Nurəddin Topçu fəlsəfəsinin mənbələrinə dair On the Sources of Nurettin Topchu’s Philosophy Об источниках философии Нуреттина Топчу Nurettin Topçu’nun Felsefesinin Temelleri Üzerine
Xülasə
Məqalənin mövzusunu Nurəddin Topçunun fəlsəfəsi, əsas məğzini isə onun kimlərdən təsirləndiyi məsələsi təşkil edir. Filosofun fəlsəfəsində əxlaqi məsələlər əsas yer tutur. Bununla yanaşı, onun siyasətdən dinə, sənətdən tarixədək bir çox sahədə əsərləri mövcuddur. Bəhs etdiyi hər məsələdə insan amilini əsas götürən Nurəddin Topçunun fikrincə, şəxs ehtiyac içində olduğu zaman hərəkətə başlayır. İnsanın dərk edib fəaliyyətə başlaması onun iradəsinin göstəricisidir. İnsanın iradə hərəkətinin məqsədi nədir? Nurəddin Topçunun fikrincə, hərəkətın məqsədi Tanrıya çatmaqdır. Deməli, Tanrıya tərəf aparmayan hərəkət insanı əsl hədəfinə çatdırmaz. Bütün fəlsəfəsi hərəkət anlayışı üzərində qurulan Nurəddin Topçuya təsir göstərən mütəfəkkirlər kimlərdir? Nurəddin Topçuya hansı mütəfəkkirlərin nüfuz etdiyi ilə bağlı araşdırmalar onun Fransadakı fəlsəfə təhsili və Berqson, Blondel, Massiqnonun filosof üzərindəki təsirləri ilə əlaqəlidir. Bu nüfuzetmənin tədqiq olunması ilə başlayan araşdırmaların nəticəsi daha çox Nurəddin Topçunun Qərb fəlsəfəsindən, xüsusən də Berqsonun mistisizmindən çox təsirlənməsi istiqamətindədir. Blondelin hərəkət ideyası filosofun bütün fəlsəfəsinə hakim olmuşdur və o, sufiləri Massiqnon sayəsində öyrənmişdir. “Nurəddin Topçu kimlərdən təsirlənmişdir?” sualını əsas götürərək, əvvəlcə onun görüşləri ilə İslam düşüncə sistemləri, daha sonra isə filosofun düşüncələri ilə müəllimlərinin fikirləri arasında müqayisə aparacağam. Müqayisənin nəticəsi ilə “Nurəddin Topçu hansı düşüncə sistemini davam etdirmişdir?” sualı da cavablanmış olacaq.
Qeyd edim ki, hərəkət və sezgi anlayışları Blondeldən və Berqsondan əsrlər əvvəl işlənib-hazırlanmış təsəvvüf metafizikasında mərkəzi yer tutmamışdır. Bu anlayışlar aidiyyəti tədqiqatlarda ya unudulmuş, ya da nəzərdən qaçırılmışdır. Yazımızda həmin araşdırmaların natamam və səhv olduğunu irəli sürəcəyik. Nurəddin Topçu fəlsəfəsinin əsas məfhumlarının təhlili ilə məqaləni yekunlaşdıracağam.
This article focuses on Nurettin Topchu's philosophy, highlighting the problematic question of who influenced him. Nurettin Topchu’s philosophy is centered on moral issues, he has works in many areas, from politics to religion, from art to history. As a result, he approaches every issue from the perspective of humans. According to Nurettin Topchu, humans start to act the moment they realize that they are in need. The fact that humans realize their need and take action shows that they have the will. What is the purpose of human action? According to Nurettin Topchu, the purpose of action is to reach Allah. Studies on who influenced Nurettin Topchu include his philosophy education in France and the influences of Bergson, Blondel, and Massignon on him. The conclusion reached by the studies, which began by examining these influences, is mainly in the following direction: Western philosophy, particularly Bergson's mysticism, greatly influenced Nurettin Topchu. Blondel’s “thought of movement” dominated his entire philosophy, and he became acquainted with the Sufis through Massignon. To determine Nurettin Topchu's influences, I'll first compare his views to Islamic thought and then to his teachers. The result of the comparison will also answer the question of which tradition of thought Nurettin Topchu can be positioned within. The fact that the concept of movement was developed centuries before Blondel and that the concept of intuition held a central place in Sufi metaphysics centuries before Bergson is either forgotten or overlooked in the studies in question. This article argues that these studies are incomplete and erroneous. I will conclude the article with an analysis of the basic concepts of Nurettin Topchu’s philosophy.
Предметом этой статьи является философия Нуреттина Топчу, а проблемой - вопрос в том, под чьим влиянием он находился. Предметом данной статьи является философия Нуреттина Топчу, а проблемой - вопрос о том, под чьим влиянием он находился. Хотя философия Нуреттина Топчу сосредоточена на вопросах морали, он работает во многих областях, таких как политика, религия, искусство и история. Поэтому в каждом вопросе он отталкивается от человека. По мнению Нуреттина Топчу, человек начинает действовать в тот момент, когда осознает, что он нуждается. Тот факт, что человек осознает это и начинает действовать, свидетельствует о наличии у него воли. Какова цель движения человеческой воли? Согласно Нуреттину Топчу, цель движения - достичь Бога. Поэтому движение, которое не ведет к Богу, не ведет человека к истинной цели. Исследования о том, кто повлиял на Нуреттина Топчу, посвящены его философскому образованию во Франции и влиянию на Нуреттина Топчу Бергсона, Блонделя и Массиньона. Выводы, сделанные в этих исследованиях, которые начинаются с анализа этих влияний, в основном сводятся к следующему: На Нуреттина Топчу оказала большое влияние западная философия, особенно мистицизм Бергсона, «идея движения» Блонделя доминировала во всей его философии, а суфиев он узнал через Массиньона. Сосредоточившись на проблеме того, под чьим влиянием находился Нуреттин Топчу, я сначала проведу сравнение между исламскими традициями мысли, а затем между его взглядами и взглядами его учителей. В результате сравнения будет дан ответ на вопрос, к какой традиции мысли можно причислить Нуреттина Топчу. Тот факт, что концепция движения была разработана за столетия до Блонделя, а понятие интуиции стало центральным в суфийской метафизике за столетия до Бергсона, в этих исследованиях либо забывается, либо упускается из виду. Главный тезис нашей статьи заключается в том, что эти исследования неполны и ошибочны. В заключение статьи я приведу анализ основных концепций философии Нуреттина Топчу.
Bu makalenin konusunu Nurettin Topçu’nun felsefesi, sorunsalını ise onun kim(ler)den etkilendiği meselesi oluşturur. Nurettin Topçu’nun felsefesinde her ne kadar ahlâkî meseleler merkeze alınmış olsa da siyasetten dine, sanattan tarihe birçok alanda çalışmaları bulunur. Binaenaleyh ele aldığı her meselede insandan yola çıkar. Nurettin Topçu’ya göre insan, muhtaç olduğunu idrak ettiği an harekete başlar. İnsanın idrak etmesi ve harekete geçmesi onun iradeye sahip olduğunu gösterir. İnsan iradesinin hareket gayesi nedir? Nurettin Topçu’ya göre hareketin gayesi Tanrı’ya ulaşmaktır. Dolayısıyla Tanrı’ya ulaştırmayan hareket, insanı gerçek hedefe ulaştırmamış olur. Nurettin Topçu’nun kimlerden etkilendiğine dair yapılan araştırmalar onun Fransa’daki felsefe eğitimini, Bergson, Blondel ve Massignon’un Nurettin Topçu üzerindeki etkilerini konu eder. İşbu etkileri irdelemekle başlayan çalışmaların ulaştıkları neticeyse çoğunlukla şu yöndedir: Nurettin Topçu, Batı felsefesinden özellikle Bergson mistisizminden çok etkilenmiş, Blondel’in “hareket düşüncesi” bütün felsefesine hâkim olmuş ve Massignon sayesinde sufileri tanımıştır. Nurettin Topçu’nun kim(ler)den etkilendiği sorunsalını merkeze alarak önce İslâm düşünce gelenekleriyle sonra ise hocalarının görüşleriyle onun görüşleri arasında mukayese yapacağım. Mukayesenin sonucuyla birlikte Nurettin Topçu’nun hangi düşünce geleneğinin devamında konumlandırılabileceği sorusu da cevaplanmış olacak. Blondel’den asırlar önce hareket kavramının geliştirildiği, Bergson’dan asırlar önce tasavvuf metafiziğinde sezgi kavramının merkezi yer tuttuğu olgusu söz konusu çalışmalarda ya unutulur ya da es geçilir. Makalemizin temel tezi bu çalışmaların eksik ve hatalı olduğu yöndedir. Nurettin Topçu’nun felsefesinin temel kavramlarının analiziyle makaleyi bitireceğim.
Açar sözlər
Referanslar
- Dağ, M. (1981). Kelam ve İslâm Felsefesinde Hareket Kuramı. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 20(1), (s. 221-248).
- Demirli, E. (2008). Sadreddin Konevi. TDV İslâm Ansiklopedisi, 35, (s. 420-425).
- Emre, Y. (2024). Divan. İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Işık, E. (1992). Nurettin Hoca ve Din Adamları. Nurettin Topçu’ya Armağan. İstanbul: Dergah Yayınları.
- Kara, İ. (2006). Bir Siyasi İhya Hareketi: Topçu’da Siyaset ve Devlet Telakkisi. Hece Dergisi, 109, (s. 244-254).
- Kara, İ. (2016). Ahlâk Davasına Ve Muallimliğe Adanmış Bir Ömür: Nurettin Topçu, Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, 4, (s. 6 – 23).
- Kara, M. (2006). Farklı Bir Münzevi Sıradışı Bir Muallim: Nurettin Topçu. Hece Dergisi, 109, (s. 148-155).
- Karaman, H. (2010). Nurettin Topçu. İzmir: Kaynak Yayınları.
- Kemal, N. (2009). Nurettin Topçu’nun Düşüncesinin Kaynakları. Sakarya-Türkiye.
- Lorca, A. M. (2008). İbn Rüşt’ün Skolastik Ve Rönesans Felsefesi Üzerindeki Etkisi. Uluslararası İbn Rüşd Sempozyumu. (s. 1-15).
- Nasr, S. H. (1990). Molla Sadra ve İlahi Hikmet. İstanbul: İnsan Yayınları.
- Ovacık, Z. (2022). Nurettin Topçu’nun ‘Ruhçu Anadolu Sosyalizmi’ Hangi Ruhu Taşımaktadır?. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları, 45, (s. 77-101).
- Surûş, A. (1984). Evrenin Yatışmaz Yapısı. İstanbul: İnsan Yayınları.
- Topçu, N. (1969). İradenin Davası. İstanbul. Hareket Yayınları.
- Topçu, N. (1970). Mehmet Akif. İstanbul: Hareket Yayınları.
- Topçu, N. (1978). Milliyetçiliğimizin Esasları. İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Topçu, N. (1998). Büyük Fetih. İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Topçu, N. (2012). İradenin Davası, Devlet ve Demokrasi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Topçu, N. (2013). Var Olmak. İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Wolfson H. A. (1958). The Plurality of Immovable Movers in Aristotle, Averroes and St. Thomas. Harvard Studies in Classical Philology, 63, (s. 233-53).
Lisenziya
Müəllif hüququ (c) 2025 f.f.d. Xəyyam Cəlilzadə
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisenziyalanıb.