur C. Danto’nun Anlatı Cümlelerinin Değerlendirilmesi, Ankara Üniversitesi Araştırma Dergisi sayı: 19, (ss. 1-20).

Büyüktuncay, Mehmet. (2014). Otobiyografi Ve Paul Ricoeur: Tarihsel Anla-tıda Zamanın Biçimlendirilmesi, Sosyal Bilimler Dergisi, sayı: 1, (ss. 11-19).

Ceylan, Şilan Ceren. (2015). Paul Ricoeur’ün Hermeneutik Kuramında Metaforun İşlevi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi.

Ford, Amanda Kirstine. (2012). The Self in The Mirror Of The Scriptures: The Hermeneutics and Ethics Of Paul Ricoeur, Doktora tezi, University of Nottingham.

Harrington, Johnathan. (2016). Yours Truly, Self Narrative And Narrative Designs Of A Self, The Philosophy Of Computer Games Conference, (ss. 1-7).

Kurtar, Senem. (2009). Anlatısallaşan Zaman Ve Der Zauberberg (Büyülü Dağ) Paul Ricoeur’ün Anlatısallaşan Zamanının Thomas Mann’ın Der Zauberberg (Büyülü Dağ) Romanındaki Zaman Aporialarında Açımlan-ması, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı: 1, (ss. 70-96).

Mallet O. and Wapshott, R. (2012). Mediating Ambiguity: Narrative İdentity and Knowledge Workers, Scandinavian Journal of Management sayı: 28 (1), (ss. 2-34).

McGuire, Tom. (2011). Narrative Self, Story as The Basis of The Self, Café Philosophy, (ss. 2-19).

Reagan, Charles E. (2002). Personal Identity. Erişim Tarihi: Ağustos 3, 2022. https://www.scribd.com/document/333134997/Personal-identityCharles-E-Reagan-Paul-Ricoeur-pdf.

Ricoeur, Paul. (1974). Metaphor and the Main Problem of Hermeneutics, New Literary History, sayı: 1, (ss. 95-110).

Ricoeur, Paul. (2010). Başkası Olarak Kendisi, ter: Hakkı Hünler. Ankara: Doğu Batı Yayınları.

Ricoeur, Paul. (1991). From Text To Action: Essays in Hermeneutics II. trans. by: Kathleen Blarney And John B. Thompson. London: Northwestern University Press, London.

Ricoeur, Paul. (2007). Yorum Teorisi Söylem ve Artı Anlam. Ter: Gökhan Yavuz Demir. İstanbul: Paradigma Yayınları.

Ricoeur, Paul. (2007). Yoruma Dair. ter: Necmiye Alpay. İstanbul: Metis Yayınları.

Ricoeur, Paul. (2009). Yorumların Çatışması: Hermenoytik Üzerine Denemeler I. ter: Hüsamettin Arslan, İstanbul: Paradigma Yayınları.

Ricoeur, Paul. (2007). Zaman Ve Anlatı I, Zaman-Olayörgüsü-Üçlü Mimesis. ter: Mehmet Rifat - Sema Rifat. İstanbul: YKY Yayınları.

Ricoeur, Paul. (2009). Zaman Ve Anlatı II, Tarih ve Anlatı. ter: Mehmet Rifat. İstanbul: YKY Yayınları.

Ricoeur, Paul. (2012). Zaman ve Anlatı III, Kurmaca Anlatıda Zamanın Biçimlenişi. ter: Mehmet Rıfat. İstanbul: YKY Yayınları.

Ricoeur, Paul. (2013). Zaman ve Anlatı IV, Anlatılan (Öykülenen) Zaman. ter: Umut Öksüzan ve Atakan Altınörs. İstanbul: YKY Yayınları.

Taşkent, Ayşe. (2013). Güzelin Peşinde, İstanbul: Klasik Yayınları. Vanleene, Sengün Meltem. (2011). Paul Ricoeur’de Kendiliğe İlişkin Bir

Sorgulama Olarak “Anlatısal Kimlik” Sorunu, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi.

Varlık, Selami. (2015). Ricoeur’ün Hermenötiğinde Merkezdışı Özne, Kaygı, sayı: 24, (ss. 1-21).

Vlacos, Sophie. (2011). Paul Ricoeur and The Theoretical Imagination, Doktora Tezi, Cardiff University.

Ümumilikdə 23 istinad var. Daha Çox İstinadı Göstər

Necə istinad edilir?

Celilzade, Hayyam. “Paul Ricoeur Fəlsəfəsində Subyekt Və Narrativ Kimlik: Giriş Təcrübəsi”. Din Araşdırmaları Jurnalı 5/9 (December 31, 2022), 97-107. https://journal.ait.edu.az/daj/article/view/156