e-ISSN: 3006-2772
p-ISSN: 2618-0030
Başlanğıc: 2018
Nəşr aralığı: İldə 2 nömrə
Naşir: Azərbaycan İlahiyyat İnstitutu

Multikulturalizm

Xalq poeziyasında harmoniya kateqoriyasına islami baxış Attitude to the Category of Harmony in Folk Poetry (From the Point of View of Islam) Отношение к категории гармония в народной поэзии с точки зрения ислама

Fəxrəddin Quliyev Heydər Əliyev adına Azərbaycan Ali Hərbi Məktəbi

Necə istinad edilir

Quliyev, Fəxrəddin , Quliyev, F , , Din Araşdırmaları Jurnalı, Xalq poeziyasında harmoniya kateqoriyasına islami baxış, 4, 7, 2021, 385-398, 2021

Zotero Mendeley EN EndNote

Xülasə

Məqalə Azərbaycan xalq poeziyasında harmoniya kateqoriyasının dini dünyagörüşü nöqteyi-nəzərindən araşdırılmasına həsr edilmişdir. Harmoniyanın dialektik təbiəti, insan-cəmiyyət-kainat ierarxiyasında təcəssüm formaları nəzərdən keçirilmiş, aşıq ozanların yaradıcılığında harmoniya haqqında düşüncələrin elmi-fəlsəfi əhəmiyyəti şərh edilmişdir. Harmoniya kateqoriyasına elmi-fəlsəfi və dini baxışların müqayisəli təhlili harmoniyanın mürəkkəb bir fenomen olaraq daha dərindən dərkinə imkan verir. Belə ki, əgər elm təcrübənin nəticələrini ümumiləşdirməklə hadisə və obyektlərin əsasən görünən tərəflərini tədqiq edirsə, din diqqəti gerçəklikdə baş verənlərin görünməyən tərəfinə yönəldir. İslam təliminə görə, insan və kainatda mövcud olan harmonyanın əsasını İlahi nizam təşkil edir. Bu məntiqlə kainat yer, göy Tanrının hökmü ilə yaradılmış, Günəşin və Ayın hərəkət yolları Onun tərəfindən əvvəlcədən müəyyən edilmişdir. Tanrı insanı bütün canlıların ən gözəli və ən kamili, dünyanın əşrəfi kimi yaratmışdır. Antroposentrizm təlimi də insanı kainatın mərkəzi kimi qəbul edir. Xalq poeziyasında da harmoniya haqqında fikirlər İslam təliminə uyğun İlahi nizamla əlaqələndirilir, bunu əsaslandırmaq üçün müqəddəs Quranın müvafiq ayələrinə istinad edilir. Aşıq ozanların yaradıcılığında kainatın yaradılması Tanrının ərşə, kürsə bina qoyması, Ay və Günəşin hərəkətinə qərar verməsi, düzənli vəziyyətin bərqərar olması kimi təqdim edilir. Harmonik insanda cismani və mənəvi olanlar bir-birini tamamlayır, əməllə-niyyət üst-üstə düşür. Aşıq ozanlarımız kamil insan üçün maddiyyətin müvəqqəti, keçici olması haqqında İslam əxlaqı normalarını, Quran ayələrini təbliğ etmişlər. “Cəmiyyətin harmonik inkişafı mənəviyyat prinsipləri ilə müəyyən edilir” məntiqinə əsaslanan şifahi xalq poeziyası ədalət, comərdlik və səxavət kimi fəzilətlərin xalq tərəfindən sevildiyini və insanlar arasında harmonik münasibətlərin formalaşmasındakı əhəmiyyətini vəsf edən şeirlərlə zəngindir. Məqalənin məqsədi xalq poeziyasında harmoniya kateqoriyasının dini dünyagörüşü nöqteyi-nəzərindən araşdırılması; metodologiyası tarixi-məntiqi metodların islami dünyagörüşü ilə birgə tətbiqi; elmi yeniliyi xalq poeziyasında harmoniya kateqoriyası islami düyagörüşü və elmi-fəlsəfi konsepsiyaların müqayisəli təhlili əsasında tədqiq edilmişdir.
The article is devoted to the study of the category of "harmony" in the folk poetry of Azerbaijan from the standpoint of the religious worldview. The dialectical nature of harmony, its forms of manifestation in the hierarchy of man-society-universe are examined as well as the scientific and philosophical significance of thoughts about harmony in the work of ashugsozans is indicated. Comparative analysis of scientific, philosophical and religious approaches to the category of harmony allows you to more deeply understand harmony as a complex phenomenon. While science primarily explores the visible aspects of phenomena and objects by generalizing the outcomes of experiments, religion focuses on the invisible sides of the phenomena of reality. Divine order, according to Islamic teachings, is the foundation of harmony in man and the universe. According to this logic, the universe the earth, the sky were created by the divine will, and the trajectories of the sun and moon were predetermined by Him from the very beginning. God created man to be the most beautiful and perfect of all living beings, as well as the most worthy one on the planet. Man is likewise regarded as the center of the cosmos in anthropocentric teaching. Thoughts about harmony in the folk poetry of Azerbaijan correspond to the Islamic doctrine of divine order and to substantiate this position, they refer to the corresponding verses of the holy Koran. In the ashug poetry, the creation of the universe is presented as a result of the divine will, i.e. the ninth heaven and its lower layers are founded, and the movements of the moon and sun received their order. The physical and spiritual aspects of a harmonious person complement each other, and his behaviors and goals are in sync. Ashugi-ozans in poetic language convince readers of the important role of the norms of Islamic ethics in the formation of a harmonious and perfect person. If the harmonious development of society is determined by moral principles, then oral folk poetry is rich in poems, which describe the love of the people for such virtues as justice, courage and generosity, as well as their importance in the formation of harmonious relations between people. Purpose: Study of the category of harmony in folk poetry from the standpoint of a religious worldview. Methodology: Joint application of historical and logical methods and Islamic worldview. Scientific novelty: The category of harmony is investigated on the basis of a comparative analysis of the Islamic worldview as well as scientific and philosophical concepts.
Статья посвящена исследованию категории “гармония” в народной поэзии Азербайджана с позиции религиозного мировоззрения. Рассмотрена диалектическая природа гармонии, её формы проявления в иерархии человек-общество-универсум, отмечено научно-философское значение мыслей о гармонии в творчестве ашугов-озанов. Сравнительный анализ научно-философского и религиозного подходов к категории гармония позволяет более глубоко познать гармонию как сложный феномен. Так как, если наука исследует, в основном, видимые стороны явлений и предметов с помощью обобщения результатов экспериментов, то религия акцентирует внимание на невидимых сторонах явлений действительности. По исламскому учению основу гармонии, имеющейся в человеке и универсуме, составляет божественный порядок. По этой логике универсум земля, небо созданы согласно божественной воле, а траектории движения солнца и луны определены Им изначально. Бог создал человека как самого прекрасного и совершенного из всех живых существ, и самого достойного в этом мире. Антропоцентрическое учение также рассматривает человека в качестве средоточия Вселенной. Мысли о гармонии, имеющиеся в народной поэзии Азербайджана, соответствуют исламскому учению о божественном порядке, и для обоснования этого положения ссылаются на соответствующие аяты священного Корана. В творчестве ашугов-озанов сотворение мира представлено как создание Аллахом арша и курси (престола), предписание Им движения луны и солнца, установление порядка. В гармоничном человеке телесное и духовное дополняют друг друга, а поступки и цели совпадают. Ашуги-озаны пропагандировали нормы исламской этики, аяты Корана о незначительности материального мира для совершенного человека. Устное народное творчество, основанное на идее «нравственные принципы определяют гармоничное развитие общества», богато стихотворениями, которые воспевают любовь народа к таким добродетелям, как справедливость, мужество и щедрость, а также их значение в формировании гармоничных взаимоотношений между людьми. Цель: Исследование категории гармония в народной поэзии с позиции религиозного мировоззрения. Методология: Совместное применение историко-логических методов и исламского мировоззрения. Научная новизна: Категория гармония исследована на основе сравнительного анализа исламского мировоззрения и научно-философских концепций.

Açar sözlər

Harmoniya, Kateqoriya İnsan, Cəmiyyət, Kainat, Antroposentrizm, İlahi Nizam, Quran
Harmony, Category, Man, Society, Universe, Anthropocentrism, Divine Order, Koran
Гармония, Категория, Человек, Общество, Универсум, Антропоцентризм, Божественный Порядок, Коран

Referanslar

  • Aşıq Ələsgər. (2004). Əsərləri. Bakı: Şərq-Qərb, (400 s.).
  • Aşıq Hüseyn Bozalqanlı. (2015). Əsərləri. I cild, Bakı: Vətən, (316 s.).
  • Azərbaycan aşıq şeirindən seçmələr. (2005). İki cilddə, I cild, Bakı: Şərq-Qərb, (376 s.).
  • Quliyev F. (2018). Xalq poeziyasında islam əxlaqı və harmonik şəxsiyyət məsələləri. Dövlət və din, №3, (səh. 34-39).
  • Qurani-Kərim. (2015). Bakı: Çıraq, (480 s.).
  • Антропоцентризм и экоцентризм. Формирование нового экологи-ческого сознания // [Электронный ресурс].-Режим доступа: www.ecology-portal.ru/
  • Аристотель. (1983). Большая этика// Аристотель. Сочинения: В4-х т. Т. 4, М.: Мысль, (830 c.).
  • Девис П. (1989). Суперсила, М.: Мир, (272 с.).
  • Конт-Спонвиль А. (2012.). Философский словарь / пер. с фр. Е. В. Головиной. М.: Этерна, (752 с.).
  • Моисеев Н.Н. (1992). Рациональный гуманизм // ОНС. №3. – (С.147-151).
  • Новейший философский словарь. (2003). 3-е изд., исправл. Мн.: Книжный Дом. (1280 с.).
  • Философская энциклопедия в 5-ти томах. (1960). том 1, М.: Советская энциклопедия, (504 с.).
  • Философский энциклопедический словарь. (1989). М.: Советская энциклопедия, (815 с.).