Məhəmməd İqbal fəlsəfəsində insan və “mənlik” düşüncəsi Məhəmməd İqbal fəlsəfəsində insan və “mənlik” düşüncəsi The Concept of Man and "Self" in Muhammad Iqbal's Philosophy Концепция человека и «я» в философии Мухаммада Икбала

“Milli düşüncəyə mənsub olanlar, millətlərini dünya arenasında layiqli şəkildə təmsil edənlərdir” fikri sadəcə siyasətçilərə, idmancı və sənət nümayəndələrinə, eləcə də dəqiq elmlərdə böyük nailiyyətlər əldə etmiş elm xadimlərinə aid deyildir. Şübhəsiz ki, burada poeziya aləmində roman və şeir kimi ədəbiyyat sahələrində əsərləri ilə böyük kütlələrə xitab edən, onlara dinamizm qazandıran şəxsiyyətlər də vardır. Hələ milli şüurun formalaşmasına təsir edən düşüncə insanları, millətin istiqlaliyyətinə təsir edən qələm ustaları da bu fikir ətrafında mövcud olması lazım olan insanlardır. Bütün bu xüsusiyyətləri diqqətə alaraq, sadəcə Pakistanın düşüncə inqilabçısı kimi deyil, eləcə də fəlsəfədə, xüsusilə din fəlsəfəsində özünə məxsus fəlsəfi düşüncələri ilə seçilən İbqal haqqında dərin tədqiqatlar aparılır və onun adı ilə bağlı məşhur tədqiqat mərkəzləri qurulur. İqbala qarşı olan bu maraq o qədər geniş vüsət tapmışdır ki, bir zamanlar ölkəsini müstəmləkəsi altına almış, maddi və mənəvi dəyər sistemini təndiq edən Qərb dünyası, bu gün onu sadəcə Pakistanın quruluşunda böyük rolu olmuş bir lider kimi deyil, eləcə də onunla bağlı elmi tezislər, kitablar və məqalələr yazılan, şeirləri müxtəlif dillərə tərcümə edilən universal bir şəxsiyyət kimi qiymətləndirir.

In this article has been illustrated Allama Iqbal’s thought about human existance and his “ego” (self). The main subject of Iqbal’s philosophy are Islam and Muslim. In Asrar-i Khudi, Iqbal has explained his philosophy of "Self". He proves by various means that the whole universe obeys the will of the "Self". According to Iqbal, a person must keep his individual characteristics intact but once this is achieved he should sacrifice his personal ambitions for the needs of the nation. Man cannot realize the "Self" out of society.