Birgəyaşayış mədəniyyəti ənənələrinin tədqiqində Gəncə Səbzikar abidəsinin əhəmiyyəti

Elnur Həsənov

№ 1(4) İyun 2020

AZ
EN
RU

Birgəyaşayış mədəniyyəti ənənələrinin tədqiqində Gəncə Səbzikar abidəsinin əhəmiyyəti

Importance of Ganja Sebzikar Monument in the Study of Tolerance Culture Traditions

Значение памятника себзикар города гянджи в исследовании традиций культуры толерантности

Elnur Həsənov AMEA Gəncə Bölməsinin baş mütəxəssisi, elm üzrə Prezident mükafatçısı

Xülasə

AZ
EN
RU

Elmi əsərdə Gəncə şəhərinin mühüm orta əsr abidəsi hesab edilən Səbzikar məzarlığı tarixi-etnoqrafik baxımdan tədqiq edilmişdir. Şəhərin qədim Səbzəvad məhəlləsi ərazisində salınmış bu qəbiristanlıq yerli əhəmiyyətli tarixi-memarlıq kompleksidir. Məzarlığın ərazisində müasir dövrümüzə qədər qorunub saxlanılmış çoxsaylı maddi mədəniyyət nümunələri, tarixi mənbələr qəbir abidələri, epitafiya nümunələri, məzarüstü daş kitabələr epiqrafik mənbələr mövcuddur. Tarixi məxəzlərə və elmi mənbələrə istinad edərək bu mühüm abidənin beş əsrdən artıq tarixi olduğu üzə çıxarılmışdır. Səbzikar qəbiristanlığında ümumi sayı yüzdən çox olan türbə və sərdabə abidələrinə rast gəlmək mümkündür. Bu abidələrin sırasında görkəmli şəcərələrin nümayəndələrinə mənsub olan nəsil sərdabələri və qəbirüstü türbələr xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu səbəbdən, tədqiqat işində ilk dəfə olaraq qədim və zəngin tarixi keçmişə malik olan Gəncə şəhərində multikultural dəyərlərin öyrənilməsində, həmçinin birgəyaşayış mədəniyyəti ənənələrinin təşəkkülü və qorunub saxlanılmasında Səbzikar abidəsinin mənbəşünaslıq dəyəri öyrənilmişdir. Bu təkrarsız tarixi-memarlıq kompleksində müasir günümüzə qədər qorunub saxlanılmış qədim qəbir abidələri ilə yanaşı, tədricən sıradan çıxmış məzarların səciyyəvi xüsusiyyətləri müxtəlif yazılı mənbələr, elmi əsərlər, arxiv sənədləri və ayrı-ayrı tarixi məxəzlər əsasında araşdırılmışdır. Məqalədə Səbzikar abidəsinin ümum-İslam maddi və mənəvi mədəniyyətinin dəyərli nümunəsi, açıq səma altında muzey və onun Gəncədə tolerantlıq ənənələrinin tədqiqində maddi mənbə kimi əhəmiyyəti, həmçinin şəhər mədəniyyətinin vacib göstəriciləri olan memarlıq və yerli sənətkarlıq ənənələrinin inkişafındakı dəyəri elmi əsaslarla tədqiq edilmişdir.

This paper investigates Sebzikar grave-yard as an important medieval monument of Ganja city from the historical and ethnographic point of view. Located in the ancient quarter Sebzevad, this cemetery is a historical and architectural complex of local importance. Grave-yard has preserved many material and cultural samples, historical sources tombstones, epitaphs, ancient tombstones epigraphic sources. This significant monument has a rich history of more than five centuries. There are more than one hundred tombs and graves in Sabzikar grave-yard. Among these monuments, tombs and graves of the descendants of the city’s outstanding clans have the main importance. For the first time in this research, significance of Sebzikar monument was studied in investigation of multicultural values in Ganja city, which has an ancient and rich historical past, as well as in the formation and preservation of the traditions of a culture of peaceful coexistence tolerance. Along with the ancient tombs preserved in this unique historical and architectural complex to this day, the characteristic features of the gradually destroyed tombs were studied on the basis of various written sources, scientific works, archival documents and historical sources. The importance of the Sebzikar monument as an important example of pan-Islamic spiritual and material culture, an open-air museum, its significance as a material source in the study of tolerance traditions in Ganja, as well as in the development of architectural and local craft traditions, which are the important indicators of urban culture, were also investigated in scientific article based on academic sources.

В данной научной работе кладбище Себзикар, важный средневековый памятник города Гянджи, был исследован с историко-этнографической точки зрения. Данное кладбище, находящееся на территории древнего квартала Себзевад, является историко-архитектурным комплексом местного значения. На территории кладбища сохранилось множество исторических образцов материального и ремесленного наследия, а также эпиграфических источников древних надгробных надписей и надгробных надписей более позднего времени. История этого важного памятника насчитывает более пяти веков. На территории кладбища находится более ста гробниц и могил. Среди них особое значение имеют гробницы и могилы потомков выдающихся родов города. Ценность и значение этого древнего памятника истории рассматривается в статье в контексте богатых исторических и культурных традиций Гянджи, а также в контексте традиций мультикультурализма и толерантности города. Наряду с древними гробницами, сохранившимися в этом уникальном историкоархитектурном комплексе до наших дней, на основе различных письменных и исторических источников, научных работ, архивных документов были изучены и характерные особенности постепенно разрушенных гробниц. В данной научной статье на базе академических источников исследуется ценность памятника Себзикар как важного примера общеисламской духовной и материальной культуры, музея под открытым небом и материального источника для изучении традиций толерантности в Гяндже, а также его роль и значение в развитии местных архитектурных и ремесленных традиций, которые являются важными показателями городской культуры.

Açar Sözlər

AZ
EN
RU

Azərbaycan Gəncə Multikulturalizm Səbzikar Məzarlığı Memarlıq Tolerantlıq

Azerbaijan Ganja Multiculturalism Sebzikar Grave-yard Architecture Tolerance

Азербайджан Гянджа Мультикультурализм Кладбище Себзикар Архитектура Толерантность

Referanslar

Azərbaycan Respublikası Milli Arxiv İdarəsi Dövlət Arxivinin Gəncə şəhər filialı. F. 20, iş 11, (s. 4).

Ахмедов Р.Д. (1988). “Раскопки в Гяндже” // Археологические открытия 1986 года. Москва, (544 с.). ISBN 5-02-009406-4.

Bünyadov T.Ə., Rəhimova M.N. və b. Azərbaycan etnoqrafiyası. (2007). 3 cilddə, I cild, Bakı: Şərq-Qərb nəşriyyatı.

Cəfərsoylu İ.Y. (1986). İki Gəncə // “Elm və həyat” jurnalı. № 8, Bakı, Elm nəşriyyatı.

Гасанов Э.Л. (2020). “Об изучении историко-религиозных памятни- ков Гянджи как хранителей толерантных ценностей и мультикультура- лизма” / Gənc tədqiqatçıların III Respublika elmi-praktik konfransının mate- rialları. Bakı, Azərbaycan universiteti. (s. 119-121).

Ergenekon C. (2005). “Tempe keçe sanatında geleneksel süsleme üsulları ve günümüzde bu saneye yönelik yeni yaklaşımlar” / Azərbaycan xalçası və xalq tətbiqi sənəti mövzusunda III Beynəlxalq simpoziumun materialları. Bakı: Elm. (s. 45-46).

Əfkərov Q. (1978). Gəncə şəhərinin məhəllə adları // “Elm və həyat” jurnalı, № 10, Bakı, (s. 27).

Əhmədov F.M. (2007). Gəncənin tarix yaddaşı. Gəncə: Elm nəşriyyatı.

Geneviève Z., Danielle L., Claire K. (2011). Handbook of Multilingualism and Multiculturalism. Archives contemporaines. (p. 377).

Hasanov E.L. (2018). Multidisciplinary basis of historical-ethnographic research of craftsmanship traditions in Ganja city. Warsaw: (Poland), Sp. z.o.o. “iScience”, (100 p.) ISBN 978-83-66216-02-0.

Hasanov S.L., Hasanov E.L. (2018). “Applied features of comparative technical, sociological investigation of historical and contemporary heritage of Azerbaijan” // International Scientific Journal Theoretical & Applied Science, Issue 1, vol. 57, part 1. (p. 9-16).

Həsənov E.L. (2019). “Gəncənin ənənəvi memarlıq üslublarının tədqiqin- də İmamzadə abidəsinin əhəmiyyəti” // Din araşdırmaları jurnalı. № 2(3), Bakı: Nurlar, (s. 187-198).

Hüseynova S.B. (1987). “Gəncə şəhəri haqqında bəzi etnoqrafik qeyd¬lər (XX əsrin əvvəlləri)” / Kirovabadın maddi, mədəni və ictimai həyatına həsr edilmiş II elmi konfransın materialları. Bakı, (s. 37).

Кавказский календарь на 1854 г. (1853). Тифлис, (с. 338-341). Maмедовa Г. (1989). Русские консулы об Азербайджане. Баку, (128 с.). Məmmədov F.N. XIX əsrdə Gəncə şəhərinin ərazisi, əhalisi və idarəsi (1868-ci ilə qədər) // Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının Xəbərləri (Tarix, fəlsəfə və hüquq seriyası), 1976, № 3, (s. 30-37).

Mooney C.A. (2011). Culture clash: an international legal perspective on ethnic discrimination. Ashgate Publishing, Ltd. (p. 13).

Muradov V.H. (1983). Orta əsr Azərbaycan şəhərləri. Bakı: Maarif nəşriyyatı, (155 s.).

Mustafayev C.M. (1998). Orta əsrlərdə sənətkar təşkilatları // Cahan jurnalı, № 4, (s. 17-21).

Mustafayev A.N. (2001). Azərbaycanda sənətkarlıq. Bakı: Altay.

Nemət M.S. (1992). Azərbaycanda pirlər. Bakı: Azərnəşr.

Poulmarc’h M., Laneri N., Hasanov, E.L. (2019). “Innovative approach to the research of ethnographic-archaeological heritage in Ganja based on materials of kurgans” // International Scientific Journal Theoretical & Applied Science, Issue 09, vol. 77, part 4. (p. 341-345). Doi: https://dx.doi.org/10.15863/TAS.2019.09.77.60.

Пачкалов А.В. (2011). “Неопубликованный клад золотых визан- тийских и мусульманских монет из Археологического музея Гянджи” / Современное состояние и перспективы развития музеев: Материалы Международной научной конференции. Баку, (c. 81-82).

Salamzadə Ə.R. (1977). Azərbaycan incəsənəti. Bakı: Maarif nəşriyyatı. Smith W., Hasanov E.L. (2013). “Importance of handicraft traditions in investigation of history of urban culture in Ganja” // International Scientific Journal Theoretical & Applied Science, Issue 11, vol., 7, (p. 61-66). doi: http://dx.doi.org/10.15863/TAS.2013.11.7.10.

The dawn of Art. (1974). Leningrad: Aurora Art Publishers, (196 p.).

Челеби Э. (1983). Книга путешествий, вып. III, Москва, (с. 114–120).

Эфендиев О.А. (1981). Азербайджанское государство Сефевидов. Баку: Элм, (306 с.).

Ümumilikdə 25 istinad var. Daha Çox İstinadı Göstər

Necə istinad edilir?

Həsənov, Elnur. “Birgəyaşayış mədəniyyəti ənənələrinin tədqiqində Gəncə Səbzikar abidəsinin əhəmiyyəti”. Din Araşdırmaları Jurnalı 3/4 (June 30, 2020), 225-241. https://journal.ait.edu.az/daj/article/view/85