Kəhanətçi fəlsəfə və yaxud ağla qarşı üsyan: Rasionalizm-irrasionalizm ziddiyyəti

Marks rasionalist idi. O, da Sokrat və Kant kimi bəşər birliyinin təməlində ağıl olduğuna inanırdı. Ancaq onun, seçim və qərarlarda sinif maraqlarının təsirli olduğunu bəyan edən doktrinası, onun bu inancının süqutuna səbəb oldu. İdealarımızın milli maraqlar və adətlərlə müəyyənləşdiyinə inanan Hegelçi doktrina kimi, Marksçı doktrina da insan ağlına olan rasional etibarı aradan qaldırma təmayülü göstərirdi. Buna görə də həm sağ cəbhədən həm də sol cəbhədən tənqid olunmuş və sosial-iqtisadi problemlərə rasional yaxınlaşma tərzi, tarixi kəhanət və falçı irrasionalizm tərəfindən irəli sürülən iddialara qarşı çox da müqavimət göstərə bilməmişdi. Məhz bu baxımdan rasionalizm ilə irrasionalizm arasındakı ziddiyyət son günlərdə daha intellektual və hətta əxlaqi əhəmiyyət qazanmışdır.