“Şərh Əsma Allah əl-Husna” əsərinin əlyazma nüsxəsində “Huvə” və “Allah” adlarının izahlı tərcüməsi Explanatory Translation of the Names “Huwa” and “Allah” in the Manuscript Copy of the Work “Sharh Asma Allah Al-Husna” Пояснительный перевод имен «Хува» и «Аллах»в рукописи произведения «Шарх асма Аллах аль-хусна»
Xülasə
Azərbaycan Respublikası müstəqillik əldə etdikdən sonra, Sovet İttifaqının İslam dininə və onun tədqiqatına tətbiq etdiyi qadağalar öz hüquqi dəyərini itirməyə başladı. Məhz bundan sonra ölkəmizdə İslam dininə aid əsərlərin öyrənilməsi, tədqiqi, tərcüməsi və digər elmi araşdırmalar geniş vüsət aldı. Belə tədqiqatların Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası (AMEA) Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun (Əİ) xəzinəsində aparılması nəticəsində İslam dininin təfsir, təcvid, hədis, fiqh, kəlam kimi elmlərinə məxsus yüzlərlə əsərin tədqiq olunması təkcə mətnşünaslıq sahəsində deyil, həmçinin ilahiyyat istiqamətində də elmi töhfəsini verməkdədir.
Əlyazmalar İnstitutunda qorunan İslam dininə məxsus Sədrəddin əl- Konəvinin (h. 673, m. 1274) “Şərh əsma Allah əl-husna” əsəri kəlam elminin mübahisəli mövzusu olan Allahın gözəl adlarından bəhs edir. Alim burada “Əsmaul-husna”ya daxil olan Allahın doxsan doqquz gözəl adının həm şərhini, həm də təsəvvüfdə kəşf və müşahidə yolu ilə izahını yüksək səviyyədə təqdim edir. Əl-Konəvi yaranmışların Allah adları vasitəsilə Onu dərindən dərk etmək üsullarını açıqlamışdır. Dünyanın bir çox əlyazma xəzinəsində və kitabxanalarında rast gəlinən bu əsərin Azərbaycanda olan nüsxəsi, poliqrafik və digər xüsusiyyətlərinə görə, onun, təxminən, XVII əsrdə köçürüldüyü güman edilir. Məqalədə əsərin “Giriş” hissəsi, həmçinin “Huvə” və “Allah” adları ilk dəfə olaraq ərəb dilindən azərbaycancaya izahlı olaraq tərcümə edilmişdir. Əl-Konəvi əvvəldə bu əsərin yazılma məqsədini açıqlamış, “Giriş”də
isə Allahın gözəl adlarının təsəvvüfdə ümumi izahını və Məhəmməd peyğəmbərin (s) “Əsmaul-husna” haqqında olan məşhur hədisinin zahiri və batini mənalarını vermişdir. Sonra isə “Huvə” və “Allah” adlarının geniş şərhi ilə yanaşı, bu isimləri təşkil edən hərflərin və bu hərflərin bir-birinə birləşmələrini mərhələli şəkildə sufulik baxımından şərh etmişdir.
After the independence of the Republic of Azerbaijan, the prohibitions imposed by the Soviet Union on the Islamic religion and its research began to lose their legal significance. Exactly after that, the study, research, and translation of works related to the Islamic religion became widespread in our country. As a result of conducting such studies in the treasury of the Institute of Manuscripts named after Muhammad Fuzuli of the Azerbaijan National Academy of Sciences (ANAS), the study of hundreds of works related to the sciences of Islamic religion, such as tafsir, tajvid, hadith, fiqh, kalam makes its scientific contribution not only in terms of textual studies but also in terms of theology.
The work “Sharh Asma’Allah al-Husna” by Sadr al-Din al-Qunawi (d. 673 AH/1274 AD), belonging to the Islamic religion that is preserved in the Institute of Manuscripts, refers to the beautiful names of Allah, which is a controversial topic in the science of kalam. Here, the scholar presented both the interpretation of the ninety-nine beautiful names of Allah included in Asma al-Husna, and their explanation through kashf (self-unveiling) and mushadah (one’s observation) in Sufism. Al-Qunawi revealed the ways for human beings to understand Allah deeply through the names of Allah. The manuscript copies of this work are found in many manuscript treasures and libraries of the world. The copy found in Azerbaijan is believed to have been copied approximately in the 17th century, based on its polygraphic and other characteristics. In the article, the “Introduction” of the work, as well as the names “Huwa” and “Allah” have been translated from Arabic into Azerbaijani for the first time with explanations. Before the introduction, Al-Qunawi explained the reasons for writing this work. In the introduction, he gave a general explanation of the beautiful names of Allah in Sufism and the external and internal meanings of the famous hadith of the Prophet Muhammad about Asma al-Husna. Then, in addition to the broad interpretation of the names “Huwa” and “Allah”, he also, in stages interpreted the letters that make up these names and the combinations of these letters from the point of view of Sufism.
Запреты, наложенные Советским Союзом на исламскую религию и ее изучение, утратили свое юридическое значение после приобретения Азербайджанской Республикой независимости. Именно после этого в Азербайджане получили широкое распространение изучение, исследование и перевод трудов, связанных с исламской религией. В результате проведения подобных исследований в кладези Института рукописей имени Мухаммеда Физули Национальной академии наук Азербайджана (НАНА) изучение сотен трудов, относящихся к таким наукам исламской религии, как тафсир, таджвид, хадис, фикх, калам, вносит свой научный вклад не только с точки зрения текстологии, но и теологии.
В труде «Шарх асма Аллах аль-хусна» Садраддина аль-Коневи (ум. по х. 673/хр. 1274 г.), относящемся к исламской религии и хранящемся в Институте рукописей, говорится о прекрасных именах Аллаха, что является спорной темой в науке калам. Здесь ученый представил на высоком уровне, как пояснение девяноста девяти прекрасных имен Аллаха, включенных в «Асмауль-хусна», так и их толкование в суфизме посредством открытий и наблюдений. Аль-Коневи проложил путь для сотворенных к глубокому пониманию Аллаха через Его имена. По полиграфическим характеристикам считается, что рукописная копия этого произведения, хранящаяся в Азербайджане, а также встречающаяся во многих рукописных сокровищницах и библиотеках мира, была переписана в XVII веке. В статье впервые «Введение» произведения, а также имена «Хува» и «Аллах» переведены с арабского на азербайджанский язык с пояснениями. Во введении Аль-Коневи раскрыл причины написания этого произведения, дал общее объяснение прекрасных имен Аллаха в тасаввуфе, а также внешний и внутренний смысл известного хадиса Пророка Мухаммеда (с.а.с.) об «Асмауль-хусна». Затем, наряду с подробным толкованием имен «Хува» и «Аллах», он также с суфийской точки зрения поэтапно пояснил буквы, из которых состоят имена, и их соединение между собой.
Açar Sözlər
Referanslar
- Ekrem Demirli. (2008). Sadreddin Konevi. Türkiye Diyanet Vakfı, İslam Ansiklopedisi: [44 ciltte]. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı yayınları. c. 35. (s. 420-425).
- Ali Rza Karabulut. (2001.) Dünya kütüphanelerinde mevcut islam kültür tarihi ile ilğili eserler ansiklopedisi: [6 ciltte]. Kayseri: Mektebe yayınları. c.4. (s. 2413-3049).
- Ramazan Şeşen, Cevat İzgi, Cemil Akpınar. (1986). Catalogue of manuscripts in the koprulu library. İstanbul: Research Center for Islamic History, Art and Culture. (1290 s.)
- Katib Çelebi. (1943). Keşfuz-Zunun [2 ciltte]. İstanbul: Darul Seadet. c. 2. (2055 s.).
- Sədrəddin əl-Konəvi. Şərh əsma Allah əl-husna. A- 409 Əlyazma məcmuəsi. AMEA Əlyazmalar İnstitutu. (v. 90b-16a).
- Nəsib Göyüşov. (2001). Təsəvvüf anlamları və dərvişlik rəmzləri. Bakı: Tural-Ə. (240s.).
- Qurani-kərim. (1991) Tərcümə edənlər: Ziya Bünyadov, Vasim Məmmədəliyev. Bakı: Azərnəşr. (710 s.)
Lisenziya
Müəllif hüququ (c) 2024 Yeganə Rəhnulla
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisenziyalanıb.