e-ISSN: 3006-2772
p-ISSN: 2618-0030
Başlanğıc: 2018
Nəşr aralığı: İldə 2 nömrə
Naşir: Azərbaycan İlahiyyat İnstitutu

Qazi Beyzavi və onun İslam təfsir ənənəsinin inkişafında rolu Al-baydawi and His Role in the Development of Islamic Tafseer Tradition Гази бейзави и его роль в истоии развитияисламского толкования

Ənvər Mustafayev Azərbaycan İlahiyyat İnstitutu Dillər və ictimai fənlər kafedrasının Baş müəllimi

DOI

10.30546/48jbk836

Necə istinad edilir?

Zotero Mendeley EN EndNote

Xülasə

       Bu məqalədə müfəssir Beyzavinin təfsir sahəsində yazdığı “Ənvarut-tənzil və əsrarut-təvil” adlı əsəri, təfsir metodu və İslam təfsir ənənəsinin inkişafında onun rolu baxımından təhlil edlimişdir. İlk olaraq, Beyzavinin həyatı, elmi yaradıcılığı, yaşadığı dövrdə ictimai-siyasi vəziyyət haqqında məlumat verilmiş, həyatı ilə bağlı bəzi tarixi məsələlərə toxunulmuş, vəfat tarixi ilə bağlı mübahisəli fikirlər tədqiq edilmişdir. Bununla yanaşı, müəllifin İlahi kitabı təfsir edərkən izlədiyi təsir metodu araşdırılmışdır.


     “Ənvarut-tənzil və əsrarut-təvil” əsəri öz dövrünün və müasir dövrün alimləri tərəfindən böyük rəğbət və təqdirlə qarşılanmışdır. Belə ki, müxtəsər bir təfsir olması ilə yanaşı, zəngin möhtəvaya malik olması elm adamlarının diqqətini cəlb etmiş və yüzlərlə elmi əsərin qaynağı olmuşdur. Həmçinin, bu əsər qiraətlər, dil qaydalarına və yüksək ədəbi dil üslubunu xarakterizə edən bəlağət incəliklərini ehtiva etməsi, yeri gəldiyində, etiqadi və fiqhi məzhəblərin görüşlərinə müraciət edib, uyğun bildiyi görüşləri əqli və nəqli dəlillərlə dəstəkləməsi və bəzən də elmi təfsir metodundan istifadə etməsi baxımından təfsilatlı və geniş, ifadələrinin qısalılığı baxımından isə müxtəsərdir. Belə əhatəli və ecazkar bir əsər, Quranın başa düşülməsinə böyük bir töhfə vermişdir. Əsərdə zəif hədislərin yer alması, şaz qiraətlərə önəm verilməsi və bu əsərin Zəməxşərinin “əl-Kəşşaf” əsərinin müxtəsəri olması səbəbindən tənqid edilsə də, üzərinə 250-dən çox haşiyə yazılması təqdirəlayiq olmasının bir nümunəsidir.

        The article analyzes Qadi Abd Allah ibn Umar al-Baydawi’s Envaru't Tenzîl ve Esraru't Te'vil from the aspect of tafseer (interpretation) method and its role in the development of the Islamic tafseer tradition. It also introduces information about al-Baydawi’s life, his scholarly activity, socio-political situation during his lifetime, and some controversial issues related to his death at the beginning. Furthermore, the interpretation method that he used tointerpret the divine book was investigated.


       Envaru't Tenzîl ve Esraru't Te'vil was appreciated by al-Baydawi’s contemporaries as well as the scholars of the modern era. Thus, being a concise interpretation, its rich content attracted the attention of scholars and has been the source of hundreds of scholarly works. At the same time, the work preserves its eloquence characterizing rhetoric and literary language style, supports the views of some sects logically and introduces concise material utilizing scholarly tafseer method. This comprehensive and great work has made a great contribution to the interpretation and comprehension of the Quran.


      Despite the criticisms for introducing weak hadith, Qira'at Shaz and being concise version of Al-Kashshaf by Al-Zamakhshari, more than 250 inscriptions written over this showcase that the work is in fact commendable.

Для изучения роли комментатора Гази Бейзави в истории развитияисламского толкования и в области метода интерпретации, в даннойстатье рассматривается написанное им в области толкования произведение “Анварут-Танзил и Асрарут-Тавил” (Ənvərut-Tənzil və ƏsrarutTəvil). В первую очередь, изложены сведения о его жизни, далее онаучной деятельности, о социально-политической ситуации сложившейся в эпоху его проживания, затронуты исторические проблемы, связанные с его жизнью, изучены противоречивые версии связанные с датойего смерти. Помимо этого, автором исследован метод воздействия прослеживаемый в период толкования божественной книги. Произведение“Анварут-Танзил и Асрарут-Тавил” был высоко расценён и одобренученными современной эпохи а также ученными той эпохи. Такимобразом, он привлек внимание научных деятелей и послужил основой внаписании сотней научных работ, т.к. помимо краткого толкования имеетширокую привилегию. В том числе, данное произведение является подробным и обширнымтак как включает в себя тонкости риторики характеризующие рецитации(стиль чтения), языковые правила и высокий литературный стиль, и сточки зрения изложенных в нем соответствующих логических и повествовательных доказательств, изъятых из идей разных направлений фикхаи вероучений, а также использование в нем метода научной интерпретации; он также является сокращенным с точки зрения краткости выражений. Эта всеобъемлющая и изумительная работа внесла большой вкладв понимание Корана. Данное произведение было подвержено критике попричине передачи в нем слабых хадисов (повествований), преобладания“шаз рецитации”, и по причине то что оно является аннотацией к произведению Замахшарина “аль-Кешшаф”, но вышесказанное не сказалось наего привилегии, т. к. к данному произведению написано более 250 комментариев.

Açar Sözlər

Qazi Beyzavi, “Ənvarut-Tənzil”, Quran, təfsir
Qadi Al-baydawi, Envaru't Tenzîl Ve Esraru't Te'vil, the Quran, interpretation
Гази Бейзави Анварут-танзил, коран, толкованиe

Referanslar

  • Ahmet Özal, Hind Çelebi, (2005). “əl-Beyzavi” Məvsuatu alamil-uləmai vəl-udəbəil-arabi vəl-müslimin, Beyrut.
  • Arıcı Mustakim, (2017).“İslam ilim və Düşüncə Geleneğinde KadıBeyzavi”, Ankara.
  • Ay, Mahmut, (2014). “Osmanlıda Tefsir Faaliyetleri”. Tefsir El Kitabı,ed. Mehmet Akif Koç, Ankara: Grafiker Yayınları.
  • Cevdet Bey, (2002). “Tefsir Usulü ve Tarihi”.nşr. Mustafa Özel, İstanbul: Kayıhan Yayınları.
  • Cüneydi-Şirazi, (1344). “Şəddül-izar fi haddil-əvzar an zuvvarul-məzar”.Tehran: Mirzə Muhamməd Qəzvini - Abbas İqbal Aştiyani, İntişaratı-Novid.
  • Davudi, Muhammed b. Ali Şəmsuddin. “Tabakatul-müfessirin” I-II, Darul-kütubil-ilmiyye, tzs. Beyrut.
  • Demir, Ziya, (2006). “İstanbul. XIII –XVI.y.y. Arası Osmanlı müfessir-leri”. Ensar Yayımları.
  • Ess, Josef van, (1978). “Biobibliographische Notizen zur islamischen Theologie”. Welt des Orientes.
  • Habibov Aslan, (2015).“Şii Tefsir Geleneği”. Tefsire Akademik Yakla-şımlar-I, Mehmet Akif Koç vəİsmail Albayrak, Ankara: Otto yayınevi.
  • Hacı, Abdulaziz, (2013). “el-Beyzavi müfessiran”. Darun-nevaadir. Dəməşq-Beyrut.
  • Hafacı, Şihabəddin Əhməd b. Muhamməd, (1997). “Haşiyətuş-Şihab” (İnəyətul-qadi və kifəyətur-Razi alə təfsirul beydavi). I-X, Beyrut:Darul-Kutubul İlmiyyə.
  • Həməvi, Yaqut b. Abdullah, (1995). “Mucəmul-Buldan”. Dar Sadır. Beyrut.
  • İbn Aşur, M.Tahir, (1970). “ət-Təfsir və ricəluh”. Məcməul-buhusul-İsla-miyyə. Qahirə.
  • İbn Kəsir, İmaduddin Əbul Fida İsmail b. Nuriddin Əli b. Cəmaliddin, (1997). “Əl-bidəyə vən-nihəyə”. I-XXI, thq. Abdullah b. Abdul-Muhsin ət-Türki, Riyad: Daru Hicr.
  • İpşirli, Mehmet, (1998). “Huzur Dersleri”. Diyanet İşleri Ansiklopedisi, XVIII.
  • İsnəvi, Əbu Muhamməd, (1981). “Tabakatuş-Şafiiyyə”.nşr. Abdullah Muhamməd əl-Cübiri, I-II, Darul-ulum. Riyad.
  • Katib Çələbi, (2010). “Sülləmul-vusul ilə tabaqatul-fuhul”. İstanbul: Mahmud Abdulqadir əl-Arnaut-Salih Sadavi Salih, I-V.
  • Konevi, Haiz İsmail, “Haşiyətul-Konevi ala təfsirul-beydavi və bi Hamişihi Haşiyətu ibn-Təmcid”. I-V, İstanbul: Dersaadet Kitabevi, tzs.
  • Kurtubi, əbu Abdullah Muhamməd, (1938). “əl-Camii əhkami-quran”.I-X, Darul-Kutubil-Misriyyə. Qahirə.
  • Qays əl-Qays, “əl-İraniyyyun vəl-ədəbil-arabi”. Müəssəsətul-Buhus vət-Tahqiqis-Saqafiyyə.
  • Qazı Beyzavi, (2003). “Ənvarut-tənzil vəəsrarut-təvil, Dərul-kitəbul-ilmiyyə. Beyrut.
  • Qazı Şuhbə Əbu Bəkir b. Əhməd Takiyyudin, “Tababkutuş-Şafiiyyə”.(1407). Beyrut. Thq. Hafiz Abdul alim Xan, Aləmul-Kutub.
  • Qazi Beyzavi, (1980-1982). “əl-Ğayətul-qusva fi dirayətil-fətva”. Qahirə:Əli Muhyiddin əl-Qaradaği, Darun-nasr.
  • Qazi Beyzavi, (2015). “Mirsadul-ifham ilə məbdəiil-əhkam”. Küveyt: Həsən b. Abdurrahman əl-hüseyn, Daruz-Ziya.
  • Maden, Şükrü, (2015). “Tefsirde Haşiye Geleneği ve Şeyhzadenin Enverut-Tenzil Haşiyesi”. İstanbul: İsam Yayınları.
  • Merçil, Erdoğan, “Fars Atabegleri”, “Salgurlular”. (1975). Ankara. Türk Tarih Kurumu.
  • Safədi, Səlahəddin Halil b. Aybeg, (2000). “əl-Vəfi bil-vəfəyat”. Beyrut: Əhməd əl-Arnaut-Türki Mustafa, I-XXIX, Daru ihyait-türas.
  • Suyuti, Cəlaləddin Abdurrahman b. əbi-Bəkir, (1974). “əl-İtqan fi ulumul-quran”. I-IV, thq, Muhamməd əbul-Fazl İbrahim, Heyətul-Mısrıyyətul-Ammətu lil- Kutub.
  • Şeyxzadə əl-Kocəvi, Muhamməd b. Muslihiddin Mustafa, (1991). “Haşi-yətu Şeyxzadə ala Təfsirul-Qazi əl-Beyzavi”. İstanbul: Hakikat Kitabevi.
  • Tacəddin əs-Sübki, (1993). “Tabaqatuş-Şəfiiyyətul-Kubra”. Qahirə: Mahmud Muhəmməd ət-Tanahi-Abdulfəttah əl-hulv.
  • Tərhib b. Rabian əd-Dusuri, (2004). “Mucəmul-Müəlləfətil-Usuliyyətiş-Şəfiiyətil-Məbsusəti, fi Kəşfiz-Zunun, Əl-cəmiatul-isləmiyyə”. Mədinə.
  • Yafi, “Miratul-cənan və ibrətul-yaqzan”. (1997). Beyrut: Xəlil əl-Mənsur, I-V, Darul-Kutubul İlmiyyə.
  • Yavuz, Yusuf Şevki, ”Beyzavi”. (1992). İstanbul: Diyanet İslam Ensklope-disi, VI.
  • Zeheyli, əl-Qazi əl-Beyzavi, (1988). “Əl-Müfəssir, əl-usuli, əl-mutəkəllim, əl-faqih, əl-muərrix,əl-ədib, sahibut-təsaniful-məşhərə”. Dəməşq: Darul-Qaləm.
  • Zəhəbi Şəmsəddin Muhamməd b. Əhməd, (1987). “Tarixul-İslam”. thq. Ömər Abdus-Səlam Tədmiri. Beyrut.

Lisenziya

Müəllif hüququ (c) 2019 Ənvər Mustafayev
Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisenziyalanıb.