Orta əsrlərdə dünyəvi elmlərin İslam mədəniyyətində birgəyaşayışa təsiri

Röya Mirzəbəyova

№ 1(6) İyun 2021

AZ
EN
RU

Orta əsrlərdə dünyəvi elmlərin İslam mədəniyyətində birgəyaşayışa təsiri

The Influence of Secular Sciences on Coexistence in Islamic Culture in the Middle Ages

Влияние светских наук на сосуществование в исламской культуре в средние века

Röya Mirzəbəyova AMEA Elm Tarixi institutunun elmi işçisi, AMEA Fəlsəfə institutunun dissertantı

Xülasə

AZ
EN
RU

İslam intibahı dövründə İslam sivilizasiyasında birgəyaşayışı formalaşdıran bir sıra amillər mövcud olmuşdur. Bu amillər sırasına İslam dininin yaranması, ərəblərin hərbi fəthləri, ərəb dilinin rəsmi dil olması, VIII əsrdə geniş vüsət alan tərcümə prosesi və bununla da dünyəvi elmlərin inkişafını göstərmək olar. Məqalədə bu amillər və dünyəvi elmlərin İslam mədəniyyətində birgəyaşayışın inkişafına təsirindən söz açılır. Harun ərRəşidin (786-809) Abbasilər sülaləsinə hakimiyyətə gəlməsindən sonra, VIII əsrin sonlarında “Hikmətlər evi”nin açılması burada birgəyaşayış mədəniyyətini gücləndirən amillərdən olmuşdur. Bağdadın ən böyük kitabxanası və tərcümə mərkəzi hesab olunan “Hikmətlər evi”nin (Beyt əl-Hikmə) açılışı ilə klassik elmi biliklər yunan, Çin, Sanskrit, fars dillərindən ərəb dilinə tərcümə olunurdu. Bu da dünyanın müxtəlif yerlərindən olan və ya fərqli mədəniyyətləri təmsil edən alimlərin “Hikmətlər evi”nə axışıb-gəlməsinə səbəb olmuş, fərqli mədəniyyətlər və cəmiyyətlər İslamın qızıl dövrünün çiçəklənməsinə gətirib çıxarmışdır. Mühüm məqsəd isə İslam dünyasının müxtəlif regionlarında yaşayan müsəlman və müsəlman olmayan əhalinin anlaması üçün bəşərin mövcud elmi biliklərinin ərəb dilinə tərcüməsi idi. Dini və etnik fərqlərin əhəmiyyətli olmadığı belə bir zəngin mühitdə dini elmlərdən əlavə dünyəvi elmlərə dair biliklərin də formalaşması və inkişafı müxtəlif millətlərdən olan insanların daha çox diqqətini çəkmiş və tədqiqata cəlb etmişdir. Bu baxımdan, məqalədə təbiət və dəqiq elmlər əsas götürülməklə Orta əsrlərdə dünyəvi elmlərin İslam mədəniyyətində birgəyaşayışa təsiri və bu birgəyaşayışın da elmin, mədəniyyətin inkişafına qarşılıqlı təsirindən söz açılır.

Several factors affected coexistence in Islamic civilization throughout the Islamic Renaissance. These factors include the advent of Islam, Arab military victories, the official language of Arabic, the broad translation process in the ninth century, and the development of secular sciences. The article discusses these factors and the impact of secular sciences on the development of coexistence in Islamic culture. In particular, the establishment of the House of Wisdom in the late eighth century after Harun al-Rashid (786809) came to power in the Abbasid dynasty was one of the factors that strengthened the culture of coexistence here. With the opening of the House of Wisdom (Beit al-Hikma), Baghdad's largest library and translation center, classical scientific knowledge was translated from Greek, Chinese, Sanskrit, Persian, and Syrian into Arabic. This process resulted in the flow of scholars from various parts of the world and cultures to the House of Wisdom, and different cultures and communities flourished during the golden age of Islam. The essential purpose was to translate current scientific knowledge of mankind into Arabic for the understanding of Muslims and non-Muslims residing in various locations of the Islamic world. In such a rich and harmonious environment, where religious and ethnic differences are insignificant, the formation and development of knowledge about secular sciences in addition to religious sciences has attracted more attention and research from people of different nationalities. From this point of view, the article discusses the impact of secular sciences on coexistence in Islamic culture in the Middle Ages, based on natural and the exact sciences, and the interaction of this coexistence with the development of science and culture.

В период «исламского ренессанса» существовал ряд факторов, обеспечивающих сосуществование в исламской цивилизации. Среди этих факторов можно указать появление ислама, арабские завоевания, официальный статус арабского языка, переводческая деятельность, получившая широкое распространение в VIII веке, и последующее развитие светских наук. В статье рассматриваются эти факторы и влияние светских наук на способствование сосуществованию в исламской культуре. В частности, после прихода к власти Харуна арРашида (786-809) из династии Аббасидов открытие "Дома мудрости" в конце VIII века стало одним из факторов, усиливших здесь культуру сосуществования. С открытием крупнейшей в Багдаде библиотеки и центра переводов Дома мудрости (Байт алъ-Хикма), классические научные знания были переведены на арабский с греческого и китайского языков, санскрита и фарси, что привело к притоку в Дом мудрости ученых из различных культур с разных уголков мира. Эти культуры и общества способствовали расцвету золотого века ислама. Важной целью было перевести существующие научные знания человечества на арабский язык для понимания мусульманским и немусульманским населением, проживающим в различных регионах исламского мира. В такой богатой среде, где религиозные и этнические различия были незначительными, формирование и развитие знаний в области светских наук, наряду с религиозными науками, привлекало к исследованиям все больше внимания людей разных национальностей. С этой точки зрения в статье рассматривается влияние светских наук на сосуществование в исламской культуре средних веков на основе естественных и точных наук, а также взаимного влияния данного сосуществования на развитие науки и культуры.

Açar Sözlər

AZ
EN
RU

İslam Dünyəvi Elmlər Birgəyaşayış Orta Əsrlər “Hikmətlər Evi”

Islam Secular Sciences Coexistence Middle Ages House Of Wisdom

Ислам Светские Науки Сосуществование Средневековье «дом Мудрости»

Referanslar

Bəşirov N. (2020). Elm f dail ri: Orta sr ı rq astronomlarə v filosof- larə. Bakı: “Savad”.

Bsoul L. (2019). Translation Movement and Acculturation in the Medieval Islamic World. Springer Nature.

George L. (1998). The Golden age of Islam. Benchmark books. Marshall Cavendish Co. New York.

Göztürk Ş. (2012). İslamən Altən Çaşə. İstanbul: Nesil.

Hodgson M. (1977). The Venture of İslam: conscience and history in a world civilization. Volume 1. The classical age of Islam. Chicago, London: The University of Chicago Press.

Lebert M. (2020). History of translation and translators, Open Source.

Lodi M. (2011). Islam and the West: The clash between Islamism and secularism. Strategic book publ.

Masood E. (2009). Science and Islam: History. Icon Books Ltd.

Meri J.(2006). Medieval Islamic Civilization: an Encyclopedia, Vol.1. Psychology Press.

Myers R. (2003). The basics of chemistry. Greenwood.

Porter J. (1868). A Handbook for Travellers in Syria and Palestine. London, J. Murray, Palestine.

Rashed R. (2014). Classical mathematics from al-Khwarizmi to Descartes. Routledge Publishing House.

Sarton G. (1927). Introduction of the History of Science. From Homer to Omar Khayyam. Volume I. The Williams & Wilkins Company, Baltimore.

Sezgin F. (2016). Tanənmayan Büyük Çaş. İstanbul: Timaş yayınları.

Tamari S. (2015). The Venture of Marshall Hodgson: Visionary Historian of Islam and the World. New Global Studies; 9(1): (pp.73-87).

The Renaissance of İslam. (1937). Trans. S. K. Bakhsh, D. S. Margoliouth. Jubile printing and publishing house.

Turner H. (1995). Science in Medieval Islam: An Illustrated Introduction. (First pr. 1918) University of Texas Press, Austin.

Ümumilikdə 17 istinad var. Daha Çox İstinadı Göstər

Necə istinad edilir?

Mirzəbəyova, Röya. “Orta əsrlərdə dünyəvi elmlərin İslam mədəniyyətində birgəyaşayışa təsiri”. Din Araşdırmaları Jurnalı 4/6 (June 30, 2021), 327-338. https://journal.ait.edu.az/daj/article/view/124