İslam məzhəbləri tarixi
Xvacaqan-Nəqşbəndiyə təliminin əsasları
The Foundations of the Khwajagan-Naqshbandiya Teaching
Основы учения хваджаган-накшбандия
Hacegan-Nakşibendiyye Talimlerinin Temelleri
XII əsrdə Xoca Əbdülxaliq Qicduvani tərəfindən əsası qoyulan, onun ardıcılları tərəfindən təkmilləşdirilən və yeddinci pir – rəhbər Xoca Bəhaüddin Nəqşbənd tərəfindən öz mükəmməllik səviyyəsinə çatan XvacaqanNəqşbəndiyə təlimi sufizm tarixində ən mükəmməl və təkmil sufi təlimlərindən biridir. Təlim üç prinsip üzərində qurulmuşdur: 1) Şəriət və Sünnə; (2) Zikri-xəfi; 3) on bir dirək (huş bar dam, nəzər bar qədəm, səfər dar vətən, xəlvət dar əncüman, yadkard, bazqaşt, nigahdaşt, yaddaşt, vüqufi zəmani, vüqufi ədədi, vüqufi qəlbi). O, Orta Asiyada sufizmin yeni və təkmil növüdür və ictimai fəal sufizmin inkişafı və yayılmasında mühüm rol oynamışdır. Bundan əlavə, Xvacaqan-Nəqşbəndiyə təlimində mövcud olan mərkəzləşdirilmiş və mükəmməl mürid yetişdirmə üsulu üsulun daxili uzlaşmasını təmin etmiş, təlimin sürətlə və geniş yayılmasına kömək etmişdir.
Bu məqalədə Qicduvanidən Nəqşbəndə qədər olan Xvacaqan-Nəqşbəndiyə təriqətinin banilərinin sufizm baxışları və ideyalarının təhlili əsasında Xvacaqan-Nəqşbəndiyə doktrinasının əsasları və prinsipləri ümumiləşdirilmişdir.
The Khwajagan-Naqshbandiya teaching, which was founded in the 12th century by Khoja Abdulkhalik Gijduvani, perfected by his followers, and reached its sophistication by the seventh pir – the leader of Khoja Bahauddin Naqshband – is one of the most complete and advanced Sufi teachings in the history of Sufism. The teaching is drawn upon the three principles: 1) Shari'ah and Sunnah; (2) Zikri Khafiy; 3) the eleven pillars (hush dar dam, nazar bar qadam, safar dar vatan, khilvat dar anjuman, yodkard, bozgasht, nigohdosht, yoddosht, wuqufi zamoniy, wuqufi adadiy, wuqufi qalbiy). It is a new and advanced type of Sufism in Central Asia and played an important role in the development and spread of socially active Sufism. In addition, the centralized and perfect method of training murids, which existed in the KhwajaganNaqshbandiya teaching, ensured the internal consistency of the method and contributed to the rapid and widespread distribution of the teaching.
This article summarizes the foundations and principles of the KhwajaganNaqshbandiya doctrine, based on an analysis of Sufi views and ideas of the founders of the Khwajagan-Naqshbandiya order from Gijduvani to Naqshband.
Учение Хваджаган-Накшбандия, основа которого была заложена в XII веке Ходжа Абдулхалигом Гиждувани, которое было усовершенствовано его последователями и достигло своего уровня совершенства благодаря седьмому пиру – лидеру Ходжа Бахауддину Накшбанду, является одним из самых совершенных и развитых учений, в истории суфизма, Это учение основано на трех принципах: 1) Шариат и Сунна; 2) тихий зикр (Зикр-и хафи); 3) одиннадцать капель (рашха): хуш дар дам, назар бар кадам, сафар дар ватан, хилват дар анджуман, йадкард, базгашт, нигахдашт, йаддашт, вукуф-и замани, вукуф-и ‘адади и вукуф-и калби. Оно является новой и передовой разновидностью центральноазиатского суфизма и сыграло важную роль в развитии и популяризации социально активного суфизма. Более того, централизованный и совершенный метод воспитания мюридов в учении Хваджаган-Накшбандия обеспечивал его внутреннюю слаженность и послужил причиной для его быстрого и широкого распространения.
Автор статьи в обобщенном виде излагает основы и принципы доктрины Хваджаган-Накшбандия на основании анализа взглядов на суфизм и идей основателей этого тариката, начиная от Гиждувани и заканчивая Накшбандом.
12. Yüzyılda Hoca Abdülhalik Gucdüvani tarafından kurulan ve devamcı-ları tarafından geliştirilen, 14. yüzyılda tarikatın yedinci piri Hoca Bahaeddin Nakşibend döneminde uç noktasına ulaşan Hacegan-Nakşibendiyye tasavvuf tarihindeki en mükemmel ve ileri sufilik talimatlarından biridir. Üç temel: 1) şeriat ve sünnet; 2) zikr-i hafi; 3) on bir raşha’ya (hoş der dem, nazar ber-kadem, sefer der-vatan, halvet der-encümen, yadkerd, bazgeşt, nigahdaşt, yad-daşt, vukuf-i zamani, vukuf-i adedi, vukuf-i kalbi) dayanan talimat, Merkezi Asya’da sufiliğin yeni ve ileri bir türü – sosyal faal sufiliğin gelişimi ve yayıl-masında önemli konuma sahipti. Hacegan-Nakşibendiyye tarikatındaki mürid yetiştirmenin merkezi ve mükemmel usulü tarikatın içten güçlü olmasına, hız-lıca ve geniş coğrafyaya yayılmasına yol açtı.
Bu makalede yazar Hacegan-Nakşibendiyye tarikatının Gucdüvani’den Nakşibend’e kadar yaşayan kurucularının tasavvuf doğrultusundaki görüş ve gayelerini analiz ederek Hacegan-Nakşibendiyye talimatının temelleri ve neticesi, terbiye usulü üzerine ulaştığı sonuçları özetlenerek beyan etmektedir.
Аbul Muhsin Muhammad Boqir Ibn Ali. (1993). Bahouddin Balogardon (Maqomoti Xoja Bahouddin Naqshband) / Тahrir hay’ati: А. Rustam va boshqalar; Forsiydan tarjima, so’zboshi va lug’at muallifi Mahmudxon Maxdum Hasanxon Maxdum o’g’li. – Тоshkent: “Yozuvchi” (208 bet).
Аz Guftori Xoja Abdulxoliq G’ijduvoniy (аsar boblaridan parchalar). (2003). / Fors tilidan Mahmud Hasaniy va G.Muzaffar qizi tarjimasi // Хоja Abdulxoliq G’ijduvoniy [So’zboshi, tarjima, lug’at va izohlar muallifi: Mahmud Hasaniy]. – Тоshkent: “O’zbekkino”. (128 b.). (B. 112-121).
Navoiy, Alisher. (2001). Nasoyim ul-muhabbat. Мukammal asarlar to’p-lami. Yigirma tomlik. O’n yettinchi tom /Nashrga tayyorlovchilar: S.G’aniye-va, M.Mirzaahmedova. Arabcha va forscha matnlarni tarjima qilib, nashrga tayyorlovchi va mas’ul muharrir: S.Rafiddinov. – Тоshkent: “Fan” (520 bet).
Xoja Abdulxoliq G’ijduvoniy. (2003). Maqomoti Yusuf Hamadoniy [Таrjimon, nashrga tayyorlovchi va so’zboshi mualliflari: Sayfiddin Sayful-loh, Nodirxon Hasan; Mas’ul muharrir: Ibrohim Haqqul]. – Тоshkent: “Yangi asr avlodi”.
Xoja Abdulxoliq G’ijduvoniy. (2003). Odobi tariqat / Fors tilidan Mahmud Hasaniy va G.Muzaffar qizi tarjimasi // Xoja Abdulxoliq G’ijduvo-niy [So’zboshi, tarjima, lug’at va izohlar muallifi: Mahmud Hasaniy]. – Тоshkent: “O’zbekiston”. (128 b.). (B. 97-101).
Хоja Muhammad Orif ar-Revgariy (1994). Оrifnoma // Fors-tojik tilidan Sadriddin Salim Buxoriy va Isroil Subhoniy tarjimasi; Mas’ul muharrir Tilak Jo’ra. – Тоshkent: “Navro’z”(16 b.).
Шихаб ад-дин б. бинти Амир Хамза (2001). Житие Амира Кулала (Ма-камат-и Амир Кулал). [Пер. с персид. О. М. Ястребовой] // Мудрость су-фиев / Пер. с персид. О. М. Ястребовой, Ю. А. Иоаннесяна, Б. М. Бабаджа-нова. – СПб.: Азбука; Петербургское Востоковедение (448 с.). (С. 27-271).
Оrif Usmon. (2003). Buxoroi şarifning yetti piri. – Тоshkent: Тоshkent Davlat Sharqshunoslik İnstituti nashriyoti. (172 b.).
Тurar Usmon. (1999). Tasavvuf tarixi. Тoshkent: “İstiqlol”. (180 b.). Акимушкин О. (1991). ал-Гидждувани // Ислам. Энциклопедический словарь. – Москва: Наука. (315 с.) (С. 54).
Акимушкин О. (1991). Накшбандийа // Ислам. Энциклопедический словарь. – Москва: Наука. (315 с.). (С. 187-188).
Кныш А.Д. (2004). Мусульманский мистицизм. Краткая история / Пер. с англ. М.Г.Романов. – СПб.: Издательство “ДИЛЯ”. (464 с.).
Субхан Дж. А. (2005). Суфизм: Его святые и святыни: Введение в изучение суфизма со специальным отношением к Индии и Пакистану / Пер. - М.; СПб.: Диля. (256 с.).
Хасан Камиль Йылмаз. (2007). Тасаввуф и тарикаты. Перевод с турецкого А. Урманова. М.: ООО “Издательская группа “САД”. (300 с.).
Хисматулин А.А. (1996). Суфийская ритуальная практика: (На примере братства Накшбандийа). – СПб.: Центр “Петербургское Востоковедение”. (208 с.).
Шиммель Аннемари. (2012). Мир исламского мистицизма / Пер. с англ. Н. И. Пригариной, А. С. Раппопорт. 2-е изд., испр. и доп. – М: ООО “Садра”. (536 с.).
Necdet Tosun. (2007). Bahâeddin Nakşbend: Hayatı, Görüşleri, Tarikatı, İstanbul: İnsan Yayınları, 3. baskı.
Ümumilikdə 16 istinad var.
Daha Çox İstinadı Göstər
Rahimov, Kamilcan. “Xvacaqan-Nəqşbəndiyə təliminin əsasları”. Din Araşdırmaları Jurnalı 5/8 (June 30, 2022), 49-63. https://journal.ait.edu.az/daj/article/view/145
Endirin
Məqalə Məlumatları
- Məqalə Növü İslam məzhəbləri tarixi
- Təqdim Edildi aprel 1, 2022
- Yayımlanıb iyun 30, 2022
- Nömrə № 1(8) İyun 2022
- Bölmə İslam məzhəbləri tarixi