İslam hüququ
İslam Fiqh Akademiyasının orqan və hüceyrə transplantasiyası ilə əlaqədar qərarları
Resolution of the Islamic Academy of Fikh on Transplantation of Human Organs and Embryos
Резолюция исламской академии правоведения (фикха) о трансплантации человеческих органов и эмбрионов
Bioetikaya olan maraq, hər şeydən əvvəl, müasir cəmiyyətlərdə insan hüquqlarına, yeni texnologiyaların və tibbi vasitələrin insanlar üzərində sınanmasına yönəlmiş qlobal ictimai marağın göstəricisidir ki, bu da özlüyündə ciddi hüquqi və mənəvi tənzimlənmə tələb edən bir sıra problemlər əmələ gətirmişdir. Transplantasiya insan həyatının xilas edilməsi, həmçinin sağlamlığının bərpası üçün cərrahiyyə əməliyyatı aparmaqla xəstədə olmayan, yaxud zədələnən orqan və hüceyrələrinin donorun, yaxud insan meyitinin orqan və ya hüceyrələri ilə əvəz edilməsidir. Problemlərə həll axtarılarkən, sadəcə, həmin günün şərtləri deyil, eyni zamanda, gələcəkdə baş verə biləcək vəziyyətlərin də göz önünə gətirilməsi vacib amildir. İslam Fiqh Akademiyası insan həyatının xilasına doğru yönələn, eyni zamanda, bu istiqamətdə ciddi mübahisələrə səbəb olan orqan və hüceyrə nəqli mövzusu üzərində ciddi araşdırmalar aparmış və bu barədə müvafiq qərarlar vermişdir. Həmin qərarlardan biri də ölü və ya diri insanın orqanlarından faydalanmaqla bağlı istinadlardır. Orqan və hüceyrə transplantasiyası mövzusu başlanğıc etibarilə e.ə. II əsrədək gedib çıxsa belə, bugünkü mənada yeni olan məsələlərdəndir. Buna görə də sözügedən mövzu haqqında qəti və dəqiq bir qərar verilməmiş və fərqli fikirlərə səhnə olmuşdur. Əslində, bu fərqli görüşlərin ortaya çıxma nöqtəsi insanın şərəfli varlıq olması ona verilən dəyər, bədənin əmanət olması və insanın öz bədəninə hökm etmək qabiliyyətinə malik ola bilməməsi kimi mövzulardır. Bu sadalananları sinifləndirsək, o zaman onları mülkiyyət və tərkim (üstünlük, şərəf) şəklində iki əsas nöqtəyə bağlamaq mümkündür.
The formation and development of bioethics is closely connected with the transformation of traditional ethics in general and medical ethics separately. The interest in bioethics is primarily due to the special attention of the public to human rights, the testing of new technologies and medical devices over people, which, in turn, have created many problems that require solving legal and spiritual regulation. Transplantation of organs and cells is carried out in order to save a human life or restore the patient’s viability by replacing organs and stem cells extracted from living or dead people. Before adopting the relevant resolution, the Fiqh Islamic Academy conducted investigations on the transplantation of human organs and embryos, which are aimed at saving lives and at the same time cause serious disagreements among Muslim scholars. The main problem is the feasibility of using a live or dead donor. Disagreements around transplantation are known to the world from the beginning of the 2nd century BC, but to this day, they have not lost their relevance. There is still fierce debate around this topic and there are no concrete solutions. According to Muslim scholars, the reason for the debate is the postulates derived from the original sources of Islam, such as human dignity, the value of life, the body the repository of the soul and the fact that a person is not the sovereign owner of either his fate or his body. The classification of these assumptions leads to two main points the ownership (property) and the dignity (superiority) of human life.
Формирование и развитие биоэтики тесно связано с трансформацией традиционной этики в целом и медицинской этики в частности. Интерес к биоэтике прежде всего связан с особым вниманием общественности к правам человека, испытаниям новых технологий и медицинских средств на людях, что, в свою очередь, породило массу проблем, требующих юридической и духовной регуляции. Прежде чем принять соответствующую резолюцию, Исламская Академия Фикха проводила исследования по вопросам трансплантации человеческих органов и эмбрионов, которая направлена на спасение жизней и одновременно вызывает серьезные разногласия среди мусульманских ученых. В основном, проблема заключается в целесообразности использования живого или мертвого донора. Разногласия по поводу трансплантации известны миру с начала 2-го века до н.э., но сегодня они приобрели особую актуальность. Вокруг данной темы до сих пор ведутся ожесточенные споры, и нет конкретных решений. По мнению мусульманских ученых, поводом для дебатов являются такие постулаты, вытекающие из первоисточников Ислама, как человеческое достоинство, ценность жизни, тело как хранилище души и то, что человек не является полновластным хозяином ни своей судьбы, ни своего тела. Классификация данных предположений приводит к двум основным пунктам владение (собственность) и достоинство (превосходство) человеческой жизни.
Qurani-Kərim. (2008). Tərcümə Z.Bünyadov, V.Məmmədəliyev. Bakı. Abdullayev A. (2010). Bəzi müasir tibbi əməliyyatlara İslamın baxışı. BİU Zaqatala şöbəsi.
Akseki A.H. (1991). Ahlak İlmi ve İslam Ahlakı. Аnkara: Nur yayınları.
Avrasiya Fetva Meclisi 2. (20.02.2018). Toplantısı sonuc bildirgesi. İstanbul. TC Din hizmetleri Müşavirliyinin 040/12 saylı məktubu.
Bioetika, tibbi hüquq və yeni texnologiyalar / Məqalələr toplusu. (2011). AMEA İnsan hüquqları institutu nəşrləri.
Dini terminlər lüğəti. (2010). Bakı İslam Universiteti nəşrləri.
İmam Buhari. (2005). Edebül-Müfred. Müslümanın Edep ve Ahlakı. Motif yayınları, İstanbul.
Karaman H. (2011). Halallar və haramlar. Bakı: İpəkyolu.
Kərimov İ. (2010). Tibbi etikanın və bioetikanın qarşılıqlı münasibət- lərinin təhlili // Fəls. Doktoru dissertasiyanın avtoreferatı. Bakı.
Quliyev M. (2013). İslam Fiqh Akademiyasının müasir məsələlərlə bağlı qərarları və onların təhlili. BİU Zaqatala şöbəsi.
Məmmədəliyev V. (2006). Quran və elm. Bakı: Qismət.
Mustafayeva A., Məmmədov V., Ağakişiyeva N. (2011). Transplantologiyada donor ehtiyatlarının bölüşdürülməsinə dair // Sayt: www.ihr-az.org.
Şəriət hökmlərinin izahı. (2019). Ayətullahul – uzma Nasir Məkarim Şirazi. Bakı: Zərdabi nəşr MMC.
Дайри Ахмед. Новая эра в биомедицине: какова позиция мусульман? // Сайт: www.islamonline.net.
Мухамедова З.М. Исламская биоэтика в историческом аспекте// Сайт Ташкентской Медицинской Академии: www.rpam.uzsci.net.
Точка зрения основных мировых религий на решения, касающиеся окончания жизни в отделении интенсивной терапии // Пер. с англ. Intensive Care Med (2008).
Факхер Бен Хамида. (2009). Мусульманская мораль, медицина и биотехнологии // Сайт Российского Комитета по биоэтике при UNESCO.
Ümumilikdə 16 istinad var.
Daha Çox İstinadı Göstər
Cavadlı, Qəmər xanım. “İslam Fiqh Akademiyasının Orqan Və hüceyrə Transplantasiyası Ilə əlaqədar qərarları”. Din Araşdırmaları Jurnalı 3/4 (June 30, 2020), 269-286. https://journal.ait.edu.az/daj/article/view/88
Endirin
Məqalə Məlumatları
- Məqalə Növü İslam hüququ
- Təqdim Edildi aprel 1, 2020
- Yayımlanıb iyun 30, 2020
- Nömrə № 1(4) İyun 2020
- Bölmə İslam hüququ