Dinin sosial xarakterinə təsir edən faktorlar və dini ekstremizm

Mübariz Camalov

№ 2(3) Dekabr 2019

AZ
EN
RU

Dinin sosial xarakterinə təsir edən faktorlar və dini ekstremizm

Factors Influencing the Social Nature of Religion and Religious Extremism

Факторы, влияющие на социальную природу религии и религиозного экстремизма

Mübariz Camalov Azərbaycan İlahiyyat İnstitutunun prorektoru İslamşünaslıq kafedrasının müəllimi

Xülasə

AZ
EN
RU

Din tarix boyunca insanın fərdi və ictimai həyatında mövcud olmuşdur. Bu, dinin sosial xarakterinin açıq göstəricisidir. Din ilə insanın bu yaxın münasibəti dinin insan və cəmiyyət üzərində təsiri olduğu kimi, sosial hadisələrin də dinə təsiri müşahidə olunmuşdur. Bu məqalədə sosial dəyişiklik, qloballaşma, modernizm və dünyəvilik kimi faktorların dinə təsiri və bunun nəticəsində dindar cəmiyyətlərin göstərdiyi reaksiyalar tədqiq olunur. Dinə təsir edən bu faktorlar bir çox hallarda ekstremist cərəyanların yaranmasına və ya güclənməsinə səbəb olur. Belə ki, dəyişiklik həmişə birmənalı qarşılanmır. Dəyişikliyi yox olma kimi görənlər dəyişiklik qarşısında dinin köklərinə daha çox bağlanma yolunu seçirlər. Bu isə radikalizmə və sonrakı mərhələdə ekstremizmə aparıb çıxarır. Buna görə də tarixə nəzər saldıqda, dini ekstremizmin dəyişiklik zamanlarına təsadüf etdiyini görmək mümkündür. Bütün bunlar qarşısında dinin, yaxud dindar cəmiyyətlərin fərqli mövqelər tutduğunun şahid oluruq. Bu isə öz növbəsində, müxtəlif dini cərəyan və anlayışların yaranmasına səbəb olur. Bu cərəyan və anlayışları, ümumilikdə, ənənəyə bağlananlar və yenilik axtarışında olanlar olmaqla iki qismə ayırmaq mümkündür. Ənənəçi yanaşmanın müxtəlif təzahürləri olmaqla birlikdə radikal cərəyanların buradan bəsləndiyini demək mümkündür. Əsasən radikalizm dəyişikliklər qarşısında kökə bağlanmağı çıxış yolu olaraq seçməkdir. Bu isə bəzi hallarda ekstremizmə gətirib çıxarır. Beləliklə, sosial dəyişiklik-ənənəçilik-radikalizm-ekstremizm xəttinin səbəb-nəticə zəncirində formalaşmasından danışmaq mümkündür.

Religion has existed in the individual and social life of human throughout history. This is the most obvious indicator of the social structure of religion. As religion has an impact on society, the influence of social events is also observed. This article examines the effects of factors on religion such as social change, globalization, modernism and secularism and the consequent reactions of religious communities. The factors that influence religion often lead to the emergence and spread of extremism. Therefore, change is not always welcomed. Those who see change as destruction, choose the path bound to the roots of religion. This leads to radicalism and extremism. Therefore, when we look at history, we can see that religious extremism coincides with the change period. In this case, we observe that religion or religious societies take different positions. This leads to the emergence of various religious trends and approaches. It is possible to divide these trends and concepts into two groups: traditionalists and innovators. Radical trends stem from this together with different manifestations of the traditionalist approach. Basically, radicalism is about choosing the root when faced with changes. This in some cases leads to extremism. Thus, it is possible to speak about the formation of the line of social change-traditionradicalism-extremism in the cause-and-effect chain.

Религия была в индивидуальной и общественной жизни человека на протяжении всей истории. Это наиболее очевидный показатель социальной структуры религии. Из-за тесной связи между религией и человеком религия оказывает влияние как на общество, так и на общественные события. В этой статье рассматривается влияние таких факторов, как социальные изменения, глобализация, модернизм и секуляризм на религию и последующие реакции религиозных общин. Эти факторы, которые влияют на религию, часто приводят к возникновению или усилению экстремизма. Поэтому изменения не всегда приветствуются. Те, кто видит изменения как разрушение, выбирают путь к корням религии, и это приводит к радикализму, а затем к экстремизму. Поэтому, когда мы смотрим на историю, мы видим, что религиозный экстремизм совпадает с периодом перемен. В этом случае мы видим, что религия или религиозные общества занимают разные позиции. Это приводит к появлению различных религиозных течений и подходов. Можно разделить эти тенденции и концепции в целом на традиционалистов и тех, кто стремится к инновациям. Хотя существуют различные проявления традиционалистского подхода, можно сказать, что радикальные тенденции подпитываются здесь. По сути, радикализм заключается в выборе основной причины изменений в качестве выхода. Это в некоторых случаях приводит к экстремизму. Таким образом, можно говорить о формировании линии социальных изменений традиция радикализм экстремизм в причинно-следственной цепочке.

Açar Sözlər

AZ
EN
RU

Sosial Dəyişiklik Qloballaşma Dünyəvilik Modernizm Radikalizm Ekstremizm

Social Change Globalization Secularism Modernism Radicalism Extremism

Социальные Изменения Глобализация Секуляризм Модернизм Радикализм Экстремизм

Referanslar

Abuzar C. (2011). Dinin Toplumsal Yaşam Üzerindeki Etkisi. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, № 26, Temmuz–Aralık.

Akgül M. (1991). Modernleşme Çağında İslam Dünyasının Degişim Süre-ci ve Din Anlayışında Yaşanan Kırılma (Bir Arka Plan Çözümlemesi). Makalat, № 1.

Akyüz N., Çapcıoğlu İ. (2012). Din ve Toplum İlişkileri. Din Sosyolojisi El Kitabı, Ankara.

Bekbossynov Y. (2011). Birleşmiş Milletler Sisteminde Dini Ekstremizmle Mücadelede Uluslararası Hukuk Sorunları. Akademik Bakış Dergisi, Sayı: 25 Temmuz – Ağustos.

Сафин Р.Ш. (2009). Исламистский Религиозный Экстремизм В Российской Федерации: Уголовно-Правовой И Криминологический Аспекты. Актуальные проблемы экономики и права, № 2 (10).

Demirci A. (1988). Bidatçılık. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Kayseri, № 5.

Düzgün A. (2003). Globalizm ve Dini Değerlerdeki Dönüşüm. Dini Araştırmalar, c. 6, № 17.

Добаев И.П. (2002). Исламский Радикализм: генезис, эволюция, практика. Ростов.

Erkal M. (2003). Küreselleşme, Değişme ve Dini Hayat. Dini Araştırma-lar, Ankara, c. 6, № 17.

Esposito J. (2002). Unholy War: Terror in the Name of Islam. Oxford University Press.

Fığlalı E. (1972). Hariciliğin Doğuşuna Tesir Eden Bazı Sebepler. Ankara Üniversitesi İlahiyyat Fakültesi Dergisi, c. 20, № 1, Ankara.

Guiora A.N. (2009). Religious Extremism: A Fundamental Danger. South Texas Law Review, vol. 50.

Günay Ü. (1991). Dinin Bireysel ve Toplumsal Boyutu. Ankara Üniversi-tesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Özül Sayı.

Günay Ü. (1998). İslam Dünyasında Gelenek, Değişme, Modernleşme ve Fundamentalist Eğilimler. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, № 8.

Hamid T. (2001). The Collected works Of Tawfik Hamid: Observations on Radicalized Islam.

Harman Ö. (2007). Sosyal Değişme ve Dinler, Çağımızda Sosyal Değişme ve İslam. (2002 Yılı Kutlu Doğum Sempozyumu Tebliğ ve Müzakereleri), Ankara.

Jabbour N. (1994). Islamic Fundamentalism: Implications for Missions, International Journal Of Frontier Missions. Vol 11:2 April.

Karaman H. (1996). Fıkıhta Gelenek ve Yenileşme//İslam Gelenek ve Yenileşme Sempozyumu. İstanbul.

Keskin M. (2004). Din ve Toplum İlişkileri Üzerine Bir Genelleme. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi IV, № 2.

Kılavuz Murat U. (2002). Küreselleşen Dünyada Din. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 11, № 2, Bursa.

King M. (2007). Secularism: The Hidden Origins of Disbelief. Cambridge. Kırca C. Dini İlimleri İhya Hareketi İçinde Gazali'nin Yeri. Erciyes Üniversitesi Cevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü, № 7.

Kirman A. (2008). Sekülerleşme Perspektifinden Dini Fundamentalizm//Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi = The Journal of International Social Research, № 2.

Mevdudi. (2011). İslamda İhya Hareketleri. Pınar yayınları, İstanbul.

Ortiz R. (2003). Notes on Religion and Globalization. Nepantla: Views from South 4, (1).

Öz S. (2014). Sosyolojik Bir Olgu Olarak Dini İhya Hareketleri. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cild 14, № 1.

Özsoy Ö. (1997). Müslümanların yenilenme sorunları ve Kur’an, Değişim Sürecinde İslam. Kutlu doğum haftası: 1996, Ankara.

Richards A. (2003). Socio-Economic Roots of Radicalism? Towards explaining the appeal of islamic radicals, July.

Sezen A. (2008). Üniversite öğrencileri örnekleminde iman gelişimi ve dinsel fundamentalizm arasında ilişkiler üzerine bir çalışma: Doktorluq dis.

Sinanoğlu A. (2003). Globalleşen Dünyada Müslümanların Problemleri. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi III, № 1.

Sırma İ. (1991). Sosyal Degişme ve Dini Hayat (Tarihi Bir Değerlendirme). Tartışmalı İlmi Toplantılar Dizisi, İlmi Neşriyat, İstanbul.

Sönmez M. (2001). İhyacılığın Doguşu ve Bazı Önemli Temsilcileri (Gazali, İbn Teymiye, Birgivi ve Muhammed İbn Abdulvahhab'ın İhyacı Yönlerine Kısa Bir Bakış), Ekev Akademi Dergisi c. 3, № 1 (Bahar).

Tekin M. (2006). Bir Sosyal Kontrol Aracı Olarak Ahîlik ve Toplumsal Dinamikleri. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, № 21, Bahar.

Topal Ş. (2003). İslam ve Küreselleşme: Fırsatlar ve Tehditler. Dini Araştırmalar, c. 6, № 17.

Tümer G. (1996). Dinin Toplum Hayatındaki Yeri ve Önemi. Tartışılan Değerler Açısından Türkiye (Sempozyum 17-18 Haziran 1995), Ankara.

Wiktorowicz Q. (2005). Radical Islam Rising: Muslim Extremism in the West. Rowman & Littlefield Publishers, Oxford.

Yeşilyurt T. (2002). Globalleşen Dünyada Dinin Anlam. İlahiyat Fakulte-leri Kelam Anabilim Dalı Egitim-Ögretim Meseleleri Koordinasyonu Toplantısı ve Sempozyumu: Bir Kelam Problemi Olarak Din-Dünya İlişkisi, Gazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Çorum.

Ümumilikdə 36 istinad var. Daha Çox İstinadı Göstər

Necə istinad edilir?

Camalov, Mübariz. “Dinin Sosial Xarakterinə təsir edən Faktorlar Və Dini Ekstremizm”. Din Araşdırmaları Jurnalı 2/3 (December 31, 2019), 7-26. https://journal.ait.edu.az/daj/article/view/52