Viktimoloji tədqiqatlarda qurbanın davranışınını psixologiyası Viktimoloji tədqiqatlarda qurbanın davranışınını psixologiyası The Psychology of Victim Behavior in Victimological Research Психология поведения жертвы в виктимологических исследованиях
Öz
Məqalədə müasir viktimologiyanın davamçılarının tədqiqatlarının öyrənilməsi əsas yertutur. Viktimologiyanın yarandığı ilk vaxtlarda tədqiqatçılar cinayətin qurbanlarını təsnif etməyə cəhd edirdilər. Bəzi hallarda qurbanın davranışından asılı olaraq cinayətkarın məsuliyyətini yüngülləşdirmək, hərdən isə onu yəni cinayətkarı məsuliyyətdən azad etməyin lazımlılığının müəyyən edilməsinin vacibliyi xüsusi olaraq qeyd edilir. Eyni zamanda məqalədə xüsusi olaraq qeyd edilir ki, əgər insan özünün yüksək viktimogenliyini başa düşərsə, bu təhlükəyə müqavimət göstərə biləcək və onun öhdəsindən gələ biləcək müəyyən davranişi qavraya bilər. Psixoanalitik mövqedən qurban olma ehtimalı günah, utanc hissi və cəzalanma arzusu, ya da subyektin passivliyinə gətirib çıxaran passiv məqsədlərin nəticəsi məqalədə qeyd edilir. Hər şeydən əvvəl psixi pozuntusu olan şəxslər çox vaxt yüksək viktimliyə malik olurlar, onların viktim davranışını ümumilikdə və ya ayrıca müəyyən edərkən psixi patologiyaya şərait yaradan faktorlara böyük əhəmiyyət verilməsi məqalədə öz əksini tapır. Uzun müddət ərzində cinayətkarlığın qarşısının alınması, hüquq pozuntusu törədənlərin islah və tərbiyə olunması məsələləri ilə müqayisədə, cinayətin qurbanına kömək göstərilməsi məsələsinə lazımi diqqət göstərilməməsi burada xüsusi olaraq göstərilir. Qeyd etdiklərimiz çox mürəkkəb ictimai cəhətdənpsixoloji problemləri doğurur ki, bu da məqalədə öz əksini tapmışdır.
Məqalədə müasir viktimologiyanın davamçılarının tədqiqatlarının öyrənilməsi əsas yertutur. Viktimologiyanın yarandığı ilk vaxtlarda tədqiqatçılar cinayətin qurbanlarını təsnif etməyə cəhd edirdilər. Bəzi hallarda qurbanın davranışından asılı olaraq cinayətkarın məsuliyyətini yüngülləşdirmək, hərdən isə onu yəni cinayətkarı məsuliyyətdən azad etməyin lazımlılığının müəyyən edilməsinin vacibliyi xüsusi olaraq qeyd edilir. Eyni zamanda məqalədə xüsusi olaraq qeyd edilir ki, əgər insan özünün yüksək viktimogenliyini başa düşərsə, bu təhlükəyə müqavimət göstərə biləcək və onun öhdəsindən gələ biləcək müəyyən davranişi qavraya bilər. Psixoanalitik mövqedən qurban olma ehtimalı günah, utanc hissi və cəzalanma arzusu, ya da subyektin passivliyinə gətirib çıxaran passiv məqsədlərin nəticəsi məqalədə qeyd edilir. Hər şeydən əvvəl psixi pozuntusu olan şəxslər çox vaxt yüksək viktimliyə malik olurlar, onların viktim davranışını ümumilikdə və ya ayrıca müəyyən edərkən psixi patologiyaya şərait yaradan faktorlara böyük əhəmiyyət verilməsi məqalədə öz əksini tapır. Uzun müddət ərzində cinayətkarlığın qarşısının alınması, hüquq pozuntusu törədənlərin islah və tərbiyə olunması məsələləri ilə müqayisədə, cinayətin qurbanına kömək göstərilməsi məsələsinə lazımi diqqət göstərilməməsi burada xüsusi olaraq göstərilir. Qeyd etdiklərimiz çox mürəkkəb ictimai cəhətdənpsixoloji problemləri doğurur ki, bu da məqalədə öz əksini tapmışdır.
Referanslar
- Bayramov Ə. S. Əliyev B. H. Hüquq psixologiyası Bakı, 2012.
- Алиев Б. Г. Психологические вопросы изучения преступления. Баку, «Ренессанс», 1999.
- Алиев Б. Г. Психологические методы изучения личности преступника, Баку, Прогресс, 1997.
- Васильев В. Л. Юридическая психоогия. СПб. :Питер, 2010.
- Зелинский А. Ф. Осознаваемое и неосознаваемое в преступном поведения. Харков: 1986, 120с.
- Минская В. С., Чечель Г. И. Виктимологические факторы и механизмы преступного поведения. Иркутск: 1988,120с.
- Ривман Д. В. Виктимологические факторы и профилактика преступлений. Л. : 1975, 1975.
- Франк Л. В. Потерпевшие от преступлений и проблемы советской виктимологии. Душанбе: 1977, 210с.
- Холыст Б. Криминология: основные проблемы /Пер. с польск. М. : 1980, 135.
- Шнайдер Г. И. Криминология / Пер. с нем. – М. : 1994, 500с.