e-ISSN: 3006-2772
p-ISSN: 2618-0030
Başlanğıc: 2018
Nəşr aralığı: İldə 2 nömrə
Naşir: Azərbaycan İlahiyyat İnstitutu

Çar Rusiyasının din siyasətində qafqaz ruhaniliyi The Caucasus Clergy in the Policy of Tsarist Russia Кавказская духовность в религиозной политике царской россии Çar Rusya’sının din politikasında kafkasya ruhaniliği

Banu Gürer Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Din Eğitimi Bilim Dalı öğretim üyesi
Azerbaycan İlahiyat Enstitüsü öğretim üyesi Azerbaycan İlahiyat Enstitüsü öğretim üyesi

Necə istinad edilir

Gürer, Banu - , Azerbaycan İlahiyat Enstitüsü öğretim üyesi , Gürer, B - , A , , Din Araşdırmaları Jurnalı, Çar Rusiyasının din siyasətində qafqaz ruhaniliyi, 2, 3, 2019, 173-186, 2019

Zotero Mendeley EN EndNote

Xülasə

Çar Rusiyasının din siyasətindən bəhs edən bu araşdırmada din işlərini idarə edən qurumlar və spesifik olaraq Qafqazdakı şiə və sünni ruhani idarələri haqqında ümumi məlumatlarla yanaşı, onların orijinal nizamnamələri əsasında bu iki idarə arasında hər hansı bir fərqin olub-olmadığı təqdim edilmişdir. Araşdırmanın məqsədinə uyğun olaraq, ruhani idarələri bəhsindən əvvəl Rusiyanın dövlət strukturunda din və təhsil məsələləri tədqiq edilmiş, dini quruluşun daha rahat başa düşülməsi üçün arxa plan formalaşdırılmışdır. Araşdırmanın son bölməsində İslam siyasəti baxımından çarlıq dövrü təhlil edilmiş və bu siyasət çərçivəsində Qafqazın işğalından 1917-ci il inqilabına qədərki dövrdə tolerant və qatı olmaqla, iki fərqli yanaşmanın ortaya çıxdığı müəyyən edilmişdir. Tolerant siyasət prosesində təhsil sahəsində bir qisim islahatların aparılmasına baxmayaraq, müsəlmanların şiə-sünni ruhani idarələrinin birləşdirilməsi tələbi nəticəsiz qalmışdır. Bu tələb yalnız AXC dövründə “Məşixət” idarəsinin qurulması ilə qarşılığını tapmışdır.
This research, focusing on the religious policy of Tsarist Russia, presents the differences between Shiite and Sunni religious organizations based on their own original regulations along with general information about the institutions governing religious affairs and these two religious administrations. With regard to the purpose of the research, the issues of religion and education in Russian state structure were studied and a background was formed for the understanding of the religious structure before touching upon the issue of religious institutions. Tsarist period was evaluated in terms of Islamic policy and from the occupation of Caucasus to the revolution of 1917, it was determined that two different approaches, both moderate and intolerant, emerged in politics in the last part of the research. Despite some developments in the field of education in the moderate policy process, Muslims’ demand for the unification of religious administrations under one roof had not yielded the expected results. This demand was fulfilled only with the establishment of “Mashihat” administration during ADR (Azerbaijan Democratic Republic) period.
В этом исследовании, посвященном религиозной политике царской России, было выявлено, общая информация об учреждениях, которые управляют религиозными делами и, в частности о шиитских и суннитских духовных правлениях на Кавказе, а также было исследована разница между двумя администрациями на основании их оригинальных уставов. В соответствии с целями исследования, перед рассмотрением вопроса о духовных управлениях, были рассмотрены вопросы религии и образования в государственном устройстве России, а также были созданы предпосылки для более легкого понимания религиозной структуры. В последней части исследования период царизма оценивался с точки зрения исламской политики, и было установлено, что в политике проявились два разных подхода, как умеренных, так и чрезмерных, от оккупации Кавказа до революции 1917 года. Несмотря на некоторые реформы в области образования в процессе политики толерантности, требование мусульман объединить шиитское и суннитское духовенство осталось безрезультатным. Это требование было удовлетворено только после создания управления «Машихат» во времена АДР.
Çar Rusya’sının din politikasını konu edinen bu araştırmada din işlerini yöneten kurumlar ve spesifik olarak Kafkasya’daki Şii ve Sünni ruhani idareleri hakkında genel bilgilerle beraber, orijinal tüzükleri esasında bu iki idare arasında herhangi bir farkın olup olmadığı da ortaya konulmuştur. Araştırmanın amacına binaen ruhani idareleri konusuna değinmeden önce Rusya devlet yapısında din ve eğitim meseleleri irdelenmiş ve dini yapının daha rahat anlaşılabilmesi için arka plan oluşturulmuştur. Araştırmanın son bölümünde İslam politikası açısından çarlık dönemi değerlendirilmiş ve bu politika kapsamında Kafkasya’nın işgalinden 1917 devrimine kadarki zaman zarfında biri ılımlı, diğeri katı iki farklı yaklaşımın ortaya çıktığı belirlenmiştir. Ilımlı politika sürecinde eğitim alanında birtakım gelişmelerin yaşanmasına rağmen, Müslümanların ruhani idarelerin tek çatı altında birleştirilmesi talebi sonuç vermemiştir. Bu talep yalnız AHC döneminde “Meşihat” idaresinin kurulması ile karşılık bulmuştur.

Açar sözlər

Çar Rusiyası, Din Siyasəti, Din Və Təhsil, Qafqaz Şiə Və Sünni Ruhani İdarələri, Yad Dinlər (Provaslavlıq Xaricində) Departamenti, Arxiv
Tsarist Russia, Religious Policy, The Management Of Religion And Education, Shiite And Sunni Religious Administrations Of Caucasus, Department Of Foreign Religions, Archive
Царская Россия, Религиозная Политика, Религия И Образование, Кавказское Шиитское И Суннитское Духовное Правление, Департамент Духовных Дел Иностранных Исповеданий (за Исключением Православия), Архив
Çar Rusyası, Din Politikası, Din Ve Eğitim, Kafkasya Şii Ve Sünni Ruhani İdareleri, Yabancı Dinler Departmanı, Arşiv

Referanslar

  • Abdullah Battal-Taymas. (1966) Kazan Türkleri. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, (s. 161-164).
  • ADTA, Fond 290, Siyahı 2, İş 2662, s. 5, 9ar; Fond 291, Siyahı 2, İş 3633, s. 1-4.
  • ADTA, Fond 290, Siyahı 2, İş 2707, s. 3-69.
  • ADTA, Fond 291, Siyahı 2, İş 4922, s. 1-1ar; Fond 291, Siyahı 2, İş 5113. ADTA, Fond 291, Siyahı 2, İş 5108, s. 14-15.
  • ADTA, Fond 322, Siyahı 1, İş 26, s. 12-13ar).
  • ADTA, Fond 322, Siyahı 1, İş 26, s. 1-6.
  • ADTA, Fond 322, Siyahı 1, İş 26, s. 7-38ar; Fond 290, Siyahı 1, İş 29, s. 14-63; Fond 290, Siyahı 1, İş 8, s. 30-41ar;.
  • ADTA, Fond 322, Siyahı 1, İş 26, s. 9ar.
  • ADTA, Fond 515, Siyahı 1, İş 13, s. 1-36.
  • ADTA, Fond 524, Siyahı 1, İş 32, s. 12, 18, 22, 31, 62-63, 120.
  • ADTA, Fond 524, Siyahı 1, İş 47, s. 4.
  • D.İ.Raskin. (2002). Departament Duhovnıh Del İnostrannıh İspovedaniy,MVD Rossii Entsiklopediya, ed. V.F.Nekrasov, Redaktsiya MVD Rossii ve “OLMA-PRESS”, Moskova, (s. 164-165).
  • D.Y.Arapov ve V.P.Ponomaryov. (2007). Departament Duhovnıh Del İnostrannıh İspovedaniy, Pravoslavnaya Entsiklopediya, İzdatel Tserkovno-Nauçnıy Tsentr, cilt XIV, (s. 419-420).
  • Dmitriy Arapov. (2007). Etniçeskoe i Konfessionalnoe v Rossiyskom “Musulmanstve”: İslamskaya Politika Gosudarstva v XX-XXI Vekax, Vestnik Evrazii, sayı 3, (ss. 58-67).
  • Dmitriy Yuryeviç Arapov. (2001) İslam v Rossiyskoy İmperii: Zakonodatelnıe Aktı, Opisaniya, Statistika, “Akademkniga”, Moskova.
  • E.A.Teryukova. (2010). Departament Duhovnıh Del İnostrannıh İspovedaniy i Etnokonfessionalnaya Politika Rossiyskogo Gosudarstva (XVIII-naçalo XX v.), Gosudarstvo, Religiya, Tserkov v Rossii i Za Rubejom, (ss. 204-208).
  • E.A.Teryukova. (2013). O Svobode Sovesti i Svobode Veroispovedaniya v Rossii (1905-1907 godı), Vestnik SPbGU, 6. dizi, sayı 3, (s. 56-60).
  • F.M.Kuliyev. (2010). İslam v Gosudarstvenno-Religioznoy Politike Rossiyskoy İmperii Na Severnom Kavkaze v Pervoy Polovine XIX Veka, İzvestiya Saratovskogo Universiteta, Seriya İstoriya. Mejdunarodnıe Otnoşeniya, sayı 2, (ss. 64-69).
  • Cemil Hasanlı. (2013). Tarihi Şahsiyetin Tarihi, Ali Merdan Bey Topçubaşov, Azerbaycan Diplomatik Akademiyası, Bakü, (s. 220-225).
  • İstoriçeskiy Obzor Deyatelnosti Ministerstva Narodnago Prosveşeniya 1802-1902, 1902, tert. S. V. Rojdestvenskiy, İzdanie MNP, S-Peterburg, s. 1-40.
  • Kerim Şükürov. (2016). Rusya İmperiyasının Müselmanları: Regional İdareetme Tesisatlarına Dair (ZaKafkasiya Müselmanları Dini İdaresi Üzre), Nahçivan Üniversitesi İlmi Eserler, sayı 1, (ss. 209-219).
  • M.A.Gonçarov. (2012). Duhovnoe Vedomstvo i Ego Mesto v Sisteme Upravleniya Duhovno-Uçebnımi Zavedeniyami v Seredine-Kontse XIX v, Vestnik PSTGU IV: Pedagogika. Psihologiya, sayı 4 (27), (s. 113-124).
  • Natalya Viktorovna Şingareva. (2015). Rol Departamenta Duhovnıh Del İnostrannıh İspovedaniy v Protsesse Realizatsii Gosudarstvennoy Politiki v Veroispovednoy Sfere, Vestnik Moskovskogo Universiteta MVD Rossii, sayı 10, (s. 54-56).
  • Polnoe Sobranie Zakonov Rossiyskoy İmperii s 1649 Goda (1770-1774), 1830, Tipografiya Imperatorskaya Kantselyariya, cilt XIX, no: 13996, (s. 775-776).
  • Polnoe Sobranie Zakonov Rossiyskoy İmperii. (1875). Petersburg, cilt XLVII, no: 50680, (s. 379-397).
  • Resul Hüseynli. (2002). Azerbaycan Ruhaniliği (Hanlıklar Çağından Sovet İşğalınadek Olan Dövrde), Bakü, (s. 42).