e-ISSN: 3006-2772
p-ISSN: 2618-0030
Başlanğıc: 2018
Nəşr aralığı: İldə 2 nömrə
Naşir: Azərbaycan İlahiyyat İnstitutu

İslam məzhəbləri tarixi

İslam məzhəbləri tarixi dərsinin aktual məsələləri Actual Issues of the History of Islamic Sects Актуальные вопросы урока по истории исламских течений İslam Mezhepleri Tarihi Dersinin Güncel Meseleleri

dos. Şahin Əhmədoğlu Kırıkkale Üniversiteti

DOI

10.30546/1bkbm043

Necə istinad edilir

Zotero Mendeley EN EndNote

Xülasə

İslam məzhəbləri tarixi başlanğıcından günümüzə qədər uzun proseslərdən keçmiş və bu müddət ərzində sahənin çox geniş yazılı ədəbiyyatı əmələ gəlmişdir. Təəssüf ki, müəyyən səbəblərdən ötrü məzhəblərlə əlaqədar yazılan əsərlərin çoxu günümüzə qədər gəlib çatmamışdır. Çox sayıda əsərin də günümüzə çatdığı bilinir. Bu əsərlərin əldə olması məzhəblər tarixi sahəsində fövqəladə əhəmiyyət daşıyır. Bununla birlikdə mövcud qaynaqlardan yola çıxaraq, bu sahənin zəngin bir miras olduğunu ifadə etmək mümkündür. Günümüzdə İslam məzhəbləri tarixi özünəməxsus xüsusiyyətləri ilə elmlər arasında əhəmiyyətli yer tutur. Eyni zamanda, İslam düşüncə tarixinə digər elmlər qədər töhfə vermişdir. Elmi tədqiqatlarda sağlam nəticələr əldə edilməsi, problemli sahələrin müəyyənləşdirilməsi, analizlərin həssas və obyektiv olaraq aparılması elmi nailiyyətlərin əldə edilməsinə köməklik göstərir. Elmə töhfə verən tədqiqatların orjinal olması, keçmişin aydınlatılmasına köməklik göstərərək, müasir problemlərin həllinə də şərait yaradır. Digər tərəfdən, İslam məzhəbləri tarixi bir fənn kimi, Türkiyədə universitetlərin və məktəblərin dərs proqramında mövcuddur. Hər elm sahəsinin özünün tətbiq metodu olduğu kimi, İslam məzhəbləri tarixinin də elmi metodologiyası vardır. Məqaləmizdə İslam məzhəbləri tarixinin necə tərif edildiyi aydınlaşdıraraq, bu sahə ilə əlaqədar bəzi qavramalar haqqında məlumat veriləcək, məzhəblər tarixçiliyinin qaynaqlarından bəhs ediləcəkdir. Buna əlavə olaraq, məzhəblərlə əlaqədar müasir mövzulara da toxunularaq, bəzi metodologiya üsulları haqqında məlumat veriləcəkdir.

History of Islamic Sects has passed through many stages from the beginning to the present, and each sect formed its own written literature in the process, and many works have been written about the sects. Many of these works have survived to the present day, however, it is known that there aremany works that were lost. Based on the available sources it is possible to say that the area has a rich accumulation. History of Islamic Sects now has animportant place among scientific disciplines with its unique features. Obtainin greliable data in scientific research, identifying problematic issues, careful and objective determination of metrics lead to the achievements in the scientific researches. The originality of the works that make an important contribution to science helps the solution of today's problems highlighting the past. On the other hand, the history of Islamic Sects, which continue to be up-to-date, is taught both in the relevant faculties of the universities and also in the curricula of other educational institutions. Each scientific discipline has its application methods and forms. There are also methods used by the History of Islamic Sects in this sense. In our article, the definition of Islamic sects, the concepts related to the field will be clarified, the sources of the field and the traditions of writing will be mentioned, however, the current issues related to the sects, some important methodological methods will be given.

История исламских течений прошла много этапов от начала до настоящего времени, и в этом процессе каждое течение сформировало свою письменную литературу. К сожалению, по некоторым причинам большинство трудов, связанных с течениями, не дошли до наших дней. Однако известно, что множество трудов дошло до наших дней. Получение этих трудов играет важную роль в изучении истории течений. Тем не менее, судя по доступным источникам можно сказать, что эта сфера является богатым наследием. Сегодня история исламских течений занимает важное место среди наук со своими уникальными особенностями. В то же время, вклад Ислама в историю мысли, как и других наук, велик. В научных исследованиях получение достоверных данных, выявление проблемных вопросов, тщательное и объективное проведение анализов содействуют получению научных достижений. Оригинальность исследований, которые вносят важный вклад в науку, помогает пролить свет на прошлое, а также способствует решению современных проблем. С другой стороны, история исламских течений как дисциплина имеется в учебной программе университетов и школ в Турции.


Как и каждая научная дисциплина, обладающая своеобразным методом внедрения, исламские течения также обладают своей научной методологией. В нашей статье будет дано определение исламских течений, будут разъяснены понятия, относящиеся к этому предмету, будет рассказано об источниках истории течений. Кроме этого, будет предоставлена информация о некоторых методологических приемах с указанием современных вопросов, связанных с течениями.

İslam Mezhepleri Tarihi başlangıçtan günümüze kadar birçok evrelerden geçmiş ve bu süreçte her mezhebin kendi yazılı edebiyatı oluşmuş, mezheplerle ilgili çok sayıda eser kaleme alınmıştır. Bu eserlerin birçoğu günümüze kadarulaşmış olsa da günümüze ulaşmayan çok sayıda eserin olduğu bilinmektedir. Bununla birlikte mevcut kaynaklardan yola çıkarak alanın zengin bir birikime sahip olduğunu söylemek mümkündür. Günümüzde İslam Mezhepleri Tarihi kendine özgü özellikleri ile ilmi disiplinler arasında önemli bir yer edinmiş durumdadır ve İslâm düşünce tarihine en az diğer bilim dalları kadar geniş katkıları olan önemli bir bilim dalıdır. Bilimsel nitelikli çalışmalarda sağlıklı verilere ulaşmak, sorunlu konuların tespiti, analizlerin titizlikle ve objektif bir şekilde yapılması bilim adına önemli mesafelerin katedilmesine ön ayak olmaktadır. Bilime önemli katkılar sağlayan çalışmaların özgünlüğü geçmişi aydınlatmada yardımcı olmakla birlikte aynı zamanda günümüz problemlerinin çözümüne de katkı sağlamaktadır. Diğer taraftan güncelliğini korumaya devam eden İslam Mezhepleri Tarihi hem Tükiye Üniversitelerin ilgili fakültelerinde okutulmakta, hem de diğer eğitim-öğretim kurumlarının ders müfredatında yer almaktadır. Her ilmi disiplinin uygulama yöntemleri ve şekilleri vardır. İslam Mezhepleri Tarihi dersinin de bu anlamda kullandığı metotlar bulunmaktadır. Makalemizde İslam Mezheplerinin tanımı yapılarak, alanla ilgili kavramlar açıklığa kavuşturulacak, alanın kaynakları ve yazıcılık geleneklerinden bahsedilecek, bununla birlikte mezheplerle ilgili güncel konulara değinilerek, bazı önemli metodolojik yöntemler hakkında bilgi verilecektir.

Açar sözlər

İslam məzhəbləri, məzhəblər tarixinin qaynaqları, metodologiya
Islamic Sects, the sources of the History of Sects, methodology
Исламские течения, источники по истории течений, методология
İslam Mezhepleri, Mezhepler Tarihinin Kaynakları, Metodoloji

Referanslar

  • Acar, Hasan, (2003). “Ebû Muti’ Mekhûl en-Nesefî’nin Kitâbu’r-Redd Ale’l-Ehvâi ve’l-Bida’ Eserinde Mezhepleri Tasnîfi ve Mürcii Makâlat Geleneği İçindeki Yeri”, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
  • Ahmetoğlu, Şahin, (2014). “Şiî-İmamiyye’nin Mezhepler Tarihi Yazıcı-lığı”, Ankara: İlahiyat Yayınları.
  • Ahmetoğlu, Şahin, (2017). “Mezhepler Tarihinin 100’ü”, Ankara: OTTO Yayınları.
  • Aydınlı, Osman, (2008). “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e İslâm Mezhepleri Tarihi Yazıcılığı”, 1. Baskı, Ankara, Hititkitap Yayınevi.
  • Büyükkara, Mehmet Ali, (2005). “Bir Bilim Dalı Olarak İslâm Mezhepleri Tarihi İle İlgili Metodolojik Problemler”, “İslâmî İlimlerde Metodoloji (Usûl) Meselesi”, İstanbul, I, (s. 441-491).
  • Ca’ferîyan, Resûl, (1387/2008). “Menâbi’-e Târîh-i İslâm”, Kum: Ensariyân Yayınları.
  • el-Bağdâdî, el-İmâm Ebu Mansûr Abdulkaahir b. Tâhir b. Muhammed (429/1037), (1991). “Mezhepler Arasındaki Farklar”, Önsöz ve Notlarla Çeviren Ethem Ruhi Fığlalı, Ankara: TDV Yayınları.
  • el-Kalhâtî, Ebî Abdillah Muhammed b. Saîd el-Ezdî, (1980). “el-Keşf ve'l-Beyân”, I-II, thk. Seyyide İsmail Kaşif, Umman.
  • et-Tarîhî, Fahruddîn b. Muhammed b. Ali en-Nesefî (1085/1674), (2009). “Mecmau’l-Bahreyn”, tsh. Nidak Ali, Beyrut.
  • Fığlalı, Ethem Ruhi, (1985). “İslam Mezhepleri Tarihi Araştırmalarında Karşılaşılan Bazı Problemler”, Uluslararası Birinci İslâm Araştırmaları Sempozyumu, İzmir: D.E.Ü. İlahiyat F. Yay., s. 369-382.
  • Fığlalı, Ethem Ruhi, (2007). “İtikadi İslâm Mezheplerine Giriş”,İzmir: İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları.
  • İbn Dâî er-Râzî, Seyyid Murtazâ Hasenî (7./14. asır), (h.k.1383/m.2004). “Tabsıratu’l-Avâm fî Ma’rifeti Makâlâti’l-Enâm”, baskı 3, tsh. Abbâs İkbâl, Tahran: İntişârât-i Esâtir.
  • İbn Hazm, ez-Zâhirî, el-İmâm Ebî Muhammed Ali b. Ahmed (456/1063), (2007). “el-Fasl fî’l-Milel ve’l-Ehvâi ve’n-Nihal”, I-III, ed. Ahmed Şemseddîn, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
  • İbn Manzûr, Ebû’l-Fazl Cemâluddîn b. Muhammed (711/1311), (trz.). “Lisânu’l-Arab”, I-VI, Kahire: Dâru’l-Maârif.
  • Kutlu, Sönmez, (2005). “İslâm Mezhepleri Tarihinde Usûl Sorunu”, İslâmî İlimlerde Metodoloji (Usûl) Meselesi, I, İstanbul, s. 391-440.
  • Kutlu, Sönmez, (2010). “Mezhepler Tarihine Giriş”, İstanbul: Dem Yayınları.
  • Nâşî el-Ekber, Ebû’l-Abbâs Abdullâh b. Şirşîr el-Enbârî (293/906), (1971). “Mesâilu’l-İmâme, Kitâbu’l-Evsâtfî’l-Makâlât”, thk. Josef Von Ess, Beyrut.
  • Onat, Hasan, (2002). “Türkiye’de İslâm Mezhepleri Tarihi’nin Gelişim Sürecinde Prof. Dr. Ethem Ruhi Fığlalı’nın Yeri”, Ethem Ruhi Fığlalı’ya Armağan, Ankara, (s. 236-254). Onat, Hasan, (2005). “Küreselleşme ve Mezheplerüstü Düşünme”, Global Strateji, 2, (s. 31-35).
  • Onat, Hasan, (2016). Emevîler Dönemi Şiî Hareketleri ve Günümüz Şiîliği, İstanbul: Endülüs Yayınları.
  • Onat, Hasan-Kutlu, Sönmez, (2014). “İslâm Mezhepleri Tarihi’ne Giriş”,İslâm Mezhepleri Tarihi-El Kitabı, Ankara: Grafiker Yayınları.
  • Öz, Mustafa, (2012). “Mezhepler Tarihi ve Terimleri Sözlüğü”, İstanbul: Ensar Yayınları.
  • Özler, Mevlüt, (2010). “İslâm Düşüncesinde 73 Fırka Anlayışı”, İstanbul: Rağbet Yayınları.
  • Şâneçî, Kâzım Mudîr, (Ekim/October 2013). “Dinler ve Mezhepler Tarihine Bir Bakış”, çev. Şahin Ahmetoğlu, Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 2, (s.179-209).
  • Şehristânî, (2011). Milel ve Nihal-Dinler, Mezhepler ve Felsefî Sistemler Tarihi, çev. Mustafa Öz, Yayına hazırlayan, Mehmet Dalkılıç, İstanbul: Litera Yayıncılık.
  • Şeyh Mufîd, el-Emâlî, Daru’t-Teyyari’l-Cedîd-Darü’l-Murtaza, byy., trz.
  • Tan, Muzaffer, (2009). “Geç Dönem Hanefî-Mâturîdî Fırak Geleneği Bağlamında Bir Risale: “el-Makâlât fî Beyâni Ehli’l-Bida‘ ve’d-Dalâlât”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14: 1 (s. 184-205).

Lisenziya

Müəllif hüququ (c) 2019 dos. Şahin Əhmədoğlu
Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisenziyalanıb.