Articles
Müasir elmi idrakda metodların təsnifatı
Classification of Methods in Modern Scientific Knowledge
Принципы классификации методов в современном научном познании
Metodların təsnifatı aşagıdakı meyyarlar əsasında aparılır: 1. Ümumilik dərəcəsi və tətbiq sahəsinin genişliyinə görə; 2. Öyrənilən obyektin spesifliyindən asılı olaraq; 3. Subyektin idrak obyektinə münasibəti üsuluna görə; Birinci halda metodlar ən ümumi metodlara bölünür. Ən ümumi metodlara dialektikanın və metofizikanın fəlsəfi metodları aiddir. Ümumi metodlara ümumiməntiqi və ümumelmi metodlar daxildir. Ümumelmi metodlar, elmin bütün sahələrində istifadə olunan idrakı fəaliyyət üsullarıdır. Lakin, bu halda onlar ayrı-ayrı elmlərdə spesifik təzahürlərə malikdirlər, məsələn eksperiment prinsip etibarilə elmin bütün sahələrində tətbiq olunsa da təbiətşünaslıqda və sosial idrakda fərgli xüsusiyyətlərə malikdir. Ümumiməntiqi metodlar fikri fəaliyyətin xüsusi metodlarıdır. Onlar adi idrak, elmi idrak və hətta elmdənkənar idrak fəaliyyəti də daxil olmaqla hər bir idrakı prosesdə fəaliyyət göstərirlər. Onların içərisində analiz və sintez, induksiya və deduksiya qeyd etmək olar. Xüsusi metodlar bu ya digər elm sahəsi üçün xüsusi olaraq işlənib hazırlanmış metodlardı. İkinci halda metodlar elmin sahələri üzrə təbiielmi, riyazı, texniki, tibbi, sosial və humanitar elmlərə ayırırlar. Üçüncü halda idrakın səviyələrinə uyğun olaraq metodların empirik və nəzəri növləri fərqləndirilir. Müxtəlif əsaslara görə fərqləndirilən elmi idrak metodları bir-birilə kəsişirlər. Elmin inkişafı prosesində onun metodlar sistemi də inkişaf edir. Təqdim olunan işdə elmi idrakın inkişafında göstərilən faktın təhlili verilir.
The following criteria are fundamental in the classification of methods:degree of generality and prevalence; specifics of the object being studied; relations existing between the subject and object of knowledge. In the first case, all methods are divided into general, public and private. General methods include philosophical dialectical and metaphysical methods. Common methods include general logical and scientific methods. Scientific methods are methods of cognitive activity, which are used in all scientific fields. They differ by its manifestations in separate research systems. So, for example, an experiment in the natural sciences and in the knowledge of social reality has radically distinctive features, nevertheless they were reflected in all areas of science. General logical methods are specific techniques of cognitive activity, which apply to any process of knowledge, including knowledge of the ordinary, scientific knowledge, and even nonscientific cognitive activity. These include the analysis and synthesis, induction and deduction. But private methods include the methods of the individual sciences, developed specifically for these or those scientific knowledge systems. In the second case, the methods are classified strictly according to scientific areas natural sciences, mathematics, engineering, medical, social, and humanitarian. In the third case the methods of practical and theoretical knowledge levels are highlighted. Dedicated for various reasons in the classification, all methods of scientific knowledge are intertwined. A system of methods is developed in the process of the development of any science. In this paper we analyze this fact in the development of scientific knowledge.
Деятельность человека во всех областях жизни определяется как тем, кто действует (субъект) и на что данная деятельность направлена (объект), но также и тем, как происходит этот процесс, какие способы, приемы, средства при нем вовлечены. Сказанное отражает проблему метода. Метод (от греческого «методос» – путь к чему-либо) есть определенная совокупность приемов и операций практического и теоретического освоения окружающего мира. Понимание метода означает для исследователя знание того, как, в каком порядке происходят определенные действия для решения поставленной наукой задач. Иначе говоря, метод есть способ познания действительности. Ф. Бэкон, знаменитый английский философ, создатель основ философии Нового времени и практического естествознания, уподоблял метод познания и фонарем, который освещает путь человеку, движущемуся в темноте. Французский философ, математик, естествоиспытатель, А Р. Декарт определяя методу писал: «Под методом, я разумею точные и простые правила, строгое соблюдение которых ....способствует тому, что ум достигает истинного познания всего, что ему доступно» [7, 89].
Абабилова Л. С., Шлёкин С. И. Проблема научного метода. – М., 2007.
Антонов Е. А. Философский метод познания в контексте современной культуры. – Белгород, 2006.
Аршинов В. И. Синергетика как метод экспериментирования с реальностью //Проблемы ноосферы и устойчивого развития. – СПб., 1996.
Бородастов Г. В. Методологические основы и методологические средства инновационной деятельности // Ильенковские чтения. – М., 2002.
Берков В. Ф., Беркова В. Ф. Философия и методология науки: Учеб. пособие. – М., 2004.
Бэкон Ф. Сочинения в двух томах. Том 1., 1970.
Декарт Р. Избр. произв. - М., 1950.
Ильин В. В. Теория познания. Эпистемология. – М., 1994.
Князева Е. Н., Курдюмов С. П. Основания синергетики. Человек, конструирующий себя и свое будущее. – М., 2006.
Кравец А. С. Методология науки. - Воронеж, 1991.
Методология: вчера, сегодня, завтра: в 3-х тт. – М., 2005.
Методология науки: проблемы и история. – М., 2003.
Методы философского исследования // Вопросы философии, 2001, № 4.
Никифоров А. Л. Философия науки: История и методология. – М., 1993.
Перминов В. Я. Философия как метод // Вестник МГУ. Сер. 7. Философия, 1997, № 5.
Сачков Ю. В. Научный метод: вопросы и развитие. – М., 2003.
Уваров А. И. Нелинейная диалектика – философский метод планетарного разума //Сб. науч. тр. МГИУ. – М., 2000.
Философия и методология науки. Ч. 1-2. – М., 1994.
Философия и методология науки /под ред. В. И. Купцова. – М., 1996.
Философия и методология науки. УМК для студентов магистратуры /под ред. А. И. Зеленкова. – Минск, 2004.
Философия и методология познания: учебник для магистров и аспирантов. – СПб., 2003.
Холтон Дж. Тематический анализ науки. – М., 1981.
Эйнштейн А. Собрание научных трудов. М. : Наука, Т. 4, 1967, 599с.
Ümumilikdə 23 istinad var.
Daha Çox İstinadı Göstər
Endirin
Məqalə Məlumatları
- Məqalə Növü Articles
- Təqdim Edildi oktyabr 31, 2016
- Yayımlanıb dekabr 31, 2016
- Nömrə № 26(26) Dekabr 2016
- Bölmə Articles