A General Look over Ismail Hakki Bursevî and the Period that He Lived A General Look Over Ismail Hakki Bursevi and the Period That He Lived Взгляд на жизнь и эпоху исмаила хаккы бурсави
Xülasə
İsmail Haqqı Bursəvi dini mövzularda çoxlu əsərlər qələmə almış şair və Cəlvətiyyə təriqətinin şeyxidir. O, 1653-1725-ci illəri əhatə edən bir dövrdə yaşamışdır. Tədqiqat İsmail Haqqı Bursəvinin həyat və yaradıcılığı ilə yaşadığı dövr arasındakı əlaqəni araşdırır. Tədqiqatda sorğu modelindən istifadə edilmişdir. Məlumatlar, tarixi araşdırmalar və İsmail Haqqının həyat və yaradıcılığı haqqında yazılmış əsərlərdən əldə edilmişdir. İsmail Haqqının ədəbiyyat və din haqqında qələmə aldığı əsərlər müxtəlif elmi tədqiqatların mövzusu olmuşdur. Tədqiqat İsmail Haqqının yaşadığı illəri əhatə edir. İsmail Haqqı əslən İstanbuldan olmuşdur. Lakin uzun illər Bursada yaşadığı üçün Bursəvi olaraq adlandırılmışdır. O, Osman Fəzli əfəndidən dərs almış, ondan Cəlvətiyyə təriqətinin qaydalarını öyrənmişdir. Osman Fəzlinin vəfatından sonra Cəlvətiyyə təriqətinin şeyxi vəzifəsini üzərinə götürmüşdür. İsmail Haqqının yaşadığı illərdə Osmanlı dövləti artıq durğunluq dövrünə qədəm qoymuş və tənəzzülün başlanğıcında idi. O dövrdə yaşanan iğtişaşlar həm cəmiyyətə həm də dini qurumlara öz mənfi təsirini göstərmişdir. Təlim-tədris fəaliyyətlərinin həyata keçirildiyi mədrəsələr və təriqətlərin dini məqsədlər üçün istifadə etdiyi təkkələr tənəzzül etməyə başlamışdı. Bütün ictimaiyyəti maraqlandırmayan mövzularda fərqli fəlsəfi məktəblərin nümayəndələri arasında fikir ayrılıqları baş verirdi. İsmail Haqqı İstanbul və Bursada bir çox mütəfəkkir və elm adamlarının toplaşdığı yerlərdə olmuşdur. Mənbələr onun yüz iyirmidən artıq əsər qələmə aldığını göstərir. İsmail Haqqı tənəzzül dövründə dini qurumların inkişafında və cəmiyyətin maarifləndirilməsində mühüm rol oynamışdır.
Ismail Hakki Bursevi is a sheihk of Celvetiye sect, a poet and author who gave works on religious subjects. He had lived between 1653 and 1725. This study focuses on the relationship between the life and work of Ismail Hakki and the period that he had lived. This study is in scanning model. The information is taken from historical researches and works written about Ismail Hakki. Ismail Hakki’s works in literature and religion fields have been the subject of various research studies. This study however will covered-within the period Ismail Hakki lived. Ismail Hakki actually is from Istanbul, but since he worked in Bursa for a long time, He was known as Bursevi. He received lessons from Osman Fazli Efendi, and learned the methodology of the Celvetian sect. After the death of Osman Fazli, he undertook and held the post of sheikh of the Celvetian sects. The period when Ismail Hakki lived was when the Ottoman Turkish State had entered to a period of stagnation and the beginning of decline. The confusion in this period of time has affected both society and religious institutions. Deterioration started in the madrasahs where education and training activities were carried out and dervish lodges used by the sects for spiritual development and progress. Various schools of thought had intellectual conflicts on issues that did not concern the general public. Ismail Hakki was found in places where there were many scholars and scientists in Istanbul and Bursa. It is stated in sources that his works are over one hundred and twenty. He emphasized the development of religious institutions and the informing of the society during the stagnation and decline period.
Исмаил Хаккы Бурсави поэт, написавший множество произведений на религиозные темы и шейх тариката Джалватия. Он жил в период, охватывающий 1653-1725 годы. В статье исследуется связь между жизнью и творчеством Исмаила Хаккы Бурсави и его эпохой. В статье используется модель опроса. Информация получена из исторических исследований и произведений о жизни и творчестве Исмаила Хаккы Бурсави. Труды Исмаила Хаккы о литературе и религии стали темой для различных научных исследований. Исследование охватывает годы проживания поэта. Исмаил Хаккы был родом из Стамбула. Долгое время он проживал в Бурсе, в связи с чем его звали Бурсави. Он учился у Османа Фазли Эфенди, изучил правила тариката Джалватия. После смерти Османа Фазли он был назначен шейхом тариката Джалватия. В эпоху Исмаила Хаккы Османская империя вступила в эпоху застоя и находилась на начальном этапе распада. Беспорядки того периода оказали негативное влияние как на общество, так и на религиозные структуры. Теккие, используемые медресе, где осуществлялась учебнообразовательная деятельность, и тарикатами, для религиозных целей, находились на этапе распада. Между представителями различных философских школ происходили разногласия на темы, не интересующие все общество. Исмаил Хаккы побывал в местах сбора многих мыслителей и научных деятелей Стамбула и Бурсы. Согласно источникам он является автором более ста двадцати трудов. Исмаил Хаккы сыграл важную роль в развитии религиозных структур и просвещении общества в период упадка.
Açar sözlər
İsmail Haqqı Bursəvi, Cəlvətiyyə, Osmanlı Tənəzzül Dövrü
Ismail Hakki Bursevi, Celvetiye, Ottoman Period Of Stagnation And Decline
Исмаил Хаккы Бурсави, Джалватия, Период Распада Османской Империи
Referanslar
- Akçe Z. (2008). İsmail Hakkı Bursevî’nin Tuhfe-i Recebiyye Adlı Eseri, Unpublished Doctoral Dissertation, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.
- Ayni M.A. (1945). Türk Azizleri, İsmail Hakkı Bursalı ve Ruhü’l-Beyan Müellifi, İstanbul: Marifet Basımevi.
- Başol S. Düzbakar Ö. (2009). 17. Yüzyılda Bursa'da Eğitim-Öğretim Hizmetlerine Yönelik Vakıflar, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22 (1), (1-14).
- Bursevî İ.H. (2015). Ruhul Beyân Kur'ân Meali ve Tefsiri, (çev.). H. Kamil Yılmaz ve diğerleri, İstanbul: Erkam Yayınları.
- Bursevî İ.H. (2000). Üç Tuhfe Seyr-i Süluk, (haz.) M. Ali Akidil- Şeyda Öztürk, İstanbul: İnsan Yayınları.
- Coşkun C. (2013). XVII. Yüzyıl Osmanlı’da İktidar-Bilim İlişkisi, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED] (50), (229-240).
- Çavuşoğlu S. (2001). “Kadızadeliler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (24), Ankara: TDV Yayınları.
- İslamoğlu A.H. (2011). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, İstanbul: Beta Yayınları.
- Karataş A.İ. (2006). XVIII. Yüzyılda Bursa Halkının Ekonomik Yapısı. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15 (2), (54-87).
- Kodaman B. (2007). Osmanlı Devleti’nin Yükseliş ve Çöküş Sebeplerine Genel Bakış. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (16), (1-24).
- Hızlı M. (1998). Osmanlı Klasik Döneminde Bursa Medreseleri. İstanbul: İz Yayınları.
- Hızlı M.(2004). Bursa Mahkeme Sicillerine Göre Bursevî’nin Ailesi, Tekkesi ve Vakıfları, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13 (2), (1-14).
- Muslu R. (1994). “İsmail Hakkı Bursevî ve Temâmu’l Feyz Adlı Eseri tahlili ve tahkiki”. Unpublished Master's Thesis Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Namlı A. (2001). “İsmail Hakkı Bursevi ” hayatı, eserleri ve tarikat anlayışı. İstanbul: İnsan Yayınları.
- Namlı A. (2001). “İsmail Hakkı Bursevî ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (23), Ankara: TDV Yayınları.
- Özcan A. (2001). “Karlofça Antlaşması”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (24), Ankara: TDV Yayınları.
- Söğüt E. (2007). “İsmail Hakkı Bursevî’nin kenz-i mahfî risâlesi muhteva ve tahlili”. Master's Thesis, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Şanver M., Sarıtunç B., Erakkuş Ö., Mustafayeva L. (2017). Din, Ahlâk Ve Değerler Eğitimi Açısından Türk Kültüründeki Eğitim Anlayışlarıyla Farklı Alternatif Eğitim Anlayışları Arasında Bir Mukayese, Socıal Scıences Studıes Journal, 3(6), (884-893).
- Uzunçarşılı İ.H. (1988). Osmanlı Târihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Ünal M. (2012). Tasavvuf Tarihi İçinde Celvetilik. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2012 (26), (91-104).
- Yıldız S. (1976). “Türk Müfessiri İsmail Hakkı Bursevî’nin Hayatı”, Atatürk Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi Dergisi (1), (103-126).
- Yılmaz K. (1984). Azîz Mahmûd Hüdâyî ve Celvetiyye Tarîkatı, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
- Yurtsever M. (2000). İsmail Hakkı Bursevî Divan, Bursa: Arasta Yayınları.
- Yurtsever M. (2001). “İsmail Hakkı Bursevî ”, Türkiye Diyanet Vakfı.
- İslam Ansiklopedisi, (23), Ankara: TDV Yayınları. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hakki-bursali-ismail-hakki-bursevi.