Fəlsəfə
К вопросу об особенностях современной науки
The Problem of the Features of Modern Science
К вопросу об особенностях современной науки
Müasir elm fəlsəfəsinin əsas məsələsi real elmin strukturunun adekvat modelini və onun inkişafının qanunlarını, insanların dünyagörüşünün rasional-nəzəri formasını yaratmasıdır. Müasir elmin fəlsəfəsinin konsepsiyası fəlsəfə və elmin qarşılıqlı əlaqəsi ideyasının, elmin strukturunun və inkişafının mürəkkəbliyinin qanunlarını anlamasına əsaslanır. Fəlsəfi qnoseologiyanın əsas məsələsi həqiqəti əldə etməyin prosesində nəzəriyyənin və təcrübənin vəhdəti məsələsidir. Təcrübə elmin inkişafında müəyyənləşdirilmə mənasını daşıyır. İnsan ətraf mühitə fəal təsir edir və onu dəyişmək prosesini dərk edir. Təcrübə və dərk etmə bir tarixi prosesin iki qarşılıqlı tərəfidir, hansı ki təcrübə həlledici rol daşıyır. İnkişafa olan təcrübə obyektiv biliyin əsas meyarı hesab edilir. Müasir elmin təcrübəyə yönlənməsi tətbiqi elmlərin və işləmələrin kəmiyyətinin artırılmasında, eyni zamanda, elmin mülki iqtisadiyyat sahəsində tətbiq edilməsində, insanların və cəmiyyətin artan tələbatlarının təmin edilməsində özünü göstərir. Elmi bilik dörd səviyyədən ibarətdir: hissi, empirik, nəzəri, metanəzəri. Bu sadaladıqlarımız elmi biliyin inkişafında və tərəqqisində daxili qarşılıqlı əlaqədədirlər. Elmi biliyin nəzəri səviyyəsi mürəkkəb psixoloji və yaradıcı prosesdir. Yaradıcılığın ünsürləri daha çox elmi kəşflərdə və elmi inqilablarda özünü ifadə edir. Müasir elmin mühüm xüsusiyyəti onun elmi fəaliyyətinin sosial və kollektiv xarakteridir. Bunu onun sosial təşkili deyil, eyni zamanda, elmi biliyin ictimai ifadəsi sübut edir. Belə ki, hər hansı elmdə müxtəlif elmi-tədqiqat proqramları, nəzəriyyələr, elmi məktəblər, maliyyələşdirmə və s. mövcuddur. Müasir elm, habelə qlobal problemlərin həll edilməsində mühüm rol oynayır, bunun ilə əlaqədər alimlərin məsuliyyəti və etosu əsas yer tutur. Müasir elmdə cəmiyyət tərəfindən xarici təsirlərin artırılması, elmi işləmənin şəraiti dəyişməsi və onun sosial statusunu artırması müasir elmi xüsusi araşdırmanın obyektinə çevirir. Müasir elm cəmiyyətin və dövlətin əsas maraqlarını ifadə edən professional fəaliyyətdir, onun əhəmiyyəti qnoseologiya elmindən kənara çıxır və xüsusi statusa iddia edir.
The main task of modern philosophy of science is to develop an adequate model of the structure of real science and the laws of its development, to build a rational and theoretical form of people’s worldview. The concept of modern philosophy of science is based on the idea of the relationship between philosophy and science and the understanding of the inconsistency and complexity of the laws of development and structure of science. The fundamental question of philosophical epistemology is the question of the unity of theory and practice in the process of obtaining truth. Practice is of decisive importance in the development of science. A person actively influences the environment, and in the course of change learns it. Practice and cognition are two interrelated aspects of a single historical process where practice plays a decisive role. Only developing practice can be the basis and criterion of developing objective knowledge. The practical orientation of modern science is expressed in an increase in the number of applied research and development, as well as in the application of science in the field of civil economy and in meeting the growing needs of people and society. Scientific knowledge includes four levels: sensory, empirical, theoretical and metatheoretical. They are internally interconnected in the process of functioning and development of scientific knowledge. The theoretical level of scientific knowledge is a complex psychological and creative process. The elements of creativity are manifested to the greatest extent in the mechanisms of scientific discoveries and scientific revolutions. An important feature of modern science is the social and collective nature of scientific activity. This is evidenced not only by its social organization, but also by the manifestation of the sociality of scientific knowledge, such as rivalry in any of the sciences of its various research programs, theories, scientific schools, funding, etc. Modern science also plays a role in solving global problems of mankind; in this regard, the principle of responsibility and the ethos of a scientist occupies a key place. Strengthening external influences on modern status makes modern science an object of social study. Modern science is a professional activity related to the basic interests of society and the state, its significance goes beyond the framework of epistemology and claims to determine a special disciplinary status.
Главной задачей современной философии науки является выработка адекватной модели структуры реальной науки и закономерностей её развития, построения рационально-теоретической формы мировоззрения людей. Концепция современной философии науки основана на идее взаимосвязи философии и науки и понимании противоречивости и сложности закономерностей развития и структуры науки. Коренным вопросом философской гносеологии является вопрос о единстве теории и практики в процессе добывания истины. Практика имеет определяющее значение в развитии науки. Человек активно воздействует на окружающую среду, и в ходе изменения познаёт её. Практика и познание две взаимосвязанные стороны единого исторического процесса, где решающую роль играет практика. Только развивающаяся практика может быть основой и критерием развивающегося объективного знания. Практическая направленность современной науки выражается в возрастании количества прикладных исследований и разработок, а также в применении науки в сфере гражданской экономики и удовлетворения растущих потребностей людей и общества. Научное познание включает в себя четыре уровня: чувственный, эмпирический, теоретический и метатеоретический. Они внутренне взаимосвязаны в процессе функционирования и развития научного знания. Теоретический уровень научного познания представляет собой сложный психологический и творческий процесс. В наибольшей степени элементы творчества проявляются в механизмах научных открытий и научных революций. Важной особенностью современной науки является социальный и коллективный характер научной деятельности. Об этом свидетельствует не только её социальная организация, но и проявление социальности научного познания, такой как соперничество в любой из наук её различных научно-исследовательских программ, теорий, научных школ, финансирование и т.д. Современная наука также играет роль в решении глобальных проблем человечества, в связи с этим ключевое место занимает принцип ответственности и этос учёного. Усиление внешнего воздействия на современную науку со стороны общества, изменение условий функционирования науки и повышение её социального статуса делают современную науку объектом специального изучения. Современная наука является профессиональной деятельностью, касающейся основных интересов общества и государства, её значение выходит за рамки гносеологии и претендует на определение особого дисциплинарного статуса.
Александров А.Д. (1993). Творческая сущность человека. //Человек в зеркале наук. СПб., (С.102).
Бердяев Н.А. (1989). Философия свободы. Смысл творчества. М.: Наука, (С.54).
Вебер М. (1990). Избранные произведения. М.: Прогресс, (С. 696-697). Weizsacker C.F. von Moralische Veran thwarting in der Wissenschaft. //Wissenschaft und Ethic. (Р. 95-97).
Грязнов Б.С., Никитина Е.Н., Дынина Б.С. (1973). Теория и её объект. М.: Наука, (С. 167).
Джеймс У. (1997). Воля в вере. М.: Наука, (С. 285-285).
Каркап Р. (1971). Философские основания физики. М.: Прогресс, (С. 133).
Комарова Е.К. (1990). Социокультурные проблемы научной деятельности / по материалам западных публикаций) //Ценностные аспекты развития науки. – М.: Мысль, (С. 136-151).
Коновалова Л.Л. (1998). Прикладная этика (по материалам западной литературы) – Вып. 1: Биоэтика и экоэтика. М.: ИФРАН, (С. 78).
Conrand A. (1977). The Code of the Scientist and its Relationship to Ethics //Scince. –.Vol. 198. (Р.699-705).
Merton R.K. (1979). The Sociology of Scince. Chicago, (С. 68).
Ленк Х. (1996). Размышления о современной технике. М.: Аспект Пресс, (С. 150-156).
Mohr H. (1991). Homo investiqans und die Ethik der Wissenschaft. // Vissenschaft und Ethik. Stuttqart, (Р. 76-94).
Неванлина Р. (1966). Пространство, время и относительность. М.: Мысль, (С. 117).
Розанов В.В. (1994). О понимании. М.: Наука, (С. 68).
Ницше Ф. (1990). Сочинения: В 2-х т. М.: Мысль, Т.2. (С. 440-441).
Смирнов В.А. (1964). Уровни знания и результаты процесса познания. //Проблемы логики научного познания. М.: Наука, (с. 32).
Степин В.С. (2000). Теоретическое знание. Структура, историческая эволюция. М.: Прогресс-Традиция, (С. 93-147).
Степин В.С., Кузнецова Л.Ф. (1994). Научная картина мира в культуре техногенной цивилизации. М.: Прогресс-Традиция, (С. 245-248).
Хайдеггер М. (1993). Время и бытие. М.: Республика, (С. 222).
Швырёв В.С. (1978). Теоретическое и эмпирическое в научном познании. М.
Эйнштейн А. (1967). Собрание научных трудов. В 4-х т.т. М.: Наука, Т. 4. (С. 67-105).
Ümumilikdə 21 istinad var.
Daha Çox İstinadı Göstər
Mikayılova, Nərminə. “К вопросу об особенностях современной науки”. Din Araşdırmaları Jurnalı 3/5 (December 31, 2020), 161-185. https://journal.ait.edu.az/daj/article/view/101
Endirin
Məqalə Məlumatları
- Məqalə Növü Fəlsəfə
- Təqdim Edildi oktyabr 1, 2020
- Yayımlanıb dekabr 31, 2020
- Nömrə № 2(5) Dekabr 2020
- Bölmə Fəlsəfə