Cupping Therapy in the Early Islamic Society's Health Sector İlk Dönem İslam Toplumu Sağlık Sektöründe Hacamatçılık
Abstract
In this article the profession of cupping/stubbing which occupied an important place in health sector of the first Muslim community is examined. Cupping is shown to be one of the main treatment tools of the folkloric medicine in the region. In addition, despite its importance as a largely accepted and frequently applied health service, as a profession the cupping was a service sector generally performed by the people outside of free society, such as slaves and mawâli.
Bu makalede ilk dönem İslam toplumunun sağlık sektöründe önemli bir yer işgal etmiş hacamatçılık mesleği incelenmiştir. Araştırmada hacamatçılığın bölgedeki folklorik tıbbın başlıca tedavi vasıtalarından biri olduğu ortaya konmuştur. Ayrıca toplumda kabul gören ve sıkça uygulanan bir sağlık hizmeti olmasına rağmen hacamatçılığın bir meslek olarak genelikle köle ve mevali gibi toplumun hür tabakası dışındaki kişilerin gerçekleştirdiği bir hizmet sektörü olduğu tespit edilmiştir.
Keywords:
cupping; healing; occupations, first Muslim society
hacamatçılık; tedavi; meslekler, ilk İslam toplumu
References
- BEG, M. A. J., “Fassâd, Hadjdjâm”, EI², Suppl, s. 303-304.
- BELÂZÜRÎ, Ebü'l-Abbas Ahmed b. Yahya b. Câbir (ö. 279/892).
- Ensâbu’l-eşrâf (thk. Riyad Zirikli, Süheyl Zekkâr), I-XIII, Beyrut 1996.
- BEYHAKÎ, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali (ö. 458/1066), es- Sünenü’l-kübrâ (thk. Muhammed Abdulkâhir Atâ), I-X, Mekke 1994.
- BUHÂRÎ, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmaîl (ö. 256/870), el-Câmi‘u’s-Sahîh, I-VIII, İstanbul 1992.
- CÂHİZ, Ebû Osman Amr b. Bahr b. Mahbûb el-Kinânî el-Leysî (ö. 255/869), “er-Redd ‘ala’n-Nasâra”, Resâil, (thk. Abdüsselam Muhammed Hârûn), I-IV, Kahire 1979.
- EBÛ DÂVÛD, Süleyman b. Eş‘as es-Sicistânî (ö. 275/888), es-Sünen, I-V, İstanbul 1992.
- HÂKİM EN-NÎSABÛRÎ, Ebû Abdullah Muhammed (ö. 405/1014), el-Müstedrek ‘ale’s-Sahîhayn (thk. Mustafa Abdülkadir Atâ), I-IV, Beyrut 1411/1990.
- HALÎL B. AHMED, Ebû Abdurrahman Halîl b. Ahmed b. Amr el-Ferahidî (ö. 175/791), Kitâbü’l-‘Ayn (thk. Mehdi Mahzûmî ve İbrâhim Samerrâî), I-VIII, Beyrut 1988.
- İBN ABDÜLBER, Ebû Ömer Cemaleddin Yusuf b. Abdullah b. Muhammed el-Kurtubî en-Nemerî (ö. 463/1071), el-İsti‘âb fî ma‘rifeti’l-ashâb (thk. Ali Muhammed el-Bicâvî), I-IV, Beyrut 1412.
- İBN HABÎB ES-SÜLEMÎ, Ebû Mervân Abdülmelik b. Habîb b. Süleymân (ö. 238/853), Muhtasar fi’t-tıbb- et-Tıbbü'n-nebevi (thk. Câmilo Alvarez de Morales, Fernando Giron Irueste), Madrid 1992.
- İBN HACER, Ebü'l-Fazl Şehabeddin Ahmed İbn Hacer el-Askalânî (ö. 852/1449), el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe (thk. Ali Muhammed Bicâvî), I-VIII, Beyrut 1992.
- İBN HANBEL, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî (ö. 241/855), Müsned, I-VI, Kahire 1313.
- İBN HİBBÂN, Ebü’l-Hasan Alâeddin Ali b. Balaban b. Abdullah (ö. 739/1339), Sahîhu İbn Hibbân (thk. Şu‘ayb el-Arnaût), I-XVIII, Beyrut 1414/1993.
- İBN HİŞÂM, Ebû Muhammed Cemâleddîn Abdülmelîk (ö. 213/828), es-Sîretü’n-Nebeviyye (thk. Mustafa es-Sakkâ ve dğr.), Dımaşk-Beyrut 1424/2003.
- İBN MÂCE, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid er-Rebeî el-Kazvînî (ö. 273/887), Sünenü İbn Mâce (thk. Muhammed Mustafa el-A‘zamî), I-IV, Riyad 1984.
- İBN MANZÛR, Ebü'l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî (ö. 711/1311), Lisânu’l-‘Arab, I-XV, Beyrut t.y.
- İBN SA‘D, Ebû Abdullah Muhammed b. Sa‘d b. Meni‘ ez-Zührî (ö. 230/845), et-Tabakâtü’l-kübrâ (nşr. İhsân Abbas), I-IX, Beyrut 1968.
- İBNÜ’L-ESÎR, Ebü'l-Hasan İzzeddin Ali b. Muhammed b. Abdülkerim (ö. 630/1233), en-Nihâye fî garîbi’l-hadîs ve’l-eser (thk. Tâhir Ahmed Zâvî, Mahmûd Muhammed Tenâhî), I-V, Beyrut 1399.
- İBNÜ’L-ESÎR, Ebü'l-Hasan İzzeddin Ali b. Muhammed b. Abdülkerim (ö. 630/1233), Üsdü'l-gâbe fî ma'rifeti's-sahâbe (thk. Halil Me'mun Şiha), I-V, Beyrut 1418/1997.
- İSFAHÂNÎ, Ali b. Hüseyin b. Muhammed Ebü'l-Ferec (ö. 357/967), el-Eğânî (şrh. Abdülemir Ali Mihenna, Semîr Cabir), I-XXIV. Beyrut 1986.
- JACKSON, Ralph, Roma İmparatorluğunda Doktorlar ve Hastalıklar (trc. Şenol Mumcu), İstanbul 1999, s. 66-68.
- KÖŞE, Abdullah, “Hacamat”, DİA, XIV, 422.
- LEWIS, Paul, Tıp tarihi (trc. Nilgün Güdücü) İstanbul 1998.
- MAKRİZÎ, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Ali b. Abdülkâdir (ö. 845/1442), İmta‘ü’l-esmâ‘ bimâ li’n-nebiyyi mine’l-ahvâl ve’l-emvâl ve’l-hafede ve’l-metâ‘ (thk. Muhammed Abdülhamid en-Nemisî) I-XV. Beyrut 1420/1999.
- MÜSLİM, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsabûrî (ö. 261/875), el-Câmi‘u’s-Sahîh, I-V, İstanbul 1981.
- ÖZTÜRK, Levent, Hz. Peygamber Döneminde Sağlık Hizmetlerinde Kadınların Yeri, İstanbul 2001.
- RÂZÎ, Ebû Bekr Muhammed b. Zekeriyyâ (ö. 313/925), Muhtârü’s-sıhâh (thk. Mahmûd Hâtır), Beyrut 1995.
- SEZGİN, Fuat, Geschichte Des Arabischen Schrifttums, I-XII, Leiden 1967-2000.
- TABERÂNÎ, Ebü’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed b. Eyyûb el-Lahmî (ö. 360/971), el-Mu‘cemu’l-evsat (thk. Abdulmuhsin b. İbrâhim el-Huseynî), I-X, Kahire 1415.
- TABERÎ, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr b. Yezid (ö. 310/923), Târihü't-Taberi : Târihü'r-rusül ve'l-mülûk (thk. Ebu’l-Fazl İbrahim), I-XI, Beyrut t.y.
- TİRMİZÎ, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre (ö. 279/892), es-Sünen, I-V, İstanbul 1992.
- VÂKIDÎ, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer b. Vâkıd el-Eslemî (ö. 207/823), el-Meğâzî (thk. Marsden Jones), I-III, Beyrut 1984.
- ZİYÂEDDÎN EL-MAKDİSÎ, Ebû Abdullah Ziyaeddin Muhammed (ö. 643/1245), et-Tıbbü'n-nebevi (thk. Ebû Meryem Mecdi Fethi İbrahim), Tanta 1989.