Dilçilik
İbn Farisin “Məqayisul-luğa” kitabında ortaq məna məfhumu
The Concept of General Meaning in Maqayis Al-lughah by Ibn Faris
Понятие совместногосмысла в книге Ибн Фариса под названием Макайисал-луга
İbn Fâris’in Mekâyîsu’l-luğa adlı eserinde ortak anlam mefhumu
Filologiya sahəsinə çox əhəmiyyət verməsinə baxmayaraq, dilin məntiqini qavramayanların daha tez səhvə yol verə biləcəyini ifadə edən ibn Faris ərəb dili sahəsində nüfuzlu alim idi. İbn Farisin əsərini yazmasında məqsəd bir kökdən törəyən kəlmələrdəki ortaq mənanı təsbit etməkdir. Ümumiyyətlə, ortaq mənanı müəyyən edərkən, o mənanın ən doğru ifadəsi nədirsə, onu qeyd etməyə çalışmışdır o mənaya yaxınmənalı kəlmələri həmin ifadə ətrafında toplamaq mümkündür. Ərəb leksikoqrafiya tarixində “Məqayisul-luğa”nın daha əvvəl yazılmış lüğətlərin metoduna bağlı qalmaması, kəlmə köklərinə məna vermə şəkli və tərtibindəki yeni üsul səbəbi ilə ilkin bəzi xüsusiyyətləri vardır. Kəlmələrin etimologiyasını və semantikasını araşdıran bu əsər, əslində, lüğət kimi görünən dilçiliklə əlaqəli bir kitabdır. İbn Faris əsərində, ümumiyyətlə, mənanı əsas alaraq öz metodunu ortaya qoyur. Əvvəlcə kəlmənin kökünün ortaq mənasını təsbit edir, daha sonra bu məna ətrafında o kökdən törəyən digər kəlmələri toplamaya çalışır.
According to Ibn Faris, the scholar in Arabic philology, errors are frequent in the speech when the logic of language is not understood. The purpose of Ibn Faris in writing his work is to determine the general root meaning of words. He tried to mention the most obvious expression of general meaning. Thus, the words with similar meanings can be gathered around the same expression. Maqayis al-Lughah possesses some specific features such as the independence from the method of previous dictionaries, ways of giving meaning to the roots of words and the new method in composition in the history of Arabic lexicography. In fact, despite its resemblance to a dictionary, it is a book studying semantics and etymology of words. In his work, Ibn Faris reveals his own method emphasizing the meaning of a word. He defines general root meaning of words in the first place, and then tries to collect other words derived from this root around that meaning.
Ибн Фарис был ученым в области арабского языка. Несмотря на то, что он проявлял большое внимание к филологической сфере, отмечал, что те, кто не понимают логику языка, могут быстрее совершать ошибки. Цель Ибн Фариса в написании своей работы определить совместные смыслы корневых слов. В целом, он попытался упомянуть наиболее очевидное выражение совместного значения, потому что можно собрать близкие по смыслу слова вокруг этого выражения. В истории арабской лексикографии Макайисал-луга имеет новаторскую функцию из-за независимости от метода словарей, написанных до него, а также, способов придания смысл корням слов и нового метода в композиции. Книга, в которой исследуется этимология и семантика слов, на самом деле является книгой, посвященной лингвистике, которая выглядит как словарь. В своей работе Ибн Фарис обычно раскрывает свой собственный метод, придавая, особое внимание значению слова. Прежде всего, он определил общий смысл корня слова, а затем пытался собрать другие слова, вытекающие из этого корня, вокруг этого значения.
Dil bilimine çok ihtimam göstermesine rağmen dilin mantığını kavramayanların daha kolay yanılabileceğini ifade eden İbn Fâris Arap dili alanında büyük bir otoriteydi. İbn Fâris’in eserini kaleme almasındaki maksat bir kökten türeyen kelimelerdeki ortak anlamın tespitini yapmaktır. Ortak anlamı belirtirken o anlamın en bariz vasfı neyse genellikle onu zikretmeğe özen göstermiştir. Çünkü o anlama yakın anlamlı kelimeleri o vasıf etrafında toplamak mümkündür. Arapsözlük bilimi tarihinde Mekâyîsu’l-luğa’nınkendinden önce yazılmış sözlüklerin yöntemine bağlı kalmaması, maddelerinin anlamlandırılma şekli ve tertibindeki yeni usul nedeniyle öncü bir özelliği vardır. Maddeleri etimolojik ve semantik yönüyle inceleyen bu eser, aslında sözlük görünümünde olan dil bilimi kitabıdır. İbn Fâris eserinde genellikle anlamdan hareketle kendi yöntemini ortaya koymaktadır. Önce bir maddenin ortak anlamını tespit etmekte sonra bu anlam etrafında o maddeden türeyen diğer kelimeleri toplamaya çalışmaktadır.
el-Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd el-Cevherî. es-Sıhâh tâcu’l-luğa ve sıhâhu’l-‘Arabiyye (neşreden: Ahmed Abdulğafur ‘Addâr), Beyrut: Dâru’l-‘ilm li’l-melâyîn, 1990.
Elmalı, Hüseyin Elmalı. “Mu‘cemü mekâyîsi’l-luga”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul: 2005, XXX, 346-347.
Furat, Ahmet Subhi Furat. Arap Edebiyatı Tarihi (Başlangıçtan XVI. Asra Kadar), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1996.
Halil, Hilmî Halil, “‘İlmu’l-me‘âcim ‘inde Ahmed b. Fâris beyne’n-nazar ve’t-tatbîk”, Dirâsât fi’l-luğa ve’l-me‘âcim, Beyrut: Dâru’n-nahdati’l-‘Arabiyye, 1998, 461-503.
Hârûn, Abdusselam Muhammed Hârûn. “Mukaddimetu’n-nâşir” (Mu‘cemu Mekâyîsi’l-luğaadlı eserin mukaddimesi – Ebu’l-Huseyn Ahmed b. Fâris. (yayın yeri yok), Dâru’l-fikr, 1399/1979), I, 3-48.
Hûrşîd, Bekr Abdullah Hûrşîd. “et-Tevzî‘u’l-hâricî ve’d-dâhilî li’l-mâddeti’l-mu‘cemiyye fî mu‘cemi mekâyîsi’l-luğa li Ahmed b. Fâris”, Mecelletu’l-kulliyyeti’l-islâmiyyeti’l-câmi‘a, Irak: III/6, 2009, 177-195.
İbn Fâris, Ebu’l-Huseyn Ahmed b. Fâris. Mu‘cemu Mekâyîsi’l-luğa (neşreden: Abdusselam Muhammed Hârûn), (yayın yeri yok), Dâru’l-fikr, 1399/1979. 8.İbn Fâris, Ebu’l-Huseyn Ahmed b. Fâris. es-Sâhibî fî fikhi’l-luğati’l-‘Arabiyye ve mesâilihâ ve suneni’l-‘Arab fî kelâmihâ (neşreden: Ömer Fârûk et-Tabbâ‘), Beyrut: Mektebetu’l-me‘ârif, 1414/1993.
el-Kıftî, Cemaluddin Ebu’l-Hasan Ali b. Yusuf el-Kıftî. İnbâhu’r-ruvât ‘alâ enbâhi’n-nuhât (neşreden: Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim), Kahire: Dâru’l-fikri’l-‘Arabî – Beyrut: Muessesetu’l-kutubi’s-sekâfiyye, 1406/1986.
el-Mağribî, Abdulkadir b. Mustafa el-Mağribî. el-İştikâk ve’t ta‘rîb, Mısır: Matba‘atu’l-hilal, 1908.
Nassâr, Huseyn Nassâr.el-Mu‘cemu’l-‘Arabî neş’etuhû ve tetavvuruhû, Kahire: Dâru Mısır, 1408/1988.
Rıdvân, Muhammed Mustafa Rıdvân. el-İmâm Ebu’l-Huseyn b. Fâris er-Râzî ve âsâruhû fi’l-luğa ve fi’n-nahv, Mısır: Dâru nahda, 1991.
Yakub, Emil Yakub. el-Me‘âcimu’l-luğaviyyetu’l-‘Arabiyye bedâetuhâ ve tetavvuruhâ, Beyrut: Dâru’l-‘ilm li’l-melâyîn, 1985.
el-Yâsirî, Abdulkâzım el-Yâsirî - ‘Îdân, Haydar Cebbâr ‘Îdân. “‘İnâyetu Ahmed b. Fâris fî Mu‘cemi Mekâyîsi’l-luğa bi’d-delâleti’l-mihveriyye”, Mecelletu âdâbi’l-Kûfe, Irak: I/2, 2008, 11-46.
ez-Zebîdî, Ebu’l-Feyz Murtazâ Muhammed b. Muhammed ez-Zebîdî.Tâcu’l-‘arûs min cevâhiri’l-Kâmûs (neşreden: Komisyon), Kuveyt: Matba‘atu hukûmeti’l-Kuveyt, 1385/1965-1422/2001.
ez-Ziriklî, Hayruddin ez-Ziriklî. el-A‘lâm: kâmûsu terâcim, Beyrut: Dâru’l-‘ilm li’l-melâyîn, 2002.
Ümumilikdə 16 istinad var.
Daha Çox İstinadı Göstər
Kahayev, Əmir. “İbn Farisin ‘Məqayisul-luğa’ kitabında Ortaq məna məfhumu”. Din Araşdırmaları Jurnalı 1/1 (December 31, 2018), 289-300. https://doi.org/10.30546/mg89ph39
Müəllif hüququ (c) 2018 f.f.d. Əmir Kahayev
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisenziyalanıb.
Endirin
Məqalə Məlumatları
- Məqalə Növü Dilçilik
- Təqdim Edildi oktyabr 1, 2018
- Yayımlanıb dekabr 31, 2018
- Nömrə № 1 (1) Dekabr 2018
- Bölmə Dilçilik