Din sosiologiyası
Dini fundamentalizmin təşəkkülü və ideoloji əsasları: xristianlıq və islam kontekstində
The Formation and Ideological Foundations of Religious Fundamentalism: in Context of Christianity and Islam
Формирование и идеологическиe основы религиозного фундаментализма: в контексте христианства и исламa
Bu məqalədə dini fundamentalizm və radikalizmin Xristianlıq və İslam dini kontekstində təşəkkül tapması və onun ideoloji əsasları tədqiq edilmişdir. Dini fundamentalizm xristian yevangelizm hərəkatı kimi meydana gəlsə də, daha sonra bu xarakteristikaya uyğun gələn digər dini cərəyanlar üçün də istifadə edilmişdir. İslami dini hərəkatların fundamentalizmlə əlaqələndiriliməsi mübahisələrə səbəb olmuşdur. İslam dini özünəməxsus dini-etiqadi təlimləri və təşkilati quruluşu baxımından xristian yevangelizmindən fərqlənir. Belə ki, Kitabi-Müqəddəsin literal izahı, qüsursuzluğu, tarixi faktları ehtiva etməsi və s. fundamentalist ideyalar Xristian dini ənənəsində marginallığı təmsil edir. Halbuki İslamda dinin əsas mənbələrinə Quran və Sünnəyə eyni aspektdən yanaşmaq mümkün deyildir. Müsəlmanların böyük əksəriyyəti İslamın müqəddəs mətnlərinin dəyişikliyə uğramadığına, qüsursuz və faktiki məlumatları ehtiva etdiyinə etiqad edir. Buna baxmayaraq, siyasi aktivliyi ilə seçilən dini hərəkatlar siyasi islam və ya islami aktivizm termini ilə ifadə edilmişdir. Bunlara, əsasən, Seyyid Qütb, Mövdudi və Ayətullah Xomeyninin siyasi-dini ideologiyaları əsasında yaranmış dini cərəyanları daxil edirlər. Siyasi islam, eyni zamanda, radikal dini cərəyanların meydana gəlməsinə müəyyən dərəcədə təsir göstərmişdir.
This article deals with the formation and ideological foundations of religious fundamentalism and radicalism in the context of Christianity and Islam. Although religious fundamentalism arose as a Christian evangelical movement, later it was used for other religious movements with similar characteristics. The association of Islamic religious movements with fundamentalism has led to controversies. Islam differs from the Christian evangelism in terms of its specific religious teachings and organizational structure. Innerancy of Bible, literalism, the historical factuality of Biblical narratives and other fundamentalist ideas represent marginal approaches in the Christian tradition. However, in Islam, it is impossible to approach the main sources of religion-the Quran and Sunnah in the same way. The vast majority of Muslims believe that the sacred texts of Islam have not changed over time and contain true and accurate historical information. Nevertheless, religious movements that attracted attention with their political activity, have been labeled as political Islam or Islamic activism. These include mainly religious movements based on the political and religious ideologies of Sayyid Qutb, Maududi and Ayatollah Khomeini. Political Islam, at the same time, had a certain impact on the emergence of radical religious movements.
В этой статье рассматриваются формирование и идеологические основы религиозного фундаментализма и радикализма в контексте христианства и ислама. Хотя религиозный фундаментализм возник как христианское евангельское движение, потом он начал использоватся для других религиозных движений, подобных этой характеристике. Aссоциация исламских религиозных движений с фундаментализмом привелa к полемикe. Потому, что ислам отличается от христианского евангелизма с точки зрения его конкретных религиозных учений и организационной структуры. Так как, буквальное толкование и безупречность Библии, историческая фактичность библейских повествований и другие фундаменталистские идеи представляют собой маргинализации в христианской традиции. Однако, в Исламе подобным образом невозможно подходить к основным источникам религии -Корану и Сунне. Потому, что большинство мусульман считают, что священные тексты ислама не претерпели изменений, и содержат безупречную и точную информацию. Несмотря на это, религиозные движения, которые привлекли внимание с политической деятельностью, были названы как политический ислам или исламский активизм. К ним относятся, главным образом, религиозные движения основанные на политических и религиозных идеологиях Сейида Кутба, Маудуди и Аятоллы Хомейни. Политический ислам, в то же время, оказал определенное влияние на возникновение радикальных религиозных движений.
Cevizci, Ahmet. (2002). Felsefe Sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yayınları.
Esposito, John L. (1992). The Islamic Threat: Myth or Reality?, NewYork: Oxford University Press.
Hallencreutz, Carl F. – Westerland, David. (1996). Questioning the Secular State: The Worldwide Resurgence of Religion in Politics. David Westerland (ed.), London: Hurst and Company Press.
Dini ekstremizmə qarşı mübarizə haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu, (2015). Bakı, maddə: 1.0.2.
Juergensmeyer, Mark (1993). The New Cold War?: Religious Nationalism Confronts the Secular State, London: University of California Press.
Kepel, Gilles. (2001). Cihat: İslamcılığın Yükselişi ve Gerilemesi, (tər. Haldun Bayrı), Doğan Kitap.
Kurt, Abdurrahman. (2016). Din Sosyolojisi, İstanbul: Sentez Yayınları.
Lewis, Bernard. (1988). The Political Language of Islam, Chicago: University of Chicago Press.
Malka, Haim. (2015). Jihadi-Salafi Rebellion and The Crisis of Authority, Religious Radicalism After Arab Uprisings, (ed. John B. Alterman), New York, London: Rowman & Littlefield.
Marsden, George M. (2006). Fundamentalism and American Culture, (second edition), New York: Oxford University Press.
Maududi, Abul Ala. (1980). Jihad in Islam, Lebanon: The Holy Kuran Publishing House.
Peterson, Michael – Hasker, William – Reichenbach, Bruce – Basinger, David, (2012). Akıl ve İnanç: Din Felsefesine Giriş, (tər. Rahim Acar), İstanbul: Küre Yayınları.
Roy, Olivier. (1994). The Failure of Political Islam, (trans. Carol Volk), Cambridge: Harvard University Press.
Ümumilikdə 13 istinad var.
Daha Çox İstinadı Göstər
Qənbərov, Asəf. “Dini Fundamentalizmin təşəkkülü Və Ideoloji əsasları: Xristianlıq Və Islam Kontekstində”. Din Araşdırmaları Jurnalı 1/1 (December 31, 2018), 31-44. https://doi.org/10.30546/fsyvr015
Müəllif hüququ (c) 2018 Asəf Qənbərov
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisenziyalanıb.
Endirin
Məqalə Məlumatları
- Məqalə Növü Din sosiologiyası
- Təqdim Edildi oktyabr 1, 2018
- Yayımlanıb dekabr 31, 2018
- Nömrə № 1 (1) Dekabr 2018
- Bölmə Din sosiologiyası