e-ISSN: 3006-2772
p-ISSN: 2618-0030
Başlanğıc: 2018
Nəşr aralığı: İldə 2 nömrə
Naşir: Azərbaycan İlahiyyat İnstitutu

Kəlamçılara görə isbati-vacib Isbat Al-Wajib in Kalam Scholars’ Thought Исбат аль-ваджиб по мнению исследователей кялам

Nazilə Abuzərli Azərbayca İlahiyyat İnistitutu Dinşünaslıq ixtisasının magistrantı

DOI

10.30546/nqqb3437

Necə istinad edilir

Abuzərli, Nazilə , Abuzərli, N , , Din Araşdırmaları Jurnalı, Kəlamçılara görə isbati-vacib, 2, 2, 2019, 167-178, https://doi.org/10.30546/nqqb3437, 2019

Zotero Mendeley EN EndNote

Xülasə

           Allah inancı İslamın və digər bütün ilahi dinlərin əsasını təşkil edir. Buna görə də digər inanc əsaslarından öncə, Allahın varlığını və birliyini qəbul etmək əsas şərtdir. Bu məqalədə Allahın varlığı və birliyi (isbati-vacib) Kəlam alimlərinin dəlillərinə əsasən araşdırılmışdır. Məqalədə araşdırmamıza əsasən hüdus dəlilindən başlayaraq, elmi əvvəl dəlilinə qədər İslam alimlərinin isbati vacib dəlilləri öz əksini tapmışdır. Cövhər (substansiya) və ərəz (aksidensiya) metoduna əsaslanan hüdus dəlilində kainatı yaradan bütün cisimlərin bir cövhərdən və bu cövhərin malik olduğu xüsusiyyətlərdən (ərəzlərdən) meydana gəldiyi qəbul edilir. Cövhər və ərəzlər hadisdir. Onda hadis olan cövhər və ərəzlərdən təşkil edilən aləm də hadisdir məntiqi nəticəsi ortaya çıxır. İmkan dəlili də nəticə etibarilə hüdus dəlili ilə oxşardır. İmkan dəlili ilk dəfə Fərabi və ibn Sina tərəfindən istifadə olunmuşdur. Qayə və nizam dəlili Sokrat dövründən etibarən istifadə olunur. Bu dəlili təbiətdə fövqəladə, həssas və incə bir nizamın hakim olmasına əsaslanır. Qəbuli-əmma dəlili isə bəşəriyyət tarixinin araşdırılması nəticəsində insanlarda olan din və Allah anlayışının fitri olması ilə açıqlanır. Qəbuli-əmma dəlilinə fitrət dəlili də deyirlər. Sonuncu dəlil olanelmi-əvvəl dəlili elmi ilk öyrədən alimə çatana qədər, hər alimin elmi özündənəvvəlki bir alimdən öyrənməsinə əsaslnır. Son olaraq bu elm zənciri əzəli və əbədi olan Allah-Taalada dayanır. Bütün dəlillər Allahın varlığını və birliyini isbat etməyə xidmət edir.

            Belief in God is the basis of Islam and all other divine religions. Therefore, it is essential to accept the existence and unity of God before the basis of other beliefs. In this article, the problem of God’s existence and unity (isbat al-wajib) has been introduced according to the evidences of Kalām scholars. According to our study the article reflects isbati-vajib (important proof) evidences of the Islamic scholars starting from the Proof of Huduth to the proof of ilmi awwal. The Proof of Huduth, based on the substance (jovhar) and the accidence (araz) method, isassumed that all objects that make up the universe come from a substance and the properties (araz) possessed by this substance. Johvar and araz are hadith. Therefore such logical conclusion arises that the universe consisting of jovhar (substance) and araz (accidence) is also Hadith. The possibility evidence consequently issimilar to the Proof of Huduth. The possibility evidence was first used by Farabi and Ibn Sina. The purpose and order evidences had been used since the time of Socrates. This evidence is based on the dominance of an extra ordinary, sensitive and subtle order in nature. The evidence of qabulu amma is explained by the fact that at the result of universe history the religion and God concept in human beings are innate. Qabulu amma evidence is also called fitrat (nature) evidence. The last evidence of primary science is based on fact that every scientist prior to teach ascience learns it from other scientist. Finally, this chain of knowledge stands in Allah, the perpetual and eternal God. All the evidence serves to prove God's existence and unity.

           Вера в Аллаха составляет основу Ислама и всех других божественных религий. Поэтому уверование в существование и единство Аллаха является наиболее важным условием чем другие основы веры. В данной статье рассматривается атрибут Бытия Аллаха и Его единство (Исбат аль-ваджиб) на основании доводов ученых богословов. В статье содержатся доводы исбат аль-ваджиб ученых Ислама начиная от доказательства “худус” (возникновения) до доказательства “ильм аль аваль” (первичой мудрости). В доказательстве “худус”, основывающемся на методе “джовхар” (субстанции) и “араз” (акциденции) считается, что все тела, образующие вселенную, берутсвое начало от одной субстанции и особенностей (акциденций), которыми она обладает. Субстанция и акциденции являются сотворенными. Отсюда следует вывод, что мироздание, состоящее из сотворенных субстанции и акциденций, тоже сотворено. Довод имкан (вероятности), в конечном итоге, аналогичен доводу натиджа (вывода). Довод “габули амма” (вероятности) впервые был применен Фараби и Ибн Сина. Довод “гайа” (цели) и “низам”(порядка) используется еще со времен Сократа. Данный довод основывается на том, что в природе царит изумительный, чуткий и предельно четкий порядок. В результате изучения всеобщей истории человечества довод общего воззрения подчеркивает, что понятие религии и Аллаха в людях является их врожденным качеством (фитрат). Данный довод также называют доводом «фитрат» (врожденности). Довод “ильм аль аваль” (о первичности мудрости) основывается на том, что до того как «ильм» (знания) дошли до одношо ученого каждый ученый был учеником другого ученого. В конечном итоге эта цепь исходит от Аллаха Изначального и Вечныого. Все доводы стремятся доказать существование Аллаха и Его единство.

Açar sözlər

İsbati-vacib, cövhər, ərəz, Allahın varlığı, hüdus dəlili, imkan dəlili, qayə və nizam dəlili, qəbuli-əmma dəlili, elmi-əvvəl dəlili
Isbat Al-wajib (Proof Of The Necessary Being), Jovhar(Substance), Araz (Accidence), Existence Of God, Huduth Evidence, Possibilityevidence, Purpose And Order Evidence, Evidence Of Qabuli Amma, Evidence Ofilmi Awwal
Доказательство “исбат Аль-ваджиб”, джовхар (субстанция), араз (акциденция), существование Аллаха, доказательство “худус”, довод “имкан” (вероятности), довод “гайа” (цели) и “низам” (порядка), довод “габулиамма” (общеговоззрения), довод “иль маль-авваль” (о первоначальности мудрости)

Referanslar

  • Aydın M. (2007). “Din Felsefesi”, İzmir: İlahiyyat Vakfı Yayınları.
  • Ebu Mansur el-Matüridi. (2005). Kitabu`t Tevhid tercümesi. çeviren: Bekir Topaloğlu, Ankara: İSAM.
  • Gölcük Ş, Toprak S. (2001). “Kelam”, Konya: Tekin kitabevi.
  • İmam Gazali, (1973). İhyau `Ulumi`d Din tercümesi. çeviren: Ahmed Serdaroğlu, İstanbul: Bedir yayınevi.
  • Kaya M. (2000). “İmkan”, İstanbul: Diyanet Vakfı Neşriyyat Pazarlama Ticaret Sağlık ve Turizm A.Ş., (TDV İslam Ansiklopedisi. 22. Cilt).
  • Kutuler İlhan, (1996). “Gaiyyet”, İstanbul: Diyanet Vakfı Neşriyyat Pazar-lama Ticaret Sağlık ve Turizm A.Ş. (TDV İslam Ansiklopedisi 13. cilt).
  • Nureddin es-Sabuni. Matüridiyye Akaidi, (2015). İstanbul: M.Ü İlahiyyat Fakultesi Vakfı Yayınları, (No:259).
  • Topaloğlu B. (2001). “İslam Kelamcılarına ve Filozoflarına göre Allahın varlığı (İsbati Vacib)”, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
  • Topaloğlu B. (1998). “Hudus”, İstanbul: Diyanet Vakfı Neşriyyat Pazar-lama Ticaret Sağlık ve Turizm A.Ş., (TDV İslam Ansiklopedisi. 18. cilt).
  • Taftazani, (1991). “Kelam ilmi ve İslam Akaidi (Şerhul-akaid)”. İstanbul: Dergah yayınları.
  • Topaloğlu Bekir, Yavuz Yusuf Şevki, Çelebi İlyas, (2009). “İslamda İnanç Esasları”, İstanbul: Çamlıca yayınları.

Lisenziya

Müəllif hüququ (c) 2019 Nazilə Abuzərli
Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisenziyalanıb.