“Din və məişət” jurnalında Musa Carullah Bigiyevin ümumbəşəri qurtuluş görüşünün tənqidi Criticism of Musa Jarullah Bigiev's view of Universal Salvation by the Journal “Dîn wa Maʿishah” Критика журнала «Дин ва Магишат» на взгляды Мусы Джаруллаха Бигиева о всеобщее спасение Din ve Maişet dergisinin Musa Carullah Bigiyef`in evrensel kurtuluş görüşünü eleştirisi

             With the influence of the civil wars that emerged during the reign of Ali, issues such as great sin, the relationship between faith and deeds, destiny, and freedom of will have been discussed since the early periods of Islam. Although the belief in the hereafter, which is one of the core principles of Islam, is accepted by all sects, some issues related to the details have been the subject of dispute throughout history. In this context, the status of non-Muslims in the hereafter and the eternity of hell have also been discussed and important literature has been formed on this subject. According to the general acceptance, those who do not accept Islam, the last divine religion, will remain in Hell for eternity. However, some scholars have argued that Allah will forgive all people and that Hell is not eternal, claiming that all people will eventually go to Paradise. In the last centuries, this forgotten issue was revived by innovators such as Rashid Riḍa and Shihab al-Din al-Marjani. Musa Jarullah Bigiev, one of the innovative thinkers of the twentieth century, also brought this issue to his agenda, which he called universal salvation. Musa Jarullah Bigiev first began to explain his view of universal salvation, which meant that all human beings would eventually go to paradise, in his lectures at Hussainia madrasah. Despite his close friends' warnings that this issue would lead to unnecessary discussion, Musa Jarullah Bigiev affirmed his belief in the issue's importance and its need for explanation. Finally, Musa Jarullah Bigiev began to publish his views on universal salvation in the form of serial articles in the journal Shura, and his arguments were subjected to harsh criticism by the authors of the journal Din wa Maʿishah. The discussions at first, began with journal articles and progressed to treatises. The discussions between Musa Jarullah Bigiev and the writers of the journal Din wa Maʿishah were mainly focused on various issues such as the all-encompassing nature of divine mercy, non-believers and superstitious people going to paradise, and the eternity of hell.

           Под влиянием гражданских войн, возникших в период прав­ле­ния Али, с ранних периодов ислама обсуждались такие воп­ро­сы, как великий грех, связь между верой и делами, судьба и сво­бо­да воли. В зависимости от этих дискуссий, особенно в бого­слов­ских источниках и источниках тафсира, широко освещаются такие воп­росы, как кто попадет в рай, а кто в ад, а также положение че­ло­века, совершающего серьезные грехи в загробной жизни. В этом контексте также обсуждался статус не мусульман в загроб­ном мире и вечность ада, и по этому вопросу была сформирована обширная литература. Согласно общепринятому мнению, те, кто не принимает Ислам, последнюю божественную религию, будут веч­но пребывать в аду. Однако некоторые ученые, утверждавшие, что Аллах простит всех людей и что Ад не вечен, заявляли, что все люди в конце концов попадут в Рай. В последние столетия этот забытый вопрос был возрожден такими новаторами, как Ра­шид Рза и Шихабуддин аль-Марджани. Муса Джаруллах Бигиев, один из новаторских мыслителей двадцатого века, также поставил на повестку дня этот вопрос, который он назвал всеобщим спа­се­нием. Муса Джаруллах Бигиев впервые начал объяснять свое ви­де­ние всеобщего спасения, которое означало, что все люди в ко­неч­ном итоге попадут в рай, в своих лекциях в медресе «Ху­сай­ния». Хотя близкие друзья предупреждали его, что этот вопрос вы­зовет ненужные дискуссии, Муса Джаруллах Бигиев заявил, что верит в важность этого вопроса и что его необходимо объяснить. В конце концов, Муса Джаруллах Бигиев начал публиковать свои взгляды на всеобщее спасение в виде серийных статей в журнале Шура, и его аргументы были подвергнуты резкой критике со сто­ро­ны авторов журнала «Дин ва Магишат». Сначала дискуссии ве­лись на основе статей, опубликованных в журналах, а в пос­ле­дующий период они продолжились написанием трактатов. Дискус­сии между Мусой Джаруллахом Бигиевым и авторами журнала «Дин ва Магишат» в основном касались таких вопросов, как все­объем­лющая природа божественной милости, попадание не­ве­рующих и суеверных людей в рай и вечность ада.

Hz. Ali döneminde ortaya çıkan iç savaşların etkisi ile İslam`ın erken dönemlerinden itibaren büyük günah, iman-amel ilişkisi, kader ve irade hürriyeti gibi meseleler tartışılagelmiştir. Bu tartışmalara bağlı olarak, özellikle kelam ve tefsir kaynaklarında kimlerin cennete, kimlerin cehenneme gideceği, büyük günah sahibinin ahiretteki durumu gibi konulara geniş yer verilmiştir. Bu bağlamda gayri müslimlerin ahiretteki durumları ve buna bağlı olarak cehennemin ebediliği meselesi de tartışılagelmiş ve bu konuda önemli bir literatür oluşmuştur. Genel kabule göre son ilahi din olan İslam`ı kabul etmeyenler sonsuz olarak cehennemde kalacaklar. Bununla birlikte Allah`ın bütün insanları bağışlayacağı ve cehennemin ebedi olmadığı gibi görüşleri ileri süren bazı âlimler sonda bütün insanların cennete gideceğini iddia etmişler. Unutulmaya yüz tutmuş bu konu son yüzyıllara gelindiğinde Reşit Rıza ve Şihabuddin el-Mercanî gibi yenilikçiler tarafından tekrar gündeme gelmiştir. XX. yüzyılın yenilikçi düşünürlerden Musa Carullah Bigiyef de necat-ı umumiye (evrensel kurtuluş) olarak adlandırdığı bu konuyu gündemine almıştır. Bigiyef, bütün insanların sonunda cennete gideceği anlamını taşıyan evrensel kurtuluş görüşünü ilk önce Hüseyniye medresesindeki derslerinde anlatmaya başlamıştır. Bu sırada yakın çevresindeki arkadaşları bu konunun gereksiz bir tartışmaya sebep olacağı konusunda kendisini uyarmalarına rağmen Bigiyef meselenin önemine inandığını ve anlatılması gerektiğini belirtmiştir. Nihayet Bigiyef, evrensel kurtuluş görüşlerini Şura dergisinde seri makaleler şeklinde yayımlamaya başlamış ve onun bu iddiaları Din ve Maişet dergisinin sert eleştirilerine maruz kalmıştır. İlk başlarda dergilerde yayımlanan makaleler üzerinden süren tartışmalar takip eden süreçte risalelerin kaleme alınması ile devam etmiştir. Bigiyef`le Din ve Maişet yazarları arasındaki tartışmalar temel olarak ilahi rahmetin kuşatıcılığı, inançsız ve batıl inançlı insanların cennete gitmesi, cehennemin sonsuzluğu gibi çeşitli konular etrafında cereyan etmiştir.