Din Psikolojisi
Psixoloji və islami aspektdə sağlam şəxsiyyət modeli
Model of Healthy Personality in Islamic Aspect
Исламские и психологические аспекты модели здоровой личности
Tarix boyu sağlam şəxsiyyət mövzusu psixoloqlar, filosoflar, əxlaq alimləri və din alimlərini maraqlandırmışdır. Şəxsiyyətin formalaşması, ona təsir edən amillər və sağlam insanın hansı xüsusiyyətlərə malik olması haqqında psixoloqlar tərəfindən müxtəlif və müəyyən fərqliliklərlə nəzəriyyələr irəli sürülmüşdür. Həmçinin hər bir dinin irəli sürdüyü sağlam şəxsiyyət modeli olduğu kimi, İslam dininin də müəyyənləşdirdiyi sağlam insan modeli mövcuddur. Bu məqalədə şəxsiyyətin izah edilməsi üçün fərqli psixoloji cərəyanların şəxsiyyət nəzəriyyələrindən bəhs olunmuşdur. Daha sonra islami aspektdə sağlam şəxsiyyət modelinin xüsusiyyətləri tədqiq olunmuşdur. Məqalənin əvvəlində şəxsiyyət mövzusunda müxtəlif psixoloji cərəyanların nəzəriyyələri açıqlanmışdır. Bu nəzəriyyələrdən psixoanaliz cərəyanının əsas nümayəndələrinin nəzəriyyələri olan psixodinamik görüşlər tədqiq olunmuşdur. Daha sonra Abraham Maslov, Karl Rogers, Qordon Allport kimi psixoloqların şəxsiyyət mövzusundakı humanist nəzəriyyələrindən bəhs edilmişdir. Həmçinin bu hissədə şəxsiyyət mövzusunda olan davranışçı və koqnitiv cərəyanların nəzəriyyələri də qeyd olunmuşdur. Bu nəzəriyyələrdə şəxsiyyətin formalaşması, ona təsir edən amillər və insanda yaranan problemlərin səbəbləri haqqında məlumat verilir. Məqalənin ikinci hissəsində isə islami aspektdə sağlam şəxsiyyət modeli tədqiq olunmuşdur. Burada islami təlimatlara əsasən sağlam şəxsiyyətin xüsusiyyətləri açıqlanmışdır. Həmçinin Qurani-Kərimdə şəxsiyyət mövzusunda qeyd edilən məfhumlar tədqiq olunmuşdur. Bu hissədə, həmçinin islami mənbələrdə sağlam şəxsiyyətin yetişməsi üçün göstərilən nümulərdən də bəhs edilmiş, islami aspektdə sağlam şəxsiyyətin varlığa, özünə və başqalarına olan münasibəti də tədqiq olunmuşdur.
Throughout history, the subject of a healthy personality has attracted psychologists, philosophers, moral and religious scholars. Psychologists have suggested different and specific theories about personality formation, the factors influencing it and characteristics of a healthy personality. There is also a healthy personality model suggested by Islam, just as there is a healthy personality model that other religions propose. This article first discusses theories of different schools of psychology to explain personality. Further, the characteristics of a healthy personality model in the Islamic aspect were also investigated. The first part of the article outlines theories of various psychological schools on personality. From these theories, psychodynamic theories, which are the theories of the main representatives of psychoanalysis school, have been studied. Then, humanistic theories of personality including theories of Abraham Maslow, Carl Rogers, Cordon Alport are explained. This section also outlines the theories of behavioral and cognitive schools about personality. These theories deal with different theories of psychologists about personality formation, the factors that influence it and the causes of personality problems. The second part of the article explores a healthy personality model in the Islamic aspect. This section describes the characteristics of a healthy personality according to Islamic guidelines. It also explores the notions that are mentioned in the Holy Quran close to personality. This section also mentions people who are exemplified for raising a healthy personality in Islamic sources. In addition, the Islamic aspect of a healthy person’s attitude towards existence, himself and others is explored.
На протяжении всей истории тема здоровой личности привлекала психологов, философов, моралистов и религиоведов. Психологи выдвигали различные общие и специфические теории формирования личности, факторов, влияющих на нее, и предлагали характеристики здоровой личности. Есть также модель здоровой личности, предложенная исламом, как есть модель здоровой личности, которую создают другие религии. В начале данная статья обсуждает теории личности различных школ психологии с целью объяснения понятия «личность». Кроме того, исследованы характеристики модели здоровой личности в исламском аспекте. В первой части статьи изложены теории личности различных психологических школ. На их основе изучены психодинамические теории, которые являются теориями основных представителей психоаналитической школы. Затем объясняются гуманистические теории личности, в том числе теории Авраама Маслоу, Карла Роджерса, Гордона Оллпорта. В этом разделе также рассмотрены теории личности поведенческих и когнитивных школ, в том числе различные теории психологов, которые изучают формирование личности, факторы, которые на нее влияют, и причины проблем личности. Во второй части статьи исследуется модель здоровой личности в исламском аспекте. В этом разделе описываются характеристики здоровой личности в соответствии с исламскими принципами и рассматриваются близкие к личности понятия, упоминаемые в Священном Коране. В этом разделе также приводятся имена людей, которые упоминаются в исламских источниках и которые являются примером для формирования здоровой личности. Кроме того, исследована связь существования здоровой личности с самим собой и с другими с точки зрения ислама.
Adler Alfred. (1997). “Understanding life”. Oneworld publications.
Akpınar Huriye. (2017). “Beş büyük kişilik modeli kapsamında çok kriterli karar vermə teknikleri aracılığıyla işgören sınıflandırma”. İzmir: Katip Çelebi üniversitesi Sosyal bilimler enstitüsü işletme ana bilim dalı.
Biçer Ramazan. (2011). “Kişilik ve bir Kuran terimi olarak şakile”. GÜ, Gazi eğitim fakültesi dergisi. (s. 399-418).
Boeree George C. (2006). “Personality theories – Albert Bandura”. Psychology department Shippensburg university.
Boeree George C. (1997). “Personality theories – Sigmund Freud”. Psychology department Shippensburg university.
Borror Donald J. (1960). “Dictionary of word roots and combining forms”. California: Mayfield publishing company.
Bünyadov Ziya, Məmmədəliyev Vasim. (2015). “Qurani-Kərimin tərcüməsi”. İstanbul: Diyanət işləri başqanlığı.
Cornelia Pocnet. (2013). “Personality traits, Behavioral and psychological symptoms and cognitive decline in patients at an early stage of Alzheimers disease”. Luasanne: Facultes des Ssp İnstitut de psychologie.
Corr Philip J, Mathews Gerald. (2009). “The Cambridge handbook of personality psychology”. Cambridge university press.
Doğan Tayfun. (2013). “Beş faktör kişilik özellikleri ve öznel iyi oluş”. Doğuş universitesi dergisi. (s. 56-64).
Gürcan Derya. (2015). “Benlik farklılıklarına Rogersin danışan odaklı terapisi ile yaklaşım: Vaka çalışması”. Ayna klinik psikoloji dergisi. (s. 13-26).
Gürses İbrahim, Kılavuz Akif M. (2011). “Eriksonun psiko-sosyal gelişim dönemleri teorisi açısından kuşaklararası Din eğitimi ve iletişiminin önemi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat fakültesi dergisi.
Hökelekli Hayati. (2010). “Şahsiyet”. İstanbul: İslam ansiklopedisi. c. 38. (s. 297-298).
İsmail Nik Ahmad Hişam, Tekke Mustafa. (2015). “Rediscovering Rogers s self theory and personality”. Journal of educational, health and community psychology.
Kansu Ayça Ferda, Sayar Gökben Hızlı. (2018). “Öz yeterlik, yaşam anlamı ve yaşam bağlılığı kavramları üzerine bir inceleme”. Üsküdar üniversitesi İletişim fakültesi akademik dergisi.
Kapustin Sergey. (2016). “An existential criterion of normal and abnormal personality in the works of Carl Jung and Carl Rogers”. Psychology in Russia: State of art.
Kara Osman. (2012). “Kurana göre insan şahsiyetine etki eden faktörler”. Sakarya üniversitesi ilahiyyat fakültesi dergisi. (s. 1-24).
Karagözlü Volkan. (2012). “Arketipsel sembolizm bağlamında Mihrü Vefa mesnevisinin incelenmesi”. Turkish studies: İnternational periodical for the languages, Literature an history Turkish. (s. 1405-1421).
Kula Sedat, Çakar Bekir. (2015). “Maslow ihtiyaçlar hiyerarşisi bağlamında toplumda bireylerin güvenlik algısı ve yaşam doyumu arasındakı ilişki”. Bartin üniversitesi İ.İ.B.F. dergisi. (s. 191-210).
Maslow Abraham H. (1970). “Motivation and personality”. Harper Row publishers.
Məlikov Ələddin. (2013). “Erix Zeliqmann Fromm və Mürtəza Mütəhhəri fəlsəfəsində İnsanın kamalı nəzəriyyəsi”. Daneşpajuhan, Mofid Universiteti- nin nəşriyyatı. (s. 111-125).
Mutahhari Murtaza. (2014). “İnsani-Kamil”. İstanbul: Kevser yayınları.
Nagler Simon H. (1972). “Erich Fomm”. New York: A survey of twentieth-century views. (s. 193-200).
Othman Nooraini. (2016). “A Preface to the İslamic personality psychology”. İnternational journal of psychological studies. (s. 20-26).
Özdemir Osman, Özdemir Pınar Güzel, Kadak Muhammed Tayyib, Nasıroğlu.
Serhat. (2012). “Kişilik gelişimi”. Psikiyatride güncel yaklaşımlar. (s. 566-589).
Sağlam İsmail. (2009). “Bazı öğrenme kuramları ve Din eğitimi”. T.C Uludağ üniversitesi İlahiyat fakültesi dergisi. (s. 251-266).
Selvi Kerim. (2018). “Narsisistik kişilik bozukluğunun, Adlerin aşağılık ve üstünlük kompleksleri açısından analizi: Bir olgu çalışması”. Ayna klinik psikoloji dergisi. (s. 1-20).
Seyidov S.İ, Həmzəyev M.Ə. (2007). “Psixologiya-Ali pedaqoji məktəb- lərin bakalavr pilləsi tələbələri üçün dərslik”. Bakı.
Sürücü İbrahim. (2017). “Kuranda kişilik eğitimi üzerine”. Bitlis Eren üniversitesi Sosyal bilimler enstitüsü dergisi.
Şimşek Özlem. (2006). “İnsan dinamiği kişilik özelliklerinin incelenmesine yönelik ölçek geliştirme çalışması”. Sakarya Üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü.
Şücai Muhammed Sadık. (2014). “Sağlıklı kişilik teorileri”. İslam düşün- ce ve araştırma dergisi. (s. 67-100).
Tasdemir Gülay, Keskin Gülseren, Aktekin Elif. (2016). “Örgüt ortamındakı kişilik yapılarının önemi”. Global business research conqress. (s. 420-426).
Taymur İbrahim, Türkçapar Hakan. (2012). “Kişilik: Tanımı, sınıflaması ve değerlendirilmesi”. Psikiyatride güncel yaklaşımlar.
Tuzcuoğlu Necla. (1995). “Psikanaliz kuramı ve özellikleri”. Marmara üniversitesi: Atatürk eğitim fakültesi, Eğitim bilimleri dergisi. (s. 275-285).
Toplam 35 kaynakça bulunmaktadır.
Daha Fazla Referansı Göster
Rəcəbov, Elvin. “Psixoloji Və Islami Aspektdə sağlam şəxsiyyət Modeli”. Din Araştırmaları Dergisi 3/4 (June 30, 2020), 53-68. https://journal.ait.edu.az/daj/article/view/75
İndir
Makale Bilgileri
- Makale Türü Din Psikolojisi
- Gönderildi Nisan 1, 2020
- Yayınlanmış Haziran 30, 2020
- Sayı № 1(4) Haziran 2020
- Bölüm Din Psikolojisi