Həmzənin Məxrəci Həmzənin Məxrəci Место происхождения хамзы
Abstract
Həmzənin məxrəcindən danışarkən, ilk öncə bu məxrəci əmələ gətirən danışıq (nitq) üzvlərinin bir-biri ilə əlaqələrini müəyyən etmək lazımdır. Danışıq üzvlərinin üzərində dayanmaqdan əsas məqsəd ondan ibarətdir ki, hər bir danışıq səsi, məlum olduğu kimi, danışıq üzvləri vasitəsilə əmələ gəlir. Həmzə samitinin əmələ gəlmə yerini daha dəqiq, incəliyinə qədər müəyyənləşdirməkdən ötrü mütləq danışıq üzvlərinin anatomiyasına və fiziologiyasına nəzər salmaq lazımdır. Zənnimizcə, bunsuz həmzənin düzgün artikulyasiyası barədə danışmaq yerində olmazdı. Əvvəlcə qeyd edək ki, danışıq səslərinin əmələ gəlməsində iştirak edən üzvlərin sayını bəzi ərəb müəllifləri 9 (Xəlil ibn əl-Fərahidi, Əbu Əli ibn Sina və s.), bəziləri 15 (İbn Cinni) və nəhayət digərləri 16 (İbn Düreyd, Sibəveyhi və s.) hesab etmişlər ki, biz artıq onların haqqında bəzi, qeydləri etmişik.
Həmzənin məxrəcindən danışarkən, ilk öncə bu məxrəci əmələ gətirən danışıq (nitq) üzvlərinin bir-biri ilə əlaqələrini müəyyən etmək lazımdır. Danışıq üzvlərinin üzərində dayanmaqdan əsas məqsəd ondan ibarətdir ki, hər bir danışıq səsi, məlum olduğu kimi, danışıq üzvləri vasitəsilə əmələ gəlir. Həmzə samitinin əmələ gəlmə yerini daha dəqiq, incəliyinə qədər müəyyənləşdirməkdən ötrü mütləq danışıq üzvlərinin anatomiyasına və fiziologiyasına nəzər salmaq lazımdır. Zənnimizcə, bunsuz həmzənin düzgün artikulyasiyası barədə danışmaq yerində olmazdı. Əvvəlcə qeyd edək ki, danışıq səslərinin əmələ gəlməsində iştirak edən üzvlərin sayını bəzi ərəb müəllifləri 9 (Xəlil ibn əl-Fərahidi, Əbu Əli ibn Sina və s.), bəziləri 15 (İbn Cinni) və nəhayət digərləri 16 (İbn Düreyd, Sibəveyhi və s.) hesab etmişlər ki, biz artıq onların haqqında bəzi, qeydləri etmişik.
References
- M.Ə. Dəmirçizadə, Müasir Azərbaycan dilinin fonetikası, Bakı, 1960.
- K. A. Balakişiyev İnsanın anatomiyası, Bakı, 1950.
- Y. Qasımov Qulaq, burun və boğaz xəstəlikləri, Bakı, 1969.
- Датско-русский словарь, Москва, 1960.
- Матусевич М. И. Введение в общую фонетику, Москва, 1959.
- Зиндер Л. Р. Общая фонетика, Издательство Ленинградского Университета, 1960.
- Коросцев М. А. Египетский язык, Ленинград, 1958.
- Оруджева Л. М. Произведение Аз-Занджани «Мабадиу фит-Тасриф», Баку, 1970.
- Эрман А. Египегская грамматика, С. Петербург, 1905.
- Шифман Ш. Ш. Финикийский язык, Москва, 1963.
- Церетели К. Г. Современный ассирийский язык, Москва, 1964.
- Гезениус В. Еврейская грамматика, С. Петербург, 1874.
- Старинин В. П. Эфиопский язык, Москва, 1967.
- Pənahi M. Müasir Azərbaycan ədəbi dilində ərəb səslərinin ifadəsi, Bakı, 1961.