“Between Times”: from the History of Theological Hermene­utics “Zamanlar arasında”: teoloji hermenevtika tarixindən «Между временами»: из истории теологическойгерменевтики

Birinci Dünya müharibəsi və onun nəticələri Almaniyada yalnız siyasi və sosial istiqamətlərdə deyil, həmçinin din sahəsində də böhrana səbəb olmuşdu. Teoloq F.Qoqarten 1920-ci ildə qələmə aldığı məqaləsinin baş­lığına çıxardığı “zamanlar arasında” ifadəsi ilə sözügedən mənəvi-ruhani böhranı səciyyələndirmişdi. “Zamanlar arasında” anlayışı Allahın dərk olunmasında yaranmış böhrandan məyusluğu, eyni zamanda, bu şəraitdən çıxmağa ümidi ehtiva edirdi. Çıxış yolu isə ilahi sözün təfsirini Allah və insan arasında dialoq məcrasına yönəldən dialektik, yaxud böh­ran teologiyası oldu. Dialektik teologiya liberal teologiyaya reaksiya ola­raq yaranmışdı. Bununla da o, protestant teologiyasında yeni qeyri-orto­doksal meyillərin yaranmasına təkan vermiş, teoloji hermenevtikanı on­toloji müstəviyə keçirib onun inkişafını yeni səmtə yönəltmişdir.

Məqalədə bu nəzəriyyənin məşhur nümayəndələri, – protestant filo­soflar, – Karl Bart, Rudolf Bultman, Herhard Ebelinq və digərlərinin her­menevtik konsepsiyalarının özəllikləri təhlil edilir. K.Bart vəhyin dərk olunmasını imanın gücü və İlahi ruhun köməyi ilə Bibliyanın daxili sözünü eşitmək kimi başa düşürdüsə, Bultman onu keçici tarixi şərtlərin öy­rənilməsi və tənqid olunması vasitəsilə ekzistensial təfsirdə görür, bu yolla Əhdi-Ətiqi miflərdən təmizləməyə çalışırdı. Ebelinq isə ümu­miyyətlə, bütün ilahiyyatın anlayışlar sistemini dəyişib təzələməyə çağı­rırdı.

Donald G.Bloş xristoloji hermenevtikanın tərəfdarı kimi çıxış edir, Bib­liyanı, ilk növbədə, İsa Məsihin xaçı işığında anlamağın mümkün oldu­ğunu göstərirdi. Müəllifin fikrincə, bütün bu konseptləri birləşdirən əsas cəhət ilahi sözün aktuallaşdırılması, onu yeni təfsirlər vasitəsilə müasir dilə çevirib, anlaşıqlı etmək səyləridir ki, proses bu gün də davam edir.

Первая мировая война и ее последствия вызвали в Германии кризис не только в политической и социальной, но и в религиозной сферах. Теолог Ф. Гогартен охарактеризовал этот духовно-нравственный кризис как «между временами» в своей одноименной статье, написанной в 1920 году. Понятие «между временами» заключало в себе одновременно разочарование кризисом в осознании Бога и надежду на выход из этого кризиса. Таким выходом стала диалектическая или кризисная теология, направляющая толкование божественного слова в русло диалога между Богом и человеком. Диалектическая теология возникла как реакция на либеральную теологию. Тем самым, она стала толчком для появления новых неортодоксальных течений в протестантской теологии, перевела теологическую герменевтику на онтологическую плоскость, направив ее развитие в новое русло.

В статье анализируются характерные особенности герменевтических концепций известных представителей этой теории - протестантских философов Карла Барта, Рудольфа Бультмана, Герхарда Эбелинга и др. Если К. Барт воспринимал постижение откровения как познание внутреннего слова Библии с силой веры и милостью божественного духа, Бультман видел его в экзистенциальной интерпретации через изучение и критику преходящих исторических условий, таким образом он пытался избавить Ветхий Завет от мифов. Эбелинг же вообще призывал к обновлению системы понятий всей теологии.

Дональд Г. Блош, являясь сторонником христологической герменевтики, считал, что Библию можно понимать, прежде всего, в свете креста Иисуса Христа. По мнению автора, основным свойством, объединяющим эти концепции, является стремление актуализации божественного слова, его адаптация к современному языку с помощью новых понятий и упрощение понимания. Этот процесс продолжается по сей день.