Mahmud Kaşğarinin “Divanü luğat-it-türk” əsəri və “Kitabi–Dədə Qorqud” dastanlarında işlənən bəzi oğuz sözləri

Türkologiya elminin banisi sayılan, XI yüzillikdə yaşayıb-yaratmış görkəmli türkoloq, Mahmud Kaşğari tərəfindən qələmə alınmış “Divanü luğat-it –Türk” əsəri təqribən 9 minə yaxın türk sözünü əhatə edir. Bu sözlər, leksik vahidlər müxtəlif türk dillərinə aiddir: uyğur, qırğız, qıpçaq, yağma, çigil, arğu, oğuz və s. Bu doqquz minə yaxın sözün bəzilərinin yanında Mahmud Kaşğari o sözlərin hansı dilə aid olduğunu göstərmişdir. Tanınmış tatar tədqiqatçısı Ə.N.Nəcipə görə Mahmud Kaşğari öz “Divan”ında 31 türk dialektinin adını çəkir. Mahmud Kaşğari yalnız bir dilə aid olan sözlərdən misal gətirmək məqsədilə arqu dilinə 42 dəfə, barsqan dilinə 6, bulqar dilinə 6, ıtlık dilinə 1, karluk dilinə 7, gəncək dilinə 17, qıpçaq dilinə 15, karluk-türkmən dilinə 1, kotaya 1, göçüyə 1, oğuza 232, soqut 1, tubuta 2, türk dilinə 9, öz türk dilinə 5, uyqur dilinə 10, kaşqar dilinə 3, uç dilinə 3, xötən dilinə 1, çigil dilinə 44, yağma dilinə 5 dəfə müraciət etmişdir (1,33-36).

In article words being is language of "Kitabi Dada Gorgud " eposes are engaged to research with some oghuz words of " Divani lughat-it-turk" of Mahmud Kashghari work. It is mentioned that, From the semantic point of view there is a semantic relation among these words. Though there are some phonetic changes in both works the relationship pf theses words from the point of content proves that the words being in both written monument are the prodect of the same sphere. But sometimes we meet with such kind of words in "Kitab Dada Gorgud" eposes language which describes not the oghuz sphere but commonturkish period.

В статье исследуется огузские слова в «Диван»е Махмуда Кашгари и некоторые слова из « Книги Моего Деда Коркуда». Становится оче-видном, что между этими словами есть семантическое общность. И это еще раз доказывает, что обе памятники плоды одного среда. Но иногда на языке «Книге Моего Деда Коркуда» обнаружевается некоторые сло-ва, которые отражают в себе не огузскую среду, а древнетюркский пе-риод.