Araşdırmalar işığında: uşaqlıq dövrünün qorxu və fobiyalarına qısa  baxış

Aytəkin Cəfərova

doi:10.30546/3006-2772.1011.03

№ 7 (1) İyun 2024

AZ
EN
RU

Araşdırmalar işığında: uşaqlıq dövrünün qorxu və fobiyalarına qısa baxış

A Brief Overview of Research Findings on Childhood Fears and Phobias

Краткий обзор детских страхов и фобий в свете исследований

Aytəkin Cəfərova Azərbaycan İlahiyyat İnstitutu “Dinin psixologiyası” ixtisasının magistrantı https://orcid.org/0000-0002-1504-8352

DOI

https://doi.org/10.30546/3006-2772.1011.03

Xülasə

AZ
EN
RU

İnsanın özünü fiziki, yaxud psixoloji cəhətdən təhlükədə hiss etməsi qorxuya səbəb olur. Uşaqlıq dövrünün ən önəmli hadisələrinin, adətən, qorxular səbəbindən baş verdiyi məlumdur. Bəzi qorxular insan həyatına fayda versə də, digərləri yaşamboyu bizimlə birgə addımlayır. Qorxuların şiddətli halı olan fobiyalar isə adətən, insanın gündəlik yaşayış tərzinə, ailəsi və ya başqaları ilə olan münasibətlərinə, işinə-məşğuliyyətinə ciddi dərəcədə mənfi təsir göstərir. Fobiyanı qorxudan fərqləndirən əsas ünsür də onun gündəlik yaşayışımıza yüksək dərəcədə təsir etməsidir. Fobiya – müəyyən bir hadisə və ya əşyaya aid olan davamlı qorxu hissidir. Qorxunun üst mərhələsi olan fobiyaların uşaqlıq dövründə yaranması daha çox müşahidə edilir. Fobiyaların yaranması, sadəcə, müəyyən hadisə və ya hala bağlı olmaya da bilər. Yəni fobiyalar daha çox zəncirvari qorxu yaradan hadisələrin birləşməsindən meydana gəlir. Məqalədə qorxu və fobiyaların uşaqlara təsiri, bu yöndə elmi araşdırmaların nəzərdən keçirilməsi, psixoloqlar tərəfindən aparılmış təcrübələr və mütəfəkkirlərin görüşləri tədqiq olunmuşdur. Tədqiqatın metodunu belə səciyyələndirə bilərik– uşaqlıq dövrünün inkişafı və fərdin şəxsiyyətinin formalaşması olduqca mürəkkəb psixologiyaya malikdir. Bu baxımdan, araşdırmamız uşaqlıq dönəmində qorxu və fobiyalarla bağlı ümumpsixoloji müddəalara əsaslanmışdır. Tədqiqatda bu istiqamət üzrə aparılmış araşdırma, fikir və nəzəriyyələrdən istifadə edilmişdir. Yazının əhəmiyyəti bundan ibarətdir ki, nümunədə uşaqlıq dövrü qorxu və fobiyalarının səbəbləri araşdırılmış, bu yöndə tədqiqatlar nəzərdən keçirilmiş və növbəti təhlillər üçün ilkin mərhələ hazırlanmışdır. Tədqiqatın məqsədi uşaqlıq dövründə qorxu və fobiyaların yaranmasına şərait yaradan amilləri, həmçinin səbəbləri tədqiq etmək, bu mərhələnin psixoloji durumunu araşdırmalar nəticəsində üzə çıxarmaqdır.

Fear occurs when a person feels physically or psychologically threatened. Childhood experiences, often shaped by fear, can have a lasting impact on our lives. While some fears are beneficial as defense mechanism, others can persist and interfere with our daily lives. Phobias, which are severe and persistent forms of fear, can have a profound impact on an individual’s daily functioning, relationships, and overall well-being. The main element that distinguishes phobia from fear is the high impact of phobia on our daily lives. Phobias are persistent fears about a certain event or thing. Childhood is a common period for phobia development and it is often the result of a combination of factors that create a chain of fear. As the focus of this research, the scientific literature on the effects of fear and phobias on children was reviewed, and the findings of psychologists and thinkers were considered. The research methodology was based on general psychological theories and assumptions about fear and phobia development in childhood. The significance of this study lies in its exploration of the causes of childhood fears and phobias, refining existing research in this area, and providing a foundation for future studies. The purpose of this research is to investigate the factors and conditions that contribute to the emergence of fears and phobias in childhood, with the goal of understanding the psychological dynamics of this period.

Результат ощущение человека в физической или психологической опасности вызывает страх. Обычно считается, что самые важные события детства основаны на страхах. Хотя одни страхи приносят пользу человеческой жизни, а другие живут с нами на протяжении всей жизни. Фобии, которые являются тяжелой формой страха, оказывают серьезное негативное влияние на повседневный образ жизни человека, отношения с семьей или другими людьми, работу и другие занятия. Основным элементом, отличающим фобию от страха, является сильное влияние фобии на нашу повседневную жизнь. Фобия – это постоянный страх перед определенным событием или объектом. Фобии, являющиеся высшей стадией страха, чаще встречаются в детстве. Возникновение фобий может быть связано не только с одним событием или ситуацией. То есть фобии чаще формируются совокупностью событий возникших из цепочки страха. В качестве объекта статьи были взяты подходы научных исследований о влиянии страха и фобий на детей, за основу взяты практика психологов и мнения мыслителей. Метод исследования: Детское развитие и формирование личности человека имеют очень сложную психологию. В связи с этим наше исследование основано на общепсихологических процессах, связанных со страхами и фобиями в детском возрасте. Так же в статье были использованы проведенные в этом отношении исследования, идеи и теории. Важность данной статьи заключается в том, что были изучены причины детских страхов и фобий, уточнены исследования в этом направлении и подготовлен первый этап для дальнейших расследований. Целью расследования является выявить и исследовать анализ факторов и причин, способствующих возникновению страхов и фобий в детстве, а так же получить результат психологического состояния этого периода.

Açar Sözlər

AZ
EN
RU

Din psixologiyası fobiya qorxu qorxu psixologiyası sosial fobiya uşaqlıq dövrü

Childhood Fear Phobia Psychology of Religion Social Phobia the Psychology of Fear

Психология религии детство психология страха социофобия страх фобия

Referanslar

Akça Seray, Şengül Begüm Zübeyde ve Uyar Tuğba. (2014). Psikopatoloji, Hasta ve Terapist Bağlamında Altı Temel Duygudan Korkunun İncelenmesi. Ayna Klinik Psikoloji Dergisi. 1 (2). (s. 23-39).

American Psychiatric Association. (2010). Diagnostic and Statistical manual of mental disorders: DSM-4. 4th edition. (p. 943).

Amerikan Psikiyatri Birliği. (2014). Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı. Beşinci Baskı (DSM-5). Tanı Ölçütleri Başvuru Elkitabından çev. Köroğlu E, Hekimler Yayın Birliği. Ankara. (s. 396).

Cherry Kendra. (2023). List of Phobias: Common Phobias From A to Z. MSEd. verywellmind.com.

Davidson M ve Ponnamperuma N. (1983). Çeviren: Akay Turan M. Fobiler. Bilim ve Teknik Dergisi. Sience Digest (orijinal). Haziran. (s. 33, 34).

Dönmez Ayşegül ve Türk Aytuğ. (2023). Çocukluk Dönemi Korkuları ve Müdahele Aracı Olarak Sanal Gerçeklik Uygulamasının Kullanımı. Hemşirelik Bilimi Dergisi. 6 (1). (s. 45-54).

Ergün Nuray. (2005). Gençlerde Sosyal Fobi. Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları. Malatya. (s. 84-88).

Gençöz Tülin. (1998). Korku: Sebepleri, Sonuçları ve Başetme Yolları. Kriz Dergisi, 6 (2), (s. 9-16).

Görgü Akçay Nimet Serap, Bükün M. Fatih ve Köse Ömer. (2022). Kaygı ve Korkunun İşlevsel Olan ve Olmayan Taraflarına Genel Bir Bakış. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 24. (s. 653-666).

Gözcü İclal. (2023). Çocukluk Korkusu Mu, Yoksa Fobi mi?. ebeveynakademisi.trtcocuk.net.tr.

Kahraman Özlem Gözün ve Derdiyok Zeynep Sena. (2022). Çocukların Korkularına Yönelik Ebeveyn Destekli Davranışsal Müdaheleler: “Gece Korkusuna Yönelik Bir Olgu

Çalışması”. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi. 11 (2). (s. 885-895).

Karagüvan Hülya Ünal. (1999). Açık Kaygı Ölçeğinin Geçerlik Ve Güvenirliği İle İlgili Bir Çalışma. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi. Sayı 11. (s. 203-218).

Karataş Zübeyir. (2023). Kuranda Korku ve Kaygı Kavramlarının Yer Aldığı Ayetlerin Analizi. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi. Ağustos. Siirt Üniversitesi. (s. 769-781).

Kemal Şafak Ağaca. (2015). Fobiler. tavsiyeediyorum.com. Mart.

Koç Aslı Enzel ve Hocaoğlu Çiçek. (2023). Az Bilinen Bir Özgül Fobi “Ofidiyofobi”: Bir Olgu Sunumu. Sağlık Bilimleri Dergisi. 32 (1). Erciyes Üniversitesi. (s. 145-147).

Konkabayeva Aiman E., Dakhbay Beybitkhan D., Oleksyuk Zaryana Ya., Tykezhanova Gulmira M., Alshynbekova Gulnaziya K. ve Starikova Anna. (2016). Research of Fears of Preschool Age Children. İnternational Journal of Environmental & Science Education. Kazakhstan. Voll 11. No. 15. (s. 8517-8535).

Mackay Jenny. (2009). Phobias. Gale Cengage Learning. USA. (s. 103).

Manav Faruk. (2011). Kaygı Kavramı. Toplum Bilimleri Dergisi. Cild. 5, №9, (s. 201-211).

Minçe Gizem ve Gençöz Faruk. (2020). Çocukluk Dönemi Sinek Korkusu Üzerine Bir Vaka Sunumu. Ayna Klinik Psikoloji Dergisi. Ankara. 7 (2). (s. 204-228).

Özdalga Şeyda. (2013). Çocukta Korku. DBE Çocuk ve Genç Psikolojik Danışmanlık Merkezi. dbe.com.tr.

Öztürk Mücahit. (2020). Fobiler. mucahitozturk.com.

Saruhan Müfit Selim. (2006). İslam Filozof ve Düşünürlerinde Ölüm Korkusu ve Tedavisi. AÜİFD 47 (1). (s. 87-105).

Schultz P. Duane, Schultz Sydney Ellen. (2020). Tərcümə edən: Yasemin Alay. Kaknüs Yayınları. İstanbul. (s. 765).

Şahin Muzaffer. (2019). Korku, Kaygı ve Kaygı Bozuklukları. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi. 6 (10). (s. 117-135).

Terlemez Murat. (2018). Sosyal Fobinin Spora Etkileri. Iğdır Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi. Cild 1. (s. 35-40).

Yandım Mehmet Berk. (2022). Bilişsel Davranışçı Terapi Ve Yeni Kuşak Bilişsel Davranışçı Terapilerde Yaygın Kaygı Bozukluğunun Tedavisi. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. İstanbul. (s. 91).

Ümumilikdə 27 istinad var. Daha Çox İstinadı Göstər

Necə istinad edilir?

Cəfərova, Aytəkin. “Araşdırmalar işığında: Uşaqlıq dövrünün Qorxu Və fobiyalarına qısa baxış”. Din Araşdırmaları Jurnalı 7 (1) (June 28, 2024), 43-70. https://doi.org/10.30546/3006-2772.1011.03