Ümmət konsepsiyasının tarixi təşəkkül prosesi: keçmiş və müasir dövr prizmasından təhlil The Historical Formation Process of the Concept of Ummah: Analysis From the Perspective of the Past and Modern Era Исторический процесс становления концепции уммы: анализ через призму прошлого и современного периода
Xülasə
İslam dini zəminində müasir dövrdə formalaşan sosial birlik formasını ifadə edən ümmət konsepsiyası tarixi yanaşma kontekstində məqalədə nəzər- dən keçirilir. Hazırkı mənasına uyğun şəkildə istifadə edilənədək terminin tarixən hansı mənalarda işlədildiyini araşdırmaq və keçmişlə-indiki dövr ara- sında müqayisə aparılmaqla “ümmət” anlayışının təyinatına uyğun istifadəsi- nin konkret olaraq hansı dövrə təsadüf etdiyini müəyyən etmək müəllifin əsas məqsədi kimi yazıda öz əksini tapır. Bu aspektdən müəllif məqaləni üç hissə- də tədqiq edib, onun həm etimoloji, həm də Quranda rast gəlinən nümunələri- ni təhlil edir. Məqalənin birinci hissəsi terminin etimoloji mənşəyinin tədqiqi- nə həsr edilmiş və bu konteksdə alimlər arasında yaranan fikir müxtəlifliyinin səbəbləri araşdırılmışdır.
Məqalənin ikinci hissəsində terminə konkret məna verilməsində yaranmış mürəkkəbliyin səbəbi Quranda rast gəlinən nümunələr əsasında tədqiq edil- mişdir. Mövzu ətrafında aparılmış tədqiqatlara istinad edilməklə, müəyyən et- mək olur ki, müqəddəs kitabda terminə aid nümunələr, sadəcə, İslam dini əsa- sında formalaşan insanların birliyini əks etdirməmişdir. İnsanlarla yanaşı, mövcud olan digər canlıların, həmçinin qeyri-müsəlmanların birlikləri də nə- zərdən keçirilmişdir.
Tədqiqatın üçüncü hissəsində ümmət ideyasının hansı dövrdən başlayaraq müasir mənasında istifadə olunduğu araşdırılır. Burada Quranın Məkkə və
Mədinə dövrləri müqayisə edilir və belə nəticəyə gəlinir ki, terminə dair nü- munələrin sayca üçüncü – Məkkə dövründə daha çox olmasına baxmayaraq, ümmət konsepsiyasının müasir mənasına uyğun şəkildə İslam dini kimliyini əks etdirdiyi dövr Quranın Mədinə mərhələsinə təsadüf edir.
Məqalənin ikinci hissəsində terminə konkret məna verilməsində yaranmış mürəkkəbliyin səbəbi Quranda rast gəlinən nümunələr əsasında tədqiq edil- mişdir. Mövzu ətrafında aparılmış tədqiqatlara istinad edilməklə, müəyyən et- mək olur ki, müqəddəs kitabda terminə aid nümunələr, sadəcə, İslam dini əsa- sında formalaşan insanların birliyini əks etdirməmişdir. İnsanlarla yanaşı, mövcud olan digər canlıların, həmçinin qeyri-müsəlmanların birlikləri də nə- zərdən keçirilmişdir.
Tədqiqatın üçüncü hissəsində ümmət ideyasının hansı dövrdən başlayaraq müasir mənasında istifadə olunduğu araşdırılır. Burada Quranın Məkkə və
Mədinə dövrləri müqayisə edilir və belə nəticəyə gəlinir ki, terminə dair nü- munələrin sayca üçüncü – Məkkə dövründə daha çox olmasına baxmayaraq, ümmət konsepsiyasının müasir mənasına uyğun şəkildə İslam dini kimliyini əks etdirdiyi dövr Quranın Mədinə mərhələsinə təsadüf edir.
The concept of ummah, which reflects a certain form of social unity shaped by Islam in the modern era, is discussed in the context of a historical approach in the article. The author's main goal is to investigate how the term was used historically until it is used in its current sense as well as to determine when the concept of ummah was used in accordance with its purpose by comparing the past and the present.
From this perspective, the author divides the article into three parts, taking into account etymological examples as well as Qur’anic examples. Thus, the first part of the article is devoted to the etymological study of the term, and in this context, the reasons for scientific disagreements are investigated. The second part of the article examines the reasons for the difficulty in assigning a specific meaning to the term using examples from the Qur’an.
According to the research done on the subject, the examples of the term in the holy book did not only reflect the unity of people formed based on the Islamic religion. It also symbolized the unity of other living beings who coexist with humans as well as the unity of non-Muslims.
In the third part of the study, the author attempts to pinpoint the precise time when the concept of ummah began to be used in its modern sense. By comparing the periods of Mecca and Medina of the Qur'an, it is concluded that, while the number of examples of the term is greater in the third period of Mecca, the period when the concept of ummah reflects Islamic religious identity in accordance with the modern meaning is in Medina of the Qur’an.
From this perspective, the author divides the article into three parts, taking into account etymological examples as well as Qur’anic examples. Thus, the first part of the article is devoted to the etymological study of the term, and in this context, the reasons for scientific disagreements are investigated. The second part of the article examines the reasons for the difficulty in assigning a specific meaning to the term using examples from the Qur’an.
According to the research done on the subject, the examples of the term in the holy book did not only reflect the unity of people formed based on the Islamic religion. It also symbolized the unity of other living beings who coexist with humans as well as the unity of non-Muslims.
In the third part of the study, the author attempts to pinpoint the precise time when the concept of ummah began to be used in its modern sense. By comparing the periods of Mecca and Medina of the Qur'an, it is concluded that, while the number of examples of the term is greater in the third period of Mecca, the period when the concept of ummah reflects Islamic religious identity in accordance with the modern meaning is in Medina of the Qur’an.
В статье в контексте исторического подхода рассматривается поня- тие умма, отражающее определенную форму общественного единства, сформировавшуюся на основе ислама в современную эпоху. Основной целью автора является исследование того, как этот термин исторически использовался до того, как он стал использоваться в его нынешнем значении, и определение того, в какой именно период понятие уммы использовалось в соответствии с его назначением путем сравнения прошлого и настоящего периода. С этой точки зрения автор анализирует статью в трех частях, принимая во внимание этимологические примеры, а также примеры из Корана. Таким образом, первая часть статьи посвя- щена изучению этимологического происхождения термина, и в этом контексте исследуются причины разногласий среди ученых.
Во второй части статьи на примерах, встречающихся в Коране, рас- сматривается причина сложности придания конкретного значения термину. Обращаясь к исследованиям, проведенным по теме, можно определить, что примеры термина в священной книге отражали не толь- ко единство людей, сформировавшееся на основе исламской религии. Наряду с людьми рассматривалось и единство других живых существ, а также немусульман.
В третьей части исследования автор пытается определить конкрет- ный период использования идеи уммы в ее современном понимании. Здесь путем сравнения периодов Мекки и Медины Корана делается вывод о том, что хотя количество образцов термина больше, чем в треть- ем периоде Мекки, период, когда понятие уммы отражает исламскую религиозную идентичность в соответствии с современным значением относится к этапу Медины Корана.
Во второй части статьи на примерах, встречающихся в Коране, рас- сматривается причина сложности придания конкретного значения термину. Обращаясь к исследованиям, проведенным по теме, можно определить, что примеры термина в священной книге отражали не толь- ко единство людей, сформировавшееся на основе исламской религии. Наряду с людьми рассматривалось и единство других живых существ, а также немусульман.
В третьей части исследования автор пытается определить конкрет- ный период использования идеи уммы в ее современном понимании. Здесь путем сравнения периодов Мекки и Медины Корана делается вывод о том, что хотя количество образцов термина больше, чем в треть- ем периоде Мекки, период, когда понятие уммы отражает исламскую религиозную идентичность в соответствии с современным значением относится к этапу Медины Корана.
Açar Sözlər
Quran, İslam Mədəniyyəti, Ümmət, Dini Kimlik, Sosial Birlik
Quran, Islamic Culture, Ummah, Religious İdentity, Social Unity
Коран, Исламская Культура, Умма, Религиозная Идентичность, Социальное Единство
Referanslar
- Abubakar Fatum. (2020). Concept of Ummah in the Al-Quran (analysis semantics of Toshihiko Izutsu). //Jurnal Hunafa: Studia Islamika, Vol. 17, No 2, (pp. 27-45).
- Ali Muhammad. (2002). The Concept of Umma and the Reality of the Nation State: A Western and Muslim Discourse. KULTUR: the indonesian journal for Muslim cultures. volume 2, number 1. pp 37-58
- Ahsan Abdullah. (1993). Ummah or Nation? Identity Crisis in Contemporary Muslim Society. Illinois: The Islamic Foundation.
- Denny Frederick Mathewson. (1975). The Meaning of ""Ummah"" in the Qurʾān. // Chicago Journals. Source: History of Religions, Vol. 15, No. 1, (pp. 34-70). Chicago: The University of Chicago Press.
- Lewis Bernard. (1988). The Political Language of Islam. Chicago and London: The University of Chicago Press.
- Piscatori James and Saikal Amin. (2019). Islam Beyond Borders: The Umma in World Politics. Cambridge: Cambridge University Press.
- Schimmel Annamarie. (1992). Islam an Introduction. New York: The University of New York Press.
- Gokkir Necmettin. (2007). Political Language of Tafsir: Redefining of Ummah, a religio-communal concept of the Quran: Past and Present. //Istanbul Universitesi Ilahiyyat Fakultesi Dergisi. sayi 15. (pp 245-272).
- Hassan Riaz. (2018). Religion, Modernization and the Islamic ummah. // Jurnal Al-Tamaddun. № 13 (1), (pp.57-64) (p57).
- Oda Yoshiko. (1984). The Concept of the Ummah in the Quran: an Elucidation of the Basic Nature of the Islamic Holy Community. //Orient. volume 20. (pp.93-108).
- Shahid Habib Muhammad. (2021). Redefining the Concept of Muslim Ummah in the Perspective of Globalization. //Psyhology and Education. № 58 (3). (pp. 1656-1664).
- Watt Montgomery. (1968). Islamic Political Though. Edinburgh: Edinburgh University Press.
- Qurani Kərimin Azərbaycan dilinə tərcümə və şərhi. (2009). (tərcümə edən Ağabaal Mehdiyev, Dürdanə Cəfərli). Bakı: Nurlar nəşriyyat və poliqrafiya mərkəzi.
- Məlikova Leyla. (2022). Qlobal İslam nizamı ideyası: müasirlik prizmasın-dan tarixi-fəlsəfi baxış. Din araşdırmaları jurnalı. № 1 (8). (ss.77-108). S.83
- Aygun Abdullah. (2016). Kuran Perspektifinden Ümmet Kardeşliği. //Diyanet İlmi Dergisi. Cilt 52, sayı 2. (pp 11-30).
- Black Antony. (2010). Siyasal islam düşüncesi tarihi – Peygamberden bugüne. (tercume: sevda caliskan hamit çalışkan). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
- Öztürk Musafa. (2005). Kur'an Çerçevesinde Ümmet Kavramının Tahlili. //iLAHiYAT FAKÜLTESi. islamiyyet № 8 sayi 2 (ss. 11-23).
- Şeriati Ali. (1997). Ümmet ve İmamet, (tercume Ahmet Sait). Ankara: Fecr Yayınları.
- Ayrancı İlhami. (2018). Hz. Peygamberin Medine’ye Hicreti ve Bu Dönemde Uyguladığı Stratejiler Üzerine Bir Deneme // Kalemname e-ISSN: 2651-3595 3 (6): (ss 44—77).