Articles
Diskursiv və spekulyativ fəlsəfə Şərq və Qərb kontekstində: Fəlsəfi təfəkkürün strukturunda bədiiliyin dil modifikasiyaları
Дискурсивная и спекулятивная философия в восточном и западном контексте: модификации языка в структуре философской мысли
Fəlsəfənin diskursiv məzmunu məntiqdən metafizikaya, dilin morfologiyasından semantikaya qədər mürəkkəb bir sahəni əhatə edir. “Diskurs” sözü (discours) fransız dilində dolğun məzmuna malik olan dil, yaxud hadisəni əhatə edən ekstralinqvistik mətn mənasını verir, bəzən də “diskurs” sözü bütöv bir fəaliyyət prosesi kimi başa düşülür. “Diskurs” sözü hərfi mənada dillə bağlı olsa da, fəlsəfədəki funksiyasına görə fəlsəfi təfəkkürün məntiqi hissəsini nəzərdə tutur. “Təfəkkürün “məntiqi təfəkkürə” nisbətən daha mürəkkəb bir proses olması onun dillə münasibətinin öyrənilməsini çətinləşdirir. Real təfəkkür “məntiqi təfəkkürdən”, “rasional idrakdan” başqa “irrasional idrakın” bütün aspektlərini, “bədii təfəkkürü”, təsəvvür vasitəsilə düşünməyi və “məntiqəqədərki təfəkkürün” digər məqamlarını da əhatə edir (4, s.116). Diskursiv fəlsəfədə məntiqi aktla fəlsəfi abstraksiya yalnız dil müstəvisində birləşə bilər. Fəlsəfi təfəkkürün məntiqi hissəsi predmetin atomar strukturunda reallaşır və bunu İ.Kant predmetin özünün daxili imkanı (“özündə şey”) kimi izah edirdi. Əslində “məntiqdə təsadüfi heç bir şey yoxdur: əgər predmet atomar fakta daxil ola bilirsə, bu atomar faktın mümkünlüyü əvvəlcədən predmetdə həll olunmalıdır”...ki, hər hansı bir fakt obyektiv reallıqda predmetləşə bilsin. “Məntiq ancaq lokal dünyanı ifadə edir. Qeyri müəyyən hissənin, sonsuzluğun məntiqi təfəkkür səviyyəsindəki dərki mümkün olmadığına görə onu ifadə etmək üçün xüsusi metodlar tələb olunur. Qeyri səlis məntiq də bunlardan biridir. Ekonometrika da, xətalar təlimi də, oyunlar nəzəriyyəsi də bu məqsədlə yaradılmışdır”.
Discursive and speculative philosophy in the Eastern and Western contexts: linguistic artistry modification in the structure of thought. The article investigates the nature of the discursive and speculative philosophy. The author pointed out that the source of the history of discursive philosophy of the East is the Indian atomism. And in the West discursive philosophy evolved on the basis of philosophical works of ancient Greek philosophers like Aristotle, Plato, Democritus, Porphyry and the Arabic-language based philosophy of the Middle Ages. Further development of the discourse of philosophy is reflected in the formation of the scholastic philosophy of the East the scholastic dogma. And in the West scholastic philosophy developed to the level of "absolute idea" of Hegel, that is speculative philosophy.
Дискурсивная и спекулятивная философия в Восточном и Западном контексте: языковые модификации художественности в структуре философской мысли. В статье исследуется сущность дискурсивной и спекулятивной философии. Автором указано, что истоком истории дискурсивной философии Востока служит индийская атомистика. А на Западе дискурсивная философия развивалась на основе философских трудов древних греческих философов таких как Аристотель, Платон, Демокрит, Порфирий, а также на основе арабоязычной философии средневековья. Дальнейшее развитие дискурсивной философии находит своё отражение в формировании схоластической философии Востока – схоластической догмы. А на Западе схоластическая философия развивается до уровня “абсолютной идеи” Гегеля, то есть спекулятивной философии. Автор, в статье опираясь на различные источники, объясняет эти задачи. В статье так же находит отражение язык как основной инструмент дискурсивной логики и оправдывается художественное мышление.
Xəlilov S. S. Şərq və Qərb: Ümumbəşəri ideala doğru. B.: “Azərbaycan Universiteti” nəşriyyatı, 2004, 624 s.
Xəlilov S. S. Mənəviyyat fəlsəfəsi / B.: AU nəşriyyatı, 2007, 520 s.
Xəlilov S. S. Dildə yatan fəlsəfə. “Şüurun yeri” haqqında // Fəlsəfə və sosial -siyasi elmlər jurnalı. № 4, 2008.
Xəlilov S. S. Dil haqqında düşüncələr. // Fəlsəfə və sosial - siyasi elmlər jurnalı. № 3-4, 2003, s. 126-129.
Sössür F. “Ümumi dilçilik kursu” B.: BDU nəşriyyatı, 2003, 408 s.
İsrafilov M. M. Məntiq ( nəzəriyyə və praktika). Bakı, Turan evi 2005, 384 s. Rus dilində.
Витгенштейн Л. Логико- философский трактат. М., АСТ: Астрель., 2010, 177с.
Гарин И. И. Что такое философия? Что такое истина? М.: ТЕРРА - Книжный клуб, 2001,752 с.
Гарин И. И. Что такое мистика? т 2. М.: ТЕРРА – Книж. клуб, 2004, 848с.
Гетманова А. Д. Логика М. Омега-Л, 2007, 416 с.
Гегель Г. Наука логики. - СПб., - 1997, 460 с.
Гегель Г. Энциклопедии философских наук. Т.1. М., Мысль 1974,452 с.
Гегель Г. Эстетика В четырех томах. Том 4-ый. М., Искусство1973, 676 с.
Константинов Ф.К. Человек, творчество, наука. М.: Наука 1967, 206 с.
Уайтхед А.Н. Избранные работы по философии M.: Прогресс, 1990, 720 с.
There are 17 references in total.
Show More References
Downloads
Article Information
- Article Type Articles
- Submitted December 31, 2012
- Published December 31, 2012
- Issue № 18(18) December 2012
- Section Articles