İslam hüququ
İmamiyyə məzhəbinə görə İmam qaib olduğu dövrdə Cümə namazının hökmü
The Ruling of the Friday Prayer (Salat Al-jumu’ah) According to Twelver Shia, in the Absence of Imam
Положения пятничной молитвы в отсутствие имама согласно имамийскому мазхабу
İslam dininin vacib ibadətlərindən biri Cümə namazıdır. İmamiyyə şiə fəqihlərinin rəyinə əsasən, insanların iştirakının vacib olduğu Cümə namazı məsum şəxsin təşkil etdiyi namazıdır. Bu hökmə keçmiş və müasir fəqihlərin heç biri qarşı çıxmamış, məsələ ilə bağlı icma etmişlər. İmamiyyə şiə məzhəbində məsum imamın qaib olduğu dövrdə həmin namazın hökmü ilə bağlı alimlər arasında fərqli rəylər mövcud olmuşdur. İlk əsrin Səllar, İbn İdris, Şərif Mürtəza, Şeyx Tusi və Əllamə Hilli kimi böyük fəqihlərin rəyi Cümə namazının qılınmasının haram olduğu yönündə idi. İmamiyyə fəqihlərinin böyük əksəriyyətinin məsələ ilə bağlı nəzərləri isə bu namazın vacibi-eyni və ya vacibi-təxyiri olmasıdır. X-XIII əsrlər bəzi imamiyyə alimləri Cümə namazının vacibi-eyni olduğuna dair hökm versələr də, xüsusən XIV-XVII əsrlər fəqihləri arasında bu rəy üstünlük təşkil edirdi. Bu hökmün verilməsində həmin dövrlərdə imamiyyə məzhəbinin siyasi cəhətdən tədricən qüdrət tapması və Səfəvi dövlətinin qurulması əsas rol oynamışdır. Vacibi-eyni hökmünü verən alimlər arasında Şeyx Müfid, Zeynəddin ibn Nurəddin Amili, Məhəmməd ibn Əli Amili, Yusif Bəhrani, Feyz Kaşani, Əbul-Fəth Kəracuki, İmaməddin Təbəri, Əllamə Məclisi, Hürr Amilinin adlarını qeyd etmək olar. Cümə namazının imamın qaib olduğu dövrdə qılınmasının icazəli olduğuna dair hökm verərək, rəy dəyişdirən Şeyx Tusi və Əllamə Hilli, eləcə də Şeyx Əbu Səlah Hələbi kimi bəzi qədim fəqihlər, həmçinin aralarında Şəhid Sani, Məhəmməd ibn Əli Amili, Mühəqqiq Hilli, Şeyx Əli ibn Hüseyn Kərəki, Şeyx Kaşiful-Ğita, Şeyx Məhəmməd Həsən Nəcəfinin olduğu Orta və sonrakı əsr fəqihləri Cümə namazı ilə zöhr namazı arasında seçim etmə ixtiyarına rüsxət verən vacibi-təxyiri hökmünü vermişlər.
One of the wajib (obligatory) acts of worship in Islam is the Salat alJumu’ah (Friday prayer). According to Shia jurists, Friday prayer, in which participation of people is essential, is a prayer that organized by an infallible person a prophet or an imam. Making a consensus on this ruling, none of the past and present jurists opposed it. In general, the ruling of this salat during the occultation period of the infallible Imam is disputable amongst scholars of Imamiyya Shia. Great jurists of the formative period, such as Sallar, Ibn Idris, Sharif Murtaza, Shaykh Tusi, and Allamah Hilli considered the Friday prayer as haram (forbidden). The vast majority of Imamiyya jurists, however, are of the opinion that this prayer is individual obligation (wajib al-ayni) or optional obligation (wajib al-takhyiri). During the 10-13th centuries there were some Imamiyya jurists who regarded Friday prayer to be individual obligation, but it was a common view especially among the 14-17th century jurists. Gradual political lifting of the Imamiyya sect and foundation of Safavid dynasty during that period have played a key role in this decision. Shaykh Mufid, Zaynaddin bin Nureddin Amili, Muhammad bin Ali Amili, Yusif Bahrani, Fayz Kashani, Abul-Fath Karadjuki, Imamaddin al-Tabari, Allamah Majlisi and Hurr Amili are from the scholars who considered this prayer individual obligation. Several old jurists, such as Shaykh Tusi, Allamah Hilli, and also Shaykh Abu Salah Halabi, who changed their opinion saying that Friday prayer is permitted in the absence of the Imam, as well as other middle and later period jurists including Shahid Sani, Muhammad bin Ali Amili, Muhaqqiq Hilli, Shaykh Ali bin Hussein Karaki, Shaykh Kashif al-Ghita and Shaykh Muhammad Hasan Najafi decreed that Friday prayer is optional obligation, which allowed to choose between Friday and midday prayers.
Одним из важных актов поклонения в исламе является пятничная молитва. По мнению шиитских фагихов, пятничные молитвы, в которых важно массовое присутствие людей, это молитвы, организованные безгрешным человеком пророком или имамом. Ни один из прошлых и настоящих фагихов не выступал против этого решения, и все единогласно соглашались с этим. Учеными высказывались разные мнения относительно проведения этой молитвы в отсутствии имама. По мнению таких великих фагихов первых веков, как Саллар, Ибн Идрис, Шарифа Муртаза, Шейха Туси и Аллама Хилли, совершение пятничной молитвы [без имама] считалось запретным (харамом). Мнение подавляющего большинства фагихов имамийи было таково, что эта молитва может быть «обязательна и едина» (ваджиб аль-айни) или «обязательна, но по выбору» (ваджиб аль-тахрийи). Некоторые имамийские ученые Х-ХIII веков постановили, что пятничные молитвы «обязательны и едины» (ваджиб аль-айни), и эта точка зрения преобладала и среди фагихов XIV-XVII веков. Постепенный политический подъем имамийского мазхаба и создание государства Сефевидов сыграли ключевую роль в утверждении этого решения. Шейх Муфид, Зайнаддин ибн Нуреддин Амили, Мухаммад ибн Али Амили, Юсиф Бахрани, Файз Кашани, Абул-Фатх Караджуки, Имам ад-Дин альТабари, Аллама Меджлис и Хурр Амили были среди ученых, вынесших такое же постановление. Некоторые фагихи средних веков и более позднего периода, в том числе Шейх Тусиб Аллама Хилли, Шейх Абу Салах Халаби, Шахид Сани, Мухаммед ибн Али Амили, Мухаккик Хилли, Шейх Али ибн Хусейн Караки, Шейх Кашифул-Гита и Шейх Мухаммад Хасан Наджафи, которые постановили, что пятничная молитва допустима во время отсутствия имама, приняли решение о том, что молитва «обязательна, но по выбору» (ваджиб аль-тахрийи), которое позволило выбирать между пятничной и полуденной молитвой.
“Qurani-Kərim”. (1992). (V.Məmmədəliyev və Z.Bünyadovun Azərbaycan dilinə tərcüməsi). “Poliqrafkniqa”. Kiyev. (səh.553.).
Şeyx Hüseyn Əli Müntəziri. (1995). “əl-Bədruz-zahir fi salətil-cüm`əti vəl-müsafir”. III çap. Qum. İran. (səh.13.).
Əbu Mənsur Həsən ibn Yusuf ibn Mütəhhər Əsədi Əllamə Hilli. (1993). “Təzkirətul-füqəha”. I çap. “Sitarə” mətbəəsi. Qum, İran. c.4, (səh.12).
Şeyx Zeynəddin Amili Şəhid Sani. (2016). “ər-Rovzətul-bəhiyyə”. XII çap. “Şəriət” mətbəəsi. Qum, İran. c.1, (səh.239-248).
Fəxrəddin Tərihi. (2007). “Məcməul-bəhreyn”. I çap. Beyrut, Livan. c.3- 4, (səh.510).
Mühibbiddin Seyid Məhəmməd Mürtəza Zübeydi. (1983). “Tacul-ərus min cəvahiril-qamus”. Küveyt. c.20, (səh.458).
Luis Məluf. (1986). “əl-Müncid fil-luğət”. “Darul-Məşriq” mətbəəsi. Beyrut, Livan. (səh.101).
Şərif Mürtəza. (1985). “Rəsail”. “Seyyidüş-Şühəda” mətbəəsi. Qum, İran. c.1, (səh.272) (304).
İbn Mənzur Məhəmməd ibn Kərim. (1993). “Lisanul-ərəb”. III çap, “Daru Sadir” mətbəəsi. Beyrut, Livan. c.8, (səh.58).
Hayreddin Karaman. (1993). TDV İslâm Ansiklopedisi. c.8, (səh.85).
Əbul-Fərəc Cəmaləddin Əbdürrəhman ibn Əli ibn Məhəmməd ibn Cevzi. (1984). “Zadul-məsir”. III çap. “Məktəbətul-İslami” müəssisəsi. Beyrut, Livan. c.8, (səh.264).
Əbu Əli Fəzl ibn Həsən Təbərsi. (2006). “Məcməul-bəyan fi təfsiril- Quran”. I çap, “Darul-Mürtəza”. Beyrut, Livan. c.10, (səh.8).
Məhəmməd ibn Məhəmməd ibn Numan əl-Bağdadi Şeyx Müfid. (1992). “Məsarruş-şiə”. I çap, “Mehr” mətbəəsi, İran. (səh.49).
Əbu Əli Fəzl ibn Həsən Təbərsi. (2004). “İ`lamul-vəra biə`lamil-huda”. (Əli Əkbər Ğəffarinin düzəliş və şərhlərilə). I çap, “Ə`lami”, Beyrut, Livan. (səh.83).
Şeyx Muhəmməd ibn Yaqub Kuleyni. (1986). “əl-Kafi”. IV çap, “İslam kitabları” mətbəəsi, Qum, İran. c.3, (səh.414).
Məhəmməd ibn Həsən Hürr Amili. (2012). “Vəsailuş-şiə”. II çap, “İslami nəşrlər” müəssisəsi. Qum, İran. c.6, səh.649, bab 1, “Cümə namazı” fəsli, hədis 28.
Məhəmməd Cavad Muğniyə. (1996). “əl-Fiqh ələl-məzahibil-xəmsə”. III çap. “İsmailian” mətbəəsi. Tehran, İran. (səh.120).
Seyid Əhməd Musəvi Rövzati. “İcmaatu füqahəil-imamiyyə”, “əl- Ə`lami” mətbəəsi. Beyrut, Livan. c.2, (səh.124).
Zinəddin ibn Əli Şəhid Sani. (2005). “ər-Rovzətul-bəhiyyətu fi şərhil- lum`ətid-Diməşqiyyə”. “Saminul-hucəc” mətbəəsi, Məşhəd, İran, c.1, (səh.173).
Şeyx Mürtəza Bürucerdi. (2009). “əl-Müstənədu fi şərhi ürvətil-vüsqa”. IV çap. “Ninəva” mətbəəsi. Bağdad, İraq. c.11, (səh.14).
Şeyx Əbu Yə`la Həmzə ibn Əbdüləziz Deyləmi Səllar. (1993). “əl- Mərasimul-ələviyyə fil-əhkamin-nəbəviyyə”. (Seyid Mühsin Hüseyni Əmininin təhqiqilə). “Əmir” mətbəəsi. Qum, İran. (səh.77).
Əbu Mənsur Həsən ibn Yusuf ibn Mütəhhər Əsədi Əllamə Hilli. (2012). “Müxtələfuş-şiə fi əhkamiş-şəriə”. III çap, “İslam yayınları” müəssisəsi. Qum, İran. c.2, (səh.238).
Məhəmməd ibn Məhəmməd ibn Numan əl-Bağdadi Şeyx Müfid. (2008). “əl-İrşad”. II çap, “Muəssəsətu Alil-beyti li-ihayit-turas”. Beyrut, Livan. c.2, (səh.342).
İbn İdris Hilli. (1990). “əs-Sərairul-havi litəhriril-fətava”. “İslami nəşrlər” müəssisəsi. Qum, İran. c.1, (səh.303).
Əbu Mənsur Həsən ibn Yusuf ibn Mütəhhər Əsədi Əllamə Hilli. (2008). “Muntəhəl-mətləb fi təhqiqil-məzhəb”. III çap. “Zibangar” mətbəəsi. Tehran, İran. c.5, (səh.334).
Əbu Mənsur Həsən ibn Yusuf ibn Mütəhhər Əsədi Əllamə Hilli. (2008). “Təzkirətul-füqəha”. I çap. “Muəssəsətu Alil-beyti li-ihayit-turas”. Qum, İran. c.4, (səh.19).
Şeyx Məhəmməd ibn Həsən Tusi. (1987). “əl-Xilaf”. “İslam nəşrləri” müəssisəsi. Qum, İran, c.1, (səh.626), məsələ 397; “Hikmət” mətbəəsi. Qum, İran. c.1, (səh.233), məsələ 43.
İmam Səccadın duaları. (2001). “Səhifətus-Səccadiyyə”. II çap, “Ə`lami” mətbəəsi, Beyrut, Livan. (səh.232), 150-ci dua.
Şeyx Məhəmməd Rza Müzəffər. (2006). “Üsulul-fiqh”. I çap. “Əzizi” müəssisəsi. Qum, İran. c.1, (səh.67).
Məhəmməd Həsən Qədiri. (1989). “əl-Bəhs fi risalatin əşr”. “İslami yayınlar” mətbəəsi. Qum, İran. (səh.106).
Hadi ibn Mehdi Mühəqqiq Səbzəvari. “Zəxirətul-məad fi şərhil-İrşad”. (elektron kitab versiyası - http://hz.turathalanbiaa.com/public/1080.pdf). c.1, q. 2, (səh.566).
Şeyx Yusif Bəhrani. (1993). “Hədaiqun-nazirə”. “Darul-Əzva”. Beyrut, Livan. c.9, (səh.346).
Feyz Kaşani. (1981). “əş-Şihabus-saqib”. (Seyid Şəhristaninin kitaba yazdığı əlavə). II çap. “Ə`lami” mətbəəsi. Beyrut, Livan. (səh. 105).
Dr. Əli Rza Feyz. (2007). “əl-Fiqh vəl-ictihad”. (Hüseyn Safinin tərcüməsi). I çap. “Bi`ru Həsən” mətbəəsi. Beyrut, Livan. c.2, (səh.152).
Şeyx Əhməd ibn Məhəmməd Müqəddəs Ərdəbili. (1983). “Məcməul- faidəti vəl-burhan”. Qum, İran. c.2, (səh.361).
Muhəmməd ibn Əbdülfəttah ət-Tənkabuni. (2012). “Salətul-cumuə”. I çap. Kərbəla, İraq. (səh.19).
Şeyx Məhəmməd ibn Həsən Tusi. (1968). “əl-Cüməl vəl-uqud”. “Universitet” (“Daneşgah”) mətbəəsi. Məşhəd, İran. (səh.81).
Şeyx Məhəmməd ibn Həsən Tusi. (1980). “ən-Nihayətu fi mücərrədil- fiqhi vəl-fətava”. II çap. “Darul-kitabil-ərəbi” mətbəəsi. Beyrut, Livan. (səh.107).
Əbu Mənsur Həsən ibn Yusuf ibn Mütəhhər Əsədi Əllamə Hilli, (1990). “Nihayətul-əhkam fi mərifətil-əhkam”. II çap. “İsmailian” müəssisəsi. Qum, İran, c.2, (səh.14).
Təqiyyəddin Əbu Səlah Hələbi. (1996). “əl-Kafi fil-fiqh”. “Bustane kitab” müəssisəsi. Qum, İran. (səh.151).
Nəcməddin Cəfər ibn Həsən Mühəqqiq Hilli. (1986). “əl-Mötəbər”. Qum, İran. c.2, (səh.306).
Məhəmməd ibn Məkki Amili Şəhid Əvvəl. (1998). “Zikraş-şiəti fi əhkamiş-şəriə”. I çap. “Əhli-Beyt” müəssisəsi. Qum, İran. c.4, (səh.104).
Məhəmməd ibn Cəmaluddin Amili Şəhid Əvvəl. (1992). “əd-Durusuş- şər`iyyə fi fiqhil-İmamiyyə”. I çap. “İslam nəşrləri” müəssisəsi. Qum, İran. c.1, (səh.186).
Məhəmməd ibn Cəmaluddin Amili Şəhid Əvvəl. (2004). “Durusun təmhidiyyətun fi təfsiri ayatil-əhkami minəl-Qur`an”. I çap. Beyrut, Livan. c.1, (səh.146).
Şeyx Əli ibn Hüseyn Kərəki. (1989). “ər-Rəsail”. (Şeyx Məhəmməd Həssunun təhqiqilə). I çap. “Xəyyam” mətbəəsi. Qum, İran. c.1, (səh.146).
Şeyx Cəfər ibn Xızr Kaşiful-Ğita. (2009). “Kəşiful-ğita ən mübhəmatiş- şəriətil-ğərra”. “Bustane kitab” müəssisəsi. Qum, İran. c.3, (səh. 251).
Şeyx Məhəmməd Həsən Nəcəfi Sahibul-Cəvahir. (2007). “Cəvahirul- kəlam fi şərhi şəraiil-islam”. “İslam nəşrləri” müəssisəsi. II çap. Qum, İran. c.11, (səh.259).
Şeyx Məhəmməd ibn Həsən Hürr Amili. (1994). “Vəsailuş-şiə”. II çap. “Mehr” mətbəəsi. Qum, İran. c.7, (səh.309), bab 5.
Məhəmməd Cavad Muğniyə. (2005). “Fiqhul-İmamil-Cəfəris-Sadiq”. “Ənsarian” mətbəəsi. Qum, İran. c.1, (səh.275).
Ümumilikdə 49 istinad var.
Daha Çox İstinadı Göstər
Ağamoğlanov, Hilal. “İmamiyyə məzhəbinə görə İmam Qaib olduğu dövrdə Cümə namazının hökmü”. Din Araşdırmaları Jurnalı 3/4 (June 30, 2020), 287-307. https://journal.ait.edu.az/daj/article/view/89
Endirin
Məqalə Məlumatları
- Məqalə Növü İslam hüququ
- Təqdim Edildi aprel 1, 2020
- Yayımlanıb iyun 30, 2020
- Nömrə № 1(4) İyun 2020
- Bölmə İslam hüququ