e-ISSN: 3006-2772
p-ISSN: 2618-0030
Başlanğıc: 2018
Nəşr aralığı: İldə 2 nömrə
Naşir: Azərbaycan İlahiyyat İnstitutu

Əhməd Həşimzadənin "Təfsirul-Quranil-Əzim" adlı əsərində müşkül ayələri təhlil metodu Ahmed Hashimzadeh’s Method of Analysis of Mushkul Verses in His Work of “Tafsiru’l-Qurani’l-Azim" Методика анализа сложных аятов в произведении ахмада гашимзаде "тафсиру'л-куранил-азим" Ahmed Hâşimzâde’nin Tefsîru’l-Kur’âni’-Azîm’ İsimli Eserinde Müşkil Âyetlere Yaklaşımı

Roya Kazımova Uludağ Üniversitesi Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Doktora Öğrencisi

Necə istinad edilir

Kazımova, Roya , Kazımova, R , , Din Araşdırmaları Jurnalı, Əhməd Həşimzadənin "Təfsirul-Quranil-Əzim" adlı əsərində müşkül ayələri təhlil metodu, 5, 8, 2022, 19-47, 2022

Zotero Mendeley EN EndNote

Xülasə

Bu məqalədə Əhməd Həşimzadənin “Təfsirul-Quranil-Əzim” adlı əsərində Quran elmlərindən olan “Müşkülül-Quran”a baxışı araşdırılmışdır. Quran elmləri ilahi kəlamın sistemli şəkildə başa düşülməsinə və metodoloji şərhinə kömək edən elmlərdir. Buna görə də heç bir səmimi müfəssir sözügedən elmlərdən uzaq qala bilməmiş, bu elmi mirasdan istifadə edərək, Quranın məqsəd və hədəflərinə uyğun şəkildə təfsir edilməsinə maraq göstərmiştir. Belə müfəssirlərdən biri də Əhməd Həşimzadədir. Müfəssir Quran elmlərinin terminoloji izahlarına yer verməsə də, bu elmlərin bəzilərindən bəhs etmiş, bəzilərinə isə işarə etməklə kifayətlənmişdir. İstilahi mənasına toxunmadığı elmlərdən biri də müşkülül-Quran elmidir. Bu elm Quranda ziddiyyət kimi görünən ixtilafları və mübahisəli məqamları araşdıraraq, onlara aydınlıq gətirir.
Həşimzadə ilahi kəlam olduğu üçün Quranda heç bir ziddiyyətin olmadığını bəyan etmiş, Qiyamətə qədər hər cür təhrif və təbdildən qorunacağını bildirmiştir. O, müşkülül-Quran məzmununda qiymətləndirilən ayələri əsərboyu tətbiq etdiyi ümumi üsula uyğun olaraq izah etmiş, zahiri ziddiyyəti aradan qaldırmışdır. Müəllif bəzən müşkülü bir Quran ayəsi ilə aradan qaldırarkən, bəzən də mövzu ilə bağlı Həzrət Peyğəmbərdən (s), səhabələrdən, tabiunlardan və onlardan sonra gələnlərdən nəql etdiyi rəvayətlər və müfəssirlərin izahları əsasında təfsir etmişdir. Həşimzadənin bu mövzuda müraciət etdiyi başqa bir təfsir elmi isə nəsxdir. Müəllif müşküllərin izahı barəsində təfsirlərdən nəql etdiyi müxtəlif görüşləri açıq-aşkar dil ilə izah edərkən, bəzən də öz görüşünə yer vermədən zikr etməklə kifayətlənmişdir.
This article focuses on Ahmad Hashimzadeh's view of the Qur'an in his Tafsir al-Qur'an al-Azim, one of the sciences of the Qur'an. Qur'anic sciences contribute to the systematic understanding and methodological interpretation of the divine verse. Therefore, no sincere commentator could stay away from the above-mentioned sciences to demonstrate interest in interpreting the Qur'an in accordance with its goals and objectives. One of such commentators is Ahmad Hashimzadeh. Although the commentator did not provide a terminological explanation of the Qur'anic sciences, he did mention some of them and only highlighted a few of them. One of the sciences that did not touch on its terminological meaning is the science of Mushkulu'l-Qur'an. This science clarifies the contradictions and controversies in the Qur'an by examining them.
Hashimzadeh stated that there is no contradiction in the Qur'an because it is a divine word, and that it will be protected from all distortions and alterations until the Doomsday. He explained the verses evaluated in the context of the Qur'an, in accordance with the general method he applied throughout his work, and eliminated the apparent contradiction. While the author sometimes eliminates a mushkil (difficult verse from the Qur'an), sometimes the Prophet (pbuh) refers to the subject. He interpreted it on the basis of the narrations narrated by the Prophet (pbuh), the Companions, the Tabiun and those who came after them, and the explanations of the commentators. Hashimzadeh's other commentary on this subject is Naskh. (Any new verse that has been revealed cancels the previous verse related to the subject). The author simply has explained the various views he narrated from the commentaries on the explanation of the mushkils clearly, sometimes without mentioning his own point of view.
В этой статье рассмотрен взгляд Ахмада Гашимзаде на “Мюшкюл-Куран”, одну из наук Корана, в его труде “Тафсиру'л-Курани'л-Азим”. Коранические науки – это дисциплины, которые помогают в систематическом понимании и методологической интерпретации божественной речи. По этой причине ни один добросовестный толкователь не остался в стороне от этих наук, и, используя это научное наследие, он проявлял интерес к тому, чтобы толкование соответствовало целям и задачам Корана. Одним из таких толкователей является Ахмад Гашимзаде. Хотя он не упомянул о терминологических определениях коранических наук, он рассказал о некоторых из этих наук и довольствовался указанием на некоторые из них. Одной из таких наук, не включающих терминологическое значение, является наука о Мюшкюл-Коране. Рассматриваемая наука исследует конфликты и спорные моменты, которые кажутся противоречиями в Коране, и проясняет их.
Гашимзаде заявлял, что в Коране нет противоречий, поскольку это божественное слово, и заявил, что он будет защищен от всевозможных искажений и переделок до Судного дня. Он объяснил аяты, оцененные в содержании Мюшкюл-Корана, в соответствии с общим методом, который он применял во всем своем труде, и устранил очевидное противоречие. При этом, автор иногда устранял сложную ситуацию с помощью аята Корана, а иногда толковал ее на основании хадисов по теме, дошедших от Пророка (с.а.с.), сподвижников, последователей и тех, кто пришел после него, и объяснений толкователей. Еще одной наукой, к которой прибегал в этом отношении Гашимзаде, является насх. В то время как автор четко разъяснял различные взгляды, вытекающие из толкования сложных аятов, иногда он упоминал их, не отдавая предпочтения своим взглядам.
Bu çalışmada Ahmed Hâşimzâde’nin Tefsîru’lKur’ânî’l-Azîm isimli eserinde Ulûmu’l-Kur’ân/Kur’ân İlimlerinden Müşkilu’l-Kur’ân ilmine bakışı incelenmiştir. Kur’ân ilimleri, ilâhî kelâmı sistematik anlama ve metodolojik yorumlamaya yardımcı disiplinlerdir. Bu sebeple, hiçbir samimi müfessir bu ilimlerden uzak kalmamış, bu ilmî birikimden istifâde ederek, tefsir amelesini Kur’ân’ın gaye ve hedeflerine uygun yapmağa özen göstermiştir. Bu müfessirlerden biri de Ahmed Hâşimzâde’dir. Müfessir her ne kadar Kur’ân İlimlerinin terminolojik anlamda tanımlarına değinmese de, bu ilimlerin bazılarından bahsetmiş, bazılarına ise, işâre etmekle yetinmiştir. İstilâhî anlamına yer vermediği bu ilimlerden biri, Müşkilu’l-Kur’ân ilmidir. Mezkûr disiplin, Kur’ânda bulunan ihtilâf, çelişkileri ve tezâd gibi görünen durumları incelemekte ve onları vuzûha kavuşturmaktadır.
Hâşimzâde, ilâhî kelâm olması hasebiyle Kur’ân’da herhangi bir çelişkinin söz konusu olmadığını beyân etmiş, her türlü tahrîf ve tebdîlden Kıyâmete dek korunacağını bildirmiştir. Müşkilu’l-Kur’ân muhtevasında değerlendirilen âyetleri ise, tefsiri boyunca uyguladığı genel metoduna uygun olarak açıklamış, zâhirî çelişkiyi gidermiştir. Müellif, bazen müşkil durumu Kur’ânî bir delil ile ortadan kaldırırken, bazen de konuyla ilgili Hz. Peygamber (sav), sahâbe, tâbiûn ve daha sonra gelenlerden naklettiği rivâyetler ve müfessirlerin izâhları esasında te’vîl etmiştir. Bu hususta Hâşimzâde’nin başvurduğu bir diğer ilim ise, neshtir. Müellif müşkillerle ilgili tefsirlerden naklettiği farklı görüşleri bazen sarîh bir lisân ile açıklığa kavuştururken, bazen de herhangi bir tercihte bulunmadan zikretmiştir.

Açar sözlər

Əhməd Həşimzadə, “Təfsirul-Quranil-Əzim”, Müşkül, Əlyaz-Ma, Metod, Yanaşma
Ahmed Hashimzade, Tafsir Al-Qur'an Al-Azim, İnterpretation, Mushkhul, Manuscript, Method, Approach
Ахмад Гашимзаде, Тафсиру'Л-Курани'Л-Азим, Мюшкюл, Рукопись, Метод, Подход
Ahmed Hâşimzâde, Tefsîru’l-Kur’Ânî’l-Azîm, Tefsir, Müşkil, Elyazma, Metot, Yaklaşım

Referanslar

  • Ahmed Hâşimzâde. Tefsîru’l-Kur’ânî’l-Azîm (elyazma)
  • Akşit, İbrahim. (2019). Taberî Tefsirinde Müşkilü’l-Kur’ân, B.D.Tezi,BUÜSBE, Bursa.
  • Aydüz, Davut. (2003). Sovyet Döneminde Azerbaycan Türkçesi ve Arap
  • Harfleriyle Yazılan Bir Tefsir, Akademik Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 17 (99-104).
  • Beğavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muham-med el-Ferrâ’ (H.1409/1412) Tefsîru’l-Beğavî Meʿâlimü’t-Tenzîl, Riyâd: Dâru’t-Tayyibe.
  • Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. (2017). Sahîhu’l-Buhârî, Beyrût: Müessesetü’r-Risâleti Nâşirûn.
  • Çetin, Abdurrahman. (2006). “Nesih”, DİA, XXXII, 579-581, İstanbul: TDV Yayınları.
  • Dihlevî, Ebû Abdilazîz Kutbüddîn Şah Veliyyullâh Ahmed b. Abdirrahîm b. Vecîhiddîn el-Fârûkî. (2006). el-Fevzû’l-Kebîr fî Usûli’t-Tefsîr, Karaçi: Beytû’l-İlmi’l-Karâtişî (Karaçi).
  • Ebu Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. (2015). Sünenü Ebî Dâvûd, Beyrût: Müessesetü’r-Risâleti Nâşirûn.
  • Fîrûzabâdî, Ebü’t-Tâhir Mecduddin Muhammed b. Ya‘kûb b. Muhammed. (2008). el-Kâmûsu’l-Muhît, Kâhire: Dâru’l-Hadîs.
  • İbn Arabî, Ebû Bekr Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Meâfirî. (1992). en-Nâsih ve’l-Mensûh Fi’l-Kur’ânî’l-Kerîm, yy: Mektebetû’s-Sakâfe-ti’d-Diniyye.
  • İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. (1984). et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Tûnus: Dâru’t-Tûnusiyye.
  • İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gālib b. Abdirrahmân b. Gālib el-Muhâribî el-Gırnâtî el-Endelüsî. (2001). el-Muharrerü’l-Vecîz, Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
  • İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalâ-nî. (1995). et-Tehlîsu’l-Habîr fî Tahrîc Ehâdîsi’r-Râfî‘i’l-Kebîr, Kordova: Müessesetü Kurtuba.
  • İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullâh b. Müslim ed-Dîneverî. (1974). Te’vîlü Müşkili’l-Kur’ân, Kâhire: Mektebetü Dâr-i Turâs.
  • İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. (1981). Lisânu’l-Arâb, Kâhire: Dâru’l-Meârif.
  • İbnû’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. (1984). Nevâsihû’l-Kur’ân, Medînetû’l-Münevvaratu: yy.
  • İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb (ty) el-Müfredât fî Garîbi’l-Ḳurʾân, Beyrût: Dâru’l-Ma‘rife.
  • İsmayılov Mehman. (2002). 20. Yüzyılda Azerbaycan’da Yapılan Kur’an Tefsiri ve Meal Çalışmaları, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
  • İzeddin b. Abdulazîz b. Abdu’s-Selâm. (1982). Fevâid fî Müşkilü’l-Kur’ân, Cidde: Dârü’ş-Şürûk.
  • Kaya Remzi. (2020). Kur’ân-ı Kerim’de Nesih, İstanbul: Yağmur Yayınları.
  • Kaysî, Ebû Muhammed Mekkî b. Ebî Tâlib Hammûş b. Muhammed. (1986). el-Îżâḥ li-Nâsihi’l-Kurʾân ve Mensûhihi, Cidde: Dâru’l-Menâra.
  • Kiraz Celil. (2010). Şerif Murtezâ’nın Emâlî’sinde Kur’ân Müşkilleri ve Müteşâbihleri, Bursa: Emin Yayınları.
  • Köse Ahmet. (2010). Tarihselcilik ve Nesih İlişkisi, Erciyes ÜSBE, Basıl-mamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri.
  • Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyr. (2016). Sahîhu Müslim, Beyrût: Müessesetü’r-Risâleti Nâşirûn.
  • Nehhâs, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. İsmâîl el-Murâdî el-Mısrî. (1991). en-Nâsih ve’l-Mensûh fî Kitâbillah (a.c) ve İhtilâfi’l-Ulemâi fî Zâlike, Beyrût: Müessesetu’r Risâleti.
  • Nîsâbûrî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ebi’l-Hasen b. el-Hüseyn el-Gaznevî en-Nîsâbûrî. (1997). Bâhirü’l-Burhân fî Meânî Müşkilâti’l-Kur’ân, Mekke-i Mükerreme: Câmiatü Ümmü’l-Kurâ.
  • Nuruyev Rahman. (2005). Ahmet Haşimzâde’nin Hayatı ve Tefsîru’l-Kur’ani’l- Azîm İsimli Eserinin Tanıtımı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
  • Okiç Tayyib. (1995). Tefsir ve Hadis Usulünün Bazı Meseleleri, İstanbul: Nûn Yayınları.
  • Özkan Halit. (2013). “Zührî”, DİA, XXXXIV, 548-549, İstanbul: TDV Yayınları.
  • Öztürk Mustafa. (2013). Kur’ân Bağlamında Hz. Meryem ile İlgili Bir İnceleme, Marife, 3/1, 79-88.
  • Pak Süleyman. (2000). Müşkilü’l-Kur’ân, Basılmamış Doktora Tezi, SÜSBE, Konya.
  • Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn et-Taberis-tânî. (1981). Tefsîru’l-Fahri’Râzî bi’l-Müştehiri Tefsîri’l-Kebîr ve Mefâtîhi’l-Ğayb, Beyrût: Dâru’l-Fikr.
  • Seyyid Kutub b. İbrâhîm b. Hüseyn eş-Şâzilî. (2003). Fî Zılâli’l-Kurʾân, Beyrûr: Dâru’ş-Şurûk.
  • Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî eş-Şâfiî (2008), el-İtkân fî Ulûmi'l-Kur'ân, Beyrût: Müessesetü’r-Risâleti Nâşirûn.
  • Şinkîtî, Muhammedu’l-Emîn b. Muhammedu’l-Muhtâr el-Cekenî (H.1426) Dâf‘û Îhâmi’l-İztırâb an Âyâti’l-Kitâb, Mekke-i Mükerreme: Dârû’l-Âlemi’l-Fevâid.
  • Taberî Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî el-Bağdâdî (1994) Câmiʿu’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kurʾân, Beyrût: Müessesetu’r-Risâle.
  • Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd) (2017), Sünenü’t-Tirmizî, Beyrût: Müessesetü’r-Risâleti Nâşirûn.
  • Yerinde Adem. (2006). Müşkilü’l-Kur’ân, XXXII, 164-167, İstanbul: TDV Yayınları.
  • Zebidî Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk el-Bilgrâmî el-Hüseynî. (1994). Tâcü’l-ʿArû min Cevâhiri’l-Kâmûs, Küveyt: et-Turâsu’l-Arabiyyu.
  • Zemahşerî Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. (2009). el-Keşşâf ʿan Hakâʾiki’t-Tenzîl ve ʿUyûni’l-Ekâvîl fî Vücûhi’t-Teʾvîl, Beyrût: Dâru’l-Ma‘rife.
  • Zerkeşî Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh et-Türkî el-Mısrî el-Minhâcî eş-Şâfiî. (2006). el-Burhân fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân, Kâhire: Dâru’l-Hadîs.
  • Zeyd Mustafa. (1987). en-Nesh fi’l-Kur’âni’l-Kerîm Dirâseten Teşrî‘iy-yeten Târîhiyyeten Nakdiyyeten, Kâhire: Darû’l-Vefâ.
  • Zührî Ebû Bekr Muhammed b. Müslim b. Ubeydillâh İbn Şihâb. (1998). en-Nâsih ve’l-Mensûh, Beyrût: Muessesetu’r-Risâle.

Eyni müəllif(lar)ın jurnaldakı ən çox oxunan məqalələri