e-ISSN: 3006-2772
ISSN: 2618-0030
2019
İki illik
Azərbaycan İlahiyyat İnstitutu
Azərbaycan

Tarix

Birinci dünya müharibəsi dövründə İngilis ərbçilərinin qeydlərinə görə

Armenians in the Ottoman Empire Through the Records of the British Soldiers During World War I (According to the Kut Al-amara War Prisoners’ Memoirs)

Армяне османской империи в записях британских солдат первой мировой войны (по воспоминаниям военнопленных эль-кута)

Birinci Dünya Savaşı İngiliz Askerlerin Kayıtlarına Göre Osmanlı’da Ermeniler (Kûtü’l-Amâre Savaş Esirlerinin Hatıratları Örneğinde)

  • Elnurə Əzizova Azerbaycan İlahiyat Enstitüsü, İlahiyat Fakültesi, Din Bilimleri Anabilim Dalı
Ölkə və toplumların siyasi tarixindən daha az əhəmiyyət daşımayan sosial və mədəni tarixinin tədqiqində, mədəniyyət tarixi nöqteyi-nəzərindən ən zəngin mənbələrdən biri olan səyahətnamələr və gündəliklər müasir dövrün tarix tədqiqatçılarının vacib qaynaqlarındandır. Lakin siyasi tarix yazıçılığında müraciət olunan birinci dərəcəli mənbə əsərlərin müəllifləri qədər, səyahətnamə və gündəliklərin sahiblərinin kimliyi də əhəmiyyət kəsb edir. Bu, tarix boyu müxtəlif dini və etnik kimliklərə ev sahibliyi edən Osmanlı dövlətinin son dövrlərinin daxili və xarici siyasətində mühüm bir mövzuya çevrilmiş Erməni məsələsi kontekstində əcnəbi səyyahların yazılarına yanaşarkən daha da əhəmiyyət qazanır. Bir müsəlman dövləti kimi Osmanlının qeyri-müsəlman əhalisinin böyük hissəsini meydana gətirən xristianların siyasi, mədəni və dini vəziyyəti əsrlər boyu Xristianlığın hamisi vəsfi ilə avropalı dindaşları üçün əhəmiyyət kəsb edib. XIX əsrin sonlarına doğru əksəriyyətlə xarici güclərin təhriki ilə baş vermiş erməni üsyanları səbəbilə əcnəbi diplomat və səyyahların mövzuya olan marağı daha da artmışdır. Bu məqalədə İngiltərənin I Dünya Müharibəsində ən ağır məğlubiyyətlərindən birini yaşadığı 29 aprel 1916-cı ildə Bağdad yaxınlarında baş verən Kutul-əmarə müharibəsindən sonra əsir düşmüş İngilis əsgərlərin gündəlik və xatirələrində Osmanlı təbəəsi olan ermənilərin siyasi, sosial və mədəni vəziyyəti ilə əlaqəli məlumatlar dəyərləndiriləcək. Çarlz Taundşendin “My Campaign”, Barberin “Besieged in Kut and After”, Bishopun “A Kut Prisoner”, Sandesin “In Kut and Captivity with the Sixth Indian Division”, Mozliin “The Secrets of a Kuttite” adlı xatirələri tədqiqatın əsas mənbələri olacaq.
Being one of the richest sources for cultural history, travel books, itineraries and memoirs are considered substantial sources for contemporary historians in the study of socio-cultural history of countries and societies which is as important as their political history. However, it is a fact that the identity of a travel book and diary writer is as important as the identity of authors of the first-hand sources referenced in political historiography. The issue of approaching the records of foreign travellers becomes a more sensitive topic when considering the records of foreign travellers about Armenian question, which turned into an important matter in the internal and foreign politics of the Ottoman Empire during its last quarter, despite it had hosted various religious and ethnic identities for a long period in its history. The political, cultural and religious situation of the Christians which constituted the majority of non-Muslim subjects in the Ottoman Empire, had great importance for their European co-religionists as the protectors of Christianity for centuries. Finally, when the Armenian rebellions occurred mostly as a result of provocations of foreign powers at the end of the 19th century, the interest of foreign diplomats and travellers increased towards the question. This paper will investigate data related political, social and cultural situation of the Armenians as Ottoman subjects within the context of diaries and memoirs of British war prisoners captured after Kut al-Amara war that took place near Baghdad on April 29, 1916, as one of the most severe defeats of the United Kingdom in its history. My Compain by Charles Townshend, Besieged in Kut and After by Barber, A Kut Prisoner by Bishop, In Kut and Captivity with the Sixth Indian Division by Sandes, The Secrets of a Kuttite by Mousley will be the main sources of the research.
Одним из самых богатых источников для книг по истории культуры являются путевые заметки и мемуары, которые считаются обязательными источниками для современных историков, исследующих социокультурную историю стран и сообществ, которая так же важна как их политическая история. Однако,надо заметит, что очень важна личность авторов путевых заметок и дневников, так же как и личность авторов первых источников, на которые ссылаются в политической историографии. На протяжении всей истории Османской империи являющейся местом сосуществования различных религиозных и этнических сообществ, в последней четверти которой Армянский вопрос особо рассматривался во внутренней и внешней политике исследование записей и отметок иностранных путешественников принимает особое значение. Политическое, культурное и религиозное положение христиан, составлявших большинство немусульманских подданных в Османской империи, имело огромное значение для их европейских единоверцев как защитников христианства на протяжении веков. В итоге в конце 19 века, когда начали происходить армянские восстания в основном являющиеся результатом провокаций иностранных держав, интерес зарубежных дипломатов и путешественников к этому вопросу возрос. В этой статье будут исследованы данные, связанные с политическим, социальным и культурным положением армян как османских подданных, в контексте дневников и воспоминаний британских военнопленных, захваченных после войны Эль-Кута, которая произошла недалеко от Багдада 29 апреля 1916 года. Это было самое тяжелое поражение в его истории Соединенного Королевства. «Мой компаньон» Чарльза Тауншенда, «Осажденный в Куте и после него»Барбера, «Узник Кута» Бишопа, «В Куте и плену с шестой индийской дивизией» Сандеса, «Тайны куттита» Мусли будут основными источниками исследования.
Ülke ve toplumların siyasî tarihinden daha az olmayan önemle onların sosyo-kültürel tarihinin araştırılmasında, kültürel tarih malzemesi bakımından en zengin kaynaklardan sayılan seyahatnameler, hatıratlar ve günlükler günümüz tarih araştırmacılarının zorunlu kaynakları arasındadır. Fakat siyasî tarih yazıcılığında başvurulan birinci el kaynak eserlerin yazarları kadar, seyahatname ve günlük sahiplerinin de kimliğinin önem taşıdığı bir gerçektir. Tarihi süreç içerisinde çeşitli dini ve etnik kimliklere ev sahipliği yapan Osmanlı Devleti’nin son çeyreğinde iç ve dış politikasında önemli bir konuya çevrilmiş Ermeni sorunu bağlamında yabancı seyyahların kayıtlarına yaklaşımla ilgili konu daha da hassasiyet kazanmaktadır. Müslüman Osmanlı’da gayr-i müslim tebaanın çoğunluğunu oluşturan Hıristiyanların içinde bulundukları siyasî, kültürel ve dinî durum, asırlar boyu Hıristiyanlığın hamisi vasfıyla Avrupalı dindaşları için önem arz etmiştir. XIX. yüzyılın sonlarına doğru çoğunlukla dış güçlerin kışkırtması sonucu vuku bulan Ermeni ayaklanmaları dolayısıyla yabancı diplomat ve seyyahların konuya olan ilgisi daha da artmıştır. Bu makalede Birleşik Krallığın Birinci Dünya Savaşı’nda tarihinin en ağır yenilgilerinden birini yaşadığı, 29 Nisan 1916 yılında Bağdat yakınlığında vuku bulan Kûtu’l-Amâre savaşı sonrası esir düşmüş İngiliz askerlerin günlük ve hatıratlarında Osmanlı tebaası olarak Ermenilerin politik, sosyal ve kültürel durumuyla ilgili veriler değerlendirilmektedir. Charles Towshend’in My Campaign, Barber’in Besieged in Kut and After, Bishop’un A Kut Prisoner, Sandes’in In Kut and Captivity with the Sixth Indian Division, Mousley’in The Secrets of a Kuttite isimli hatıratı araştırmanın başlıca kaynaklarını oluşturacaktır.
Referanslar

Ainsworth. (1842). Travels and Researches in Asia Minor, Mesopotamia, Chaldea and Armenia, London: John W. Parker, I-II.

Barber Major Charles H. (1918). Besieged in Kut and After, William Blackwood and Sons, Edinburg, London.

Bishop H.C.W. (1920). A Kut Prisoner, Anchor Press, London.

Brant James, Glascott A.G., (1840). Notes of a Journey Through a Part of.

Kurdistan, in the Summer of 1838”, Journal of the Royal Geographical Society of London, Vol. 10, (pp. 341-434).

Kinneir John McDonald. (1818). Journey through Asia Minor: Armenia and Koordistan: in the years 1813 and 1814 with remarks on the marches of Alexander and retreat of the ten thousand, London: John Murray.

Lynch, Harry Finnis Blosse, (1901). Armenia: Travels and Studies, London: Longman, Green, and CO., I-II.

Mousley Edward. (1921). The Secrets of a Kuttite, William Clowes and Sons, London.

Olivier. (1800). Guillaume-Antoine, Voyage dans l’Empire Othoman, l’Egypte et la Perse, Paris, I-II.

Pococke Richard (1745). A Description of the East and Some Other Countries, London, I-II.

Resende Vasco. (2014). “Mestre Afonso”, Christian-Muslim Relations: A Bibliographical History, Volume 6. Western Europe (1500-1600), (ed. David Thomas, John A. Chesworth), Brill, Leiden, (s. 376-380).

Sandes Edward W.C. (1919). In Kut and Captivity with Sixth Indian Division, John Murray, London.

Tenreyro Antonio. (1725). Itenerario de Antonio Tenreyro, Peregrinaçao de Fernao Mendes Pinto, Lisboa.

Townshend Charles Vere Ferrers. (1920). My Campaign, The James A. McCann Company, New York.

Tozer Henry Fanshawe. (1881). Turkish Armenia and Eastern Asia Minor, London: Longmans, Green and Co.

Ümumilikdə 15 istinad var.
Necə istinad edilir?
Əzizova, Elnurə. “Birinci dünya müharibəsi dövründə İngilis ərbçilərinin qeydlərinə görə”. Din Araşdırmaları Jurnalı 3/5 (December 31, 2020), 67-78. https://journal.ait.edu.az/daj/article/view/95
№ 2(5) Dekabr 2020 baxış

№ 2(5) Dekabr 2020

Məqalə Məlumatları

  • Məqalə Növü Tarix
  • Təqdim Edildi oktyabr 1, 2020
  • Yayımlanıb dekabr 31, 2020
  • Nömrə № 2(5) Dekabr 2020
  • Bölmə Tarix
  • Fayl Yükləmələri 17
  • Abstrakt Baxışlar 98
  • Paylaş
Endirmə datası hələ yoxdur.