Əhməd bəy Ağaoğlunun “İslama görə və müsəlman aləmində qadın” əsəri haqqında Əhməd bəy Ağaoğlunun “İslama görə və müsəlman aləmində qadın” əsəri haqqında Nuriyeva K.A. about Ahmad Bek Agaoglu’s Work “Woman According Islam and in Islam” Нуриева К.А. О произведении Ахмед бека Агаоглы «Женщина по исламу и в исламе»

Azərbaycan mədəniyyəti tarixində zəngin irs qoyub getmiş Əhməd bəy Ağaoğlu türkçü-ideoloq kimi məşhurlaşmazdan əvvəl İslam dininin müxtəlif mövzularına həsr edilmiş elmi əsərlərin müəllifi kimi tanınırdı. Bu əsərlərin mövzusu həm öz dövründə, həm də bu gün aktuallıq kəsb edir. Məlum olduğu kimi o Fransanın Sarbonna Universitetinin məzunu olmuşdur. Hələ tələbəlik dövründən yazıçılıq fəaliyyətinə başlamış Ə.Ağaoğlunun İslam dininə aid ilk yazısı “Şiə dinində məzdəki inancları” adlı bir tədqiqat işidir. Onun bu məqaləsinin adı müxtəlif yerlərdə və müxtəlif dillərdə “Şiə dininin qaynaqları” şəklində getsə də, (hətta Ağaoğlu ozü bu əsərinin belə adlandığını xatirələrində qeyd edir) orijinalda, yəni fransızcada “Şiə dinində məzdəki inancları” kimi çap olunmuşdur. O, 1892-ci ildə Londonda toplanan Şərqşünasların IX Beynəlxalq Konqresində iştirak etmiş və bu məruzə ilə çıxış etmişdir. Məruzənin mətni konfrans materialları arasında dərc olunmuşdur. Tədqiqat xarakterli bu əsərindən əlavə onun dialoq formasında olan “İslam, axund və hatifu-l-qeyb” [1; s.35-49] adlı bədii-fəlsəfi əsəri də vardır. Bu əsər İslamın – səfil, cırıq geyimli bir kişi obrazında, zəngin geyimli, bərbəzəkli və çox kök olan Axundla dialoqu və bəzən qeybdən gələn səsin ya bu, ya da o biri tərəfə cavabı və ya dəstəyi, ya da münasibəti şəklində yazılmışdır. Ağaoğlu bu əsərdə dövrünün müsəlman mühitinin tənqidini verir.

A. Agagoglu is one of the leading ideologists of the idea of turkish unity lived and became famous in the beginning of the XX century. He was both an ideologist of the turkism and an enlightener of his time. A.Agagoglu was the author of scientific works on religion, either. One of such works was a monograph “Woman according Islam and in Islam”. The given article is dedicated to this work. In the article it is cobsidered an analysis of the work along with its translations into different languages, investigations, carried out in Azerbaijan.