Cəlaleyn təfsirinin Akifə nisbət edilən Quran tərcüməsindəki mənbə dəyəri (“Fatihə” və “Bəqərə” surələri nümunəsində) The Source Value of Celaleyn Tafsir in Mehmet Akif’s Interpretation (in the example of Surah Fatiha and Bakara) Источник значение Тафсира Джалалейн, относитально переводу Акифа (на примере суры Фатиха и Бакара) Celâleyn Tefsiri’nin Akif’e Nispet Edilen Mealdeki Kaynak Değeri
Xülasə
Məqaləmizin mövzusu “Fatihə” və “Bəqərə” surələri əsasında Mehmet Akif Ersoya nisbət edilən Quran tərcüməsi ilə Cəlaleyn təfsiri arasındakı oxşarlıqları və Mehmet Akifin Cəlaleyn təfsirindən nə dərəcədə faydalandığının araşdırılmasıdır. Mehmet Akifə nisbət edilən Qur’an tərcüməsi Fatihə surəsindən başlayıb Tövbə surəsinin sonuna qədər davam edir. O dövrdə yazılan Qur’an tərcümələrindən fərqli olaraq Mehmet Akifin tərcüməsində ədəbi dildən istifadə edilməsi ön plana çıxır. İllərlə Misirdə qürbətdə yaşayan və bütün mənfiliklərin əksinə Qur’an tərcüməsini yazan Mehmet Akifin bu əsəri yarım əsrə yaxın gizli saxlanılıb. Qorxu və gayğıların ortadan qalxması ilə nəşr olunan Mehmet Akifin Qur’an tərcüməsi jurnallarda, tezlərdə, məqalələrdə və ensiklopediyalarda öz yerini tutmuş və tədqiqatçıların nəzərində maraq doğurmuşdur.
Mehmet Akif Celaleyn təfsirini on doqquz dəfə oxuduğu rəvayət edilməkdədir. Ona görə də məqaləmizdə Celaleyn təfsirinin müəllifləri olan Mahallîyə və Süyûtîyə də yer verməli olduq. Məqalədə ilk növbədə Celâleyn təfsirinin hər iki müəllifi, onların elmi cəhətdən şəxsiyyətləri və Mehmet Akifin Quran tərcüməsi haqqında qısa məlumat verilir. Daha sonra Mehmet Akifin Quran tərcüməsi və bu tərümədə izlədiyi üsul araşdırılıb. Bu giriş xatırlatmalarından sonra Mehmet Akifin Quran tərcüməsi ilə Cəlaleyn təfsiri Fatihə və Bəqərə surələri kontekstində müqayisə edilmişdir. Bu müqayisədə Mehmet Akifin Celaleyn təfsirindən nə dərəcədə faydalandığı və oxşarlıqların nə dərəcədə olduğu ilə bağlı nəticələr əldə edilmişdir. Əldə edilən nəticələrə istinadən Mehmet Akifə nisbət edilən Quran tərcüməsində Celâleynin təfsirinə xüsusi maraq, oxşarlıq, üstünlük, istinad və ya paralellik müşahidə edilmişdir. Lakin Mehmet Akifin Quran tərcüməsində Celaleyn təfsirinə olan marağının və ya bağlılığının gözü qapalı bir şəkildə olmadığını qeyd etmək lazımdır. Mehmet Akif Quran tərcüməsində Celaleyn təfsirinin metodundan istifadə edərək özünəməxsus üsul və üslub meydana gətirmişdir.
Our article aims to explore the similarities between the Celâleyn Tafsir and the interpretation associated with Mehmet Akif Ersoy as well as the extent of his utilization of the Celâleyn Tafsir, specifically focusing on Surahs Fatiha and Bakara. Mehmet Akif’s translation, which spans from Surah Fatiha to the end of Sura At-Tawba, stands out from other translations of that time due to its employment of a literary language. Despite facing various challenges, including living in exile in Egypt for many years, Mehmet Akif copyrighted his translation, which remained confidential for nearly twenty-five years. Once published without any reservations, this translation gained recognition in journals, theses, articles, and encyclopedias, piquing the curiosity of researchers. It is said that Mehmet Akif read the Celâleyn Tafsir nineteen times, thus necessitating the inclusion of Mahalli and Suyuti, the authors of the Celâleyn Tafsir, in our article.
The study begins by providing brief information about both authors of the Celâleyn Tafsir, discussing their scholarly contributions and highlighting Mehmet Akif’s tafsir. It then proceeds to examine Mehmet Akif’s translation of the Quran and the approach he employed in his interpretation. Following these introductory points, a comparison is made between Mehmet Akif’s interpretation of the Quran and the Celâleyn Tafsir, specifically focusing on Surahs Fatiha and Bakara. This analysis aims to determine the extent to which Mehmet Akif draws from the Celâleyn Tafsir and identifies any similarities between the two. The findings reveal a significant degree of interest, similarity, preference, reference, or parallelism in Mehmet Akif’s interpretation when compared to the Celâleyn Tafsir. However, it is important to note that Mehmet Akif does not blindly adhere to the interpretation of the Celâleyn Tafsir, as he incorporates his own unique method and style in his translation.
Предметом нашей статьи является рассмотрение сходства между тафсиром Джалалейна и толкованием, приписываемой Мехмету Акифу Эрсою, а также степень, в которой Мехмет Акиф извлекает выгоду из тафсира Джалалейна, основанной на сурах Фатиха и Бакара. Перевод, приписываемый Мехмету Акифу, начинается с суры Фатиха и продолжается до конца суры Тауба. В отличие от других переводов, написанных в то время, в переводе Мехмета Акифа на первый план выходит использование литературного языка. Эту работу Мехмета Акифа, который написал свой перевод, живя в Египте в качестве эмигранта, хранили в тайне почти четверть века. С исчезновением опасений, перевод Корана Мехмета Акифа, занял свое место в журналах, диссертациях, статьях, энциклопедиях и вызвал интерес исследователей.
Сообщается, что Мехмет Акиф прочитал тафсир Джалалайна девятнадцать раз. Поэтому нам пришлось включить в нашу статью авторов тафсира Джалалайна – Махалли и Сююти. В исследовании, прежде всего, даются краткие сведения об обоих авторах тафсира Джалалейна, их научных деятелях и краткой толкование Корана Мехмета Акифа. После этого были изучены перевод Корана Мехметом Акифом и метод, который он использовал при этой интерпретации. После этих вступительных замечаний перевод Корана Мехмета Акифа и тафсир Джалалейна были сопоставлены в контексте сур Фатиха и Бакара. В ходе этого сравнения были получены данные относительно того, в какой степени Мехмет Акиф получил пользу от тафсира Джалалейна и степени сходство. Что касается полученных результатов, то особый интерес, сходство, превосходство, отсылка или параллелизм к тафсиру Джалялейна наблюдались в переводе Корана, приписываемом Мехмету Акифу. Однако следует также сказать, что интерес или преданность Мехмета Акифа к тафсиру Джелалейна в толкование Корана не является слепым. Мехмет Акиф использовал метод тафсира Джелалейна в толкование Корана и создал собственный уникальный метод и стиль.
Makalemizin konusu Celâleyn Tefsiri ve Mehmet Akif Ersoy’a nispet edilen meal arasındaki benzerliklerin ve Mehmet Akif’in Celâleyn Tefsirinden istifade boyutunun Fatiha ve Bakara sureleri esas alınarak araştırılmasıdır. Mehmet Akife nispet edilen meal Fatiha suresinden başlayıp Tevbe suresinin sonuna kadar devam etmektedir. O dönemde kaleme alınmış meallerden farklı olarak Mehmet Akif’in mealinde edebi bir dilin kullanılması ön plana çıkmaktadır. Yıllarca Mısır’da gurbet hayatı yaşayarak bütün olumsuzluklara rağmen mealini telif eden Mehmet Akif’in bu eseri çeyrek asra yakın gizli tutulmuştur. Endişelerin ortadan kalkmasıyla yayınlanan meal, dergi, tez, makale ve ansiklopedilerde yerini almış ve araştırmacılarda merak uyandırmıştır.
Mehmet Akif’in Celaleyn tefsirini on dokuz kere okuduğu rivayet edilmektedir. Buna binaen Celaleyn tefsirinin müellifleri olan Mahallî ve Süyûtî’ye de makalemizde yer vermemiz icab etmiştir. Çalışmada öncelikle Celâleyn tefsirinin her iki yazarı, ilmi şahsiyetleri ve Mehmet Akif’in meali hakkında kısa bilgilere yer verilmiştir. Sonrasında Mehmet Akif’in yaptığı Kur’an meali ve bu mealindeki izlediği metodu incelenmiştir. Giriş mahiyetindeki bu hatırlatmalardan sonra, Mehmet Akif’in yaptığı Kur’an meali ile Celâleyn tefsiri Fatiha ve Bakara sureleri bağlamında mukayese edilmiştir. Yapılan bu mukayesede, Mehmet Akif’in Celâleyn tefsirinden ne ölçüde istifade ettiğine ve benzerliklerin ne ölçüde olduğuna dair bulgular elde edilmiştir. Elde edilen bulgular neticesinde Mehmet Akif’e nispet edilen mealde Celâleyn tefsirine ait özel ilgi, benzerlik, tercih, referans veya paralellik gözlemlenmiştir. Fakat Mehmet Akif’in Kur’an mealinde Celâleyn tefsirine yönelik ilgisinin veya bağlılığının körü körüne olmadığını da söylemek gerekir. Mehmet Akif mealinde Celâleyn tefsirinin metodunu harmanlayarak kendine has metot ve üslup kullanmıştır.
Açar Sözlər
Referanslar
- Abdülkadiroğlu, Abdülkerim. (1993). Mehmed Akif’in Kur’an-ı Kerim’i Tefsiri Mev’ıza ve Hutbeleri. Ankara: DİB Yayınları.
- Arslan, Şükrü. (2003). “Mahallî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. XXVII. Ankara: TDV Yayınları.
- Aydar Hidayet. (1996). “Bir Kur’an Müfessiri Olarak Mehmet Akif”. Diyanet İlmi Dergisi. C. XXXII. Sayı: 4. Ankara.
- Bek, Kemal. (2007). Mehmet Akif Ersoy Safahat. İstanbul: Bordo Siyah Klasik Yayınları.
- Cerrahoğlu, İsmail. (1979). Tefsir Usûlü. Ankara: Elif Ofset.
- Cündioğlu Dücane. (2000). Bir Kur’an Şairi – Mehmed Akif ve Kur’an Meali. İstanbul: Birun Yayınları.
- Çantay Hasan Basri. (1966). Akifname. İstanbul.
- Derman M. Uğur. (2003). “Mehmed İhsan Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. XXVIII, Ankara: TDV Yayınları.
- Düzdağ, Ertuğrul. (2006). Büyük Şairimizin Aziz Hatırasına İstiklal Marşı ve Çanakkale Şehidleri Şiirlerinin Açıklaması -Hayat ve Eserlerine Dair Bir Girişle Birlikte-, İstanbul: M.Ü.İ.F.V., M.A.A.M. Yayınları.
- Düzdağ, Ertuğrul. (2009). Mehmed Akif Mısır Hayatı ve Kur’an Meali. İstanbul: Şule Yayınları.
- Düzdağ, Ertuğrul. (1989). Mehmet Akif Hakkında Araştırmalar. İstanbul: M.Ü.İ.F.V. M.A.A.M. Yayınları.
- Düzdağ, Ertuğrul. (1979). Safahat Tetkikleri Mehmed Akif’in Fikirleri. İstanbul: Med Yayınları.
- Edib, Eşref. (1960). Mehmed Âkif Hayatı-Eserleri ve Yetmiş Muharririn Yazıları. İstanbul: Sebilürreşad Neşriyatı.
- el-Mahallî Celâleddin - es-Süyûtî Celâleddin. (t.y.). Tefsîrü’l-Celâleyn (Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm). C. I-II, Mısır: Dâru’l-Ahyâi’l-Kitâbi’l-Arabiyyetü.
- Ersoy, Mehmet Âkif. 8 Mart 1912 (Miladi)/24 Şubat 1327 (Rumi)/19 Rebîulevvel 1330 (Hicri). “Tefsir-i Şerif”. Sebilürreşad. C. 8-1. Sa. 183-1.
- es-Sehâvî Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân b. Muhammed. (t.y.). eḍ-Ḍavʾü’l-lâmiʿ li-ehli’l-ḳarni’t-tâsiʿ. C. VII. Beyrut: Dâru Mektebeti’l-Hayât.
- es-Süyûtî Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. (1967). Hüsnü’l-muhâdara fî târîhi Mısır ve’l-Kâhire, C. I. Mısır: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye.
- es-Süyûtî Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. (1975). et-Teḥaddüs̱ bi-niʿmetillâh. Thk.: E.M. Sartain, Cambridge: Cambridge University,
- Ez-Zehebî Muhammed Huseyn. (1976). Et-Tefsir ve’l-Müfessirun, C. I-II. y.y.: Dâru’l-Kitâbu’l-Hâdise.
- İmamoğlu, Abdulvahit. (1997). İman ve Aksiyon Adamı Mehmet Akif. İstanbul: Ravza Yayınları.
- Kabaklı, Ahmet. (1970). Mehmet Akif, İstanbul: Toker Yayınları.
- Karakoç, Sezai. (1968). Mehmet Akif. İstanbul: Yağmur Yayınları.
- Kaytancı. Ali. (2007). Mehmet Akif İstiklal Marşımız ve Milli Ruh. Konya: Karatay Ticaret Odası Yayınları.
- Konukçu, Mehmet Alim. (2012). Mehmet Akif Ersoy – Safahat. Konya: Kitapmatik Yayınları.
- Mertoğlu, M. Suat. (2011). “Tefsîrü’l-Menâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. XL, İstanbul.
- Nalbantoğlu, Muhittin. (1981). Mehmet Akif ve İstiklal Marşı. İstanbul. Veli Yayınları.
- Okay Orhan ve Düzdağ Ertuğrul. (2003). “Mehmed Âkif Ersoy”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. XXXVIII. Ankara: TDV Yayınları.
- Özalp Suat Zühtü. (1968). Mehmed Akif Ersoy Kur’an-ı Kerim’den Ayetler (Meal-Tefsir) Mev’ızeler (Vaazlar). Ankara: Sevinç Matbaası.
- Özkan, Halit. “Süyûtî”. (2010). TDV İslâm Ansiklopedisi. C. XXXVIII. İstanbul.
- Öztürkmen Neriman Malkoç. (1990/1149). M. Akif Ersoy ve Dünyası. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Rızâ M. Reşîd. (1947). Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Hakîm-Tefsirü’l-Menâ. Kahire: 2. Basım. el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-’Âmme.
- Şen, Ercan. (2015). “İctimâi Tefsir Yaklaşımı Açısından Mehmet Âkif Ersoy’un Kur’an Yorumu”. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi. C.1. Sayı 2.
- Şengüler İsmail Hakkı. (1992). Açıklamalı Mehmed Akif Külliyat. C. I-X. İstanbul: Hikmet Neşriyat.
- Şentürk Recep (editör). (2016). Direnen Meal Akif Meali Uluslararası Sempozyum. İstanbul: Mahya Yayınları.
- Şentürk, Recep. (2012). Kur’an Meali Mehmet Akif Ersoy. İstanbul: Mahya Yayıncılık.
- Tansel Fevziye Abdullah. (1991). Mehmet Akif Ersoy Hayatı ve Eserleri. Ankara: Polat Ofset Yayınları.
- Turinay, Necmeddin. (2011). Mehmet Akif Ersoy Şiir Külliyatı Safahat. Çev: Nicat Çavuş. Ankara: TOBB Yayınları.
- Ünler, Fethi. (1972). İstiklal Marşımız ve Mehmet Akif. Konya: Fatih Matbaası.
- Yılmaz, Kadir Okan. (2013). Celâleyn Tefsiri Metin ve Tercüme. İstanbul: Yasin Yayınevi.
Lisenziya
Müəllif hüququ (c) 2024 DR. MURAD SEFEROĞLU
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisenziyalanıb.