Geçmişten Günümüze İslâm Mabedi Islamic Temple (Prayer Service) From Past to Present Geçmişten Günümüze İslâm Mabedi
Xülasə
Cami, Müslümanlar için hayatî ve merkezî öneme sahiptir. Çünkü cami, günlük yaşamlarında onları, bünyesinde bir araya getirip barındırdığı gibi aynı inanç, duygu ve düşünce etrafında yüreklerin toplu, nabızların ortak atmasını sağlayan müstesna bir mekândır. İslâm medeniyetinde cami, coğrafî yönden yerleşim birimlerinin odağında bulunur. Buna göre fizikî plânlamada evvelâ caminin yeri belirlenir; ardından, yapılanma onun çevresinde şekillenir. İslâm kültüründe caminin misyonu, öncelikle ibadethane olmasıdır. Ancak tarihsel süreçte ona, bundan başka fonksiyonlar da yüklenmiştir. Bunların başında eğitim-öğretim kurumu, danışma meclisi ve konukevi işlevini üstlenmesi gelmektedir. İlk etapta bütün İslâm mabetlerine ortak isim olarak mescit demek, yaygın bir âdet iken zamanla cuma ve bayram camilerinin tesisinden sonra bu kelime, genellikle küçük mahalle ve köy camileri için kullanılır olmuştur. Bunların dışında kalan ve onlara nispetle daha büyük olan mescitler içinse kapsayıcı terim olarak cami lafzı tercih edilir olmuştur. Yine de bu kavramların, ülkeden ülkeye, toplumdan topluma değişiklik gösterdiği hususu, ayrı bir gerçektir.
Mosque has its vital and central importance for Muslims. Because the mosque is an extraordinary place that brings together the hearts, collective and pulse around the same belief, feeling and thought as they bring them together in their daily lives. In Islamic civilization, the mosque is located in the center of settlement units in the geographical aspect of settlement. Accordingly, in the physical plan, the location of the mosque is first determined then the structuring is shaped around it. The mission of the mosque in the Islamic culture is primarily to be a place of worship. However, in the historical process, it has also had other functions. The first of these is the undertaking of the educational institution, advisory council and guesthouse function. The word Masjid as a common name for all Islamic temples in the first place is a common custom, but after the establishment mosques of the Friday and religious festivals over time, this word has often been used for small district and village houses. For the masjids outside of them and relatively larger than them, mosque literature is preferred as a covering term. Nevertheless, the fact that these concepts vary from country to country and from society to society is a separate reality.
Cami, Müslümanlar için hayatî ve merkezî öneme sahiptir. Çünkü cami, günlük yaşamlarında onları, bünyesinde bir araya getirip barındırdığı gibi aynı inanç, duygu ve düşünce etrafında yüreklerin toplu, nabızların ortak atmasını sağlayan müstesna bir mekândır. İslâm medeniyetinde cami, coğrafî yönden yerleşim birimlerinin odağında bulunur. Buna göre fizikî plânlamada evvelâ caminin yeri belirlenir; ardından, yapılanma onun çevresinde şekillenir. İslâm kültüründe caminin misyonu, öncelikle ibadethane olmasıdır. Ancak tarihsel süreçte ona, bundan başka fonksiyonlar da yüklenmiştir. Bunların başında eğitim-öğretim kurumu, danışma meclisi ve konukevi işlevini üstlenmesi gelmektedir. İlk etapta bütün İslâm mabetlerine ortak isim olarak mescit demek, yaygın bir âdet iken zamanla cuma ve bayram camilerinin tesisinden sonra bu kelime, genellikle küçük mahalle ve köy camileri için kullanılır olmuştur. Bunların dışında kalan ve onlara nispetle daha büyük olan mescitler içinse kapsayıcı terim olarak cami lafzı tercih edilir olmuştur. Yine de bu kavramların, ülkeden ülkeye, toplumdan topluma değişiklik gösterdiği hususu, ayrı bir gerçektir.
Referanslar
- Kur’ân-ı Kerîm.
- el-Aclûnî, İsmail b. Muhammed b. Abdilhâdî, Keşfü’l-Hafâ ve Müzîlü’l-İlbâs, I-II c., Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Lübnan-Beyrut 2009.
- Baltacı, Câhid, İslâm Kurumlar Tarihi Ders Notları, MÜ İF, İstanbul trz.
- el-Buhârî, Muhammed b. İsmail, Sahîhu’l-Buhârî, I-VIII c., Dâru’l-Fikr, yer ve tr. yok.
- Çelebi, Süleyman, Mevlid-i Şerîf Vesîletü’n-Necât (Hazırlayanlar: Mehmet Akkuş-Uğur Derman), DİB Yayınları, Ankara 2009.
- Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara 1988.
- Doğan, D. Mehmet, Büyük Türkçe Sözlük, Birlik Yayınları, İstanbul-Ankara 1986.
- Ebû Dâvûd, Süleyman İbnü’l-Eş’as, Sünen, I-IV c., Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut-Lübnan trz.
- Gümüşhanevî, Ahmed Ziyâüddîn, Râmûz el-Ehâdîs (Mütercim: Abdülaziz Bekkine, Hadisler Deryası), I-II c., Milsan Yayınları, İstanbul 1982.
- Hamidullah, Muhammed, İslâm Müesseselerine Giriş (Türkçesi: İhsan Süreyya Sırma), Bir Yayıncılık, İstanbul 1984.
- Hayat Büyük Türk Sözlüğü, Hayat Yayınları, İstanbul, trz.
- İbn Hanbel, Ebû Abdillah eş-Şeybânî, el-Müsned (Tahkik: Sıdkî Muhammed Cemil Attar), I-X c., Dâru’l-Fikr, Beyrut 1991.
- Küçük, Hasan, Sistematik Felsefe Tarihi, Dersaâdet Yayınları, İstanbul 1985.
- Mert, Hamdi, “Devlet Millet İşbirliği”, Diyanet Gazetesi, sy. 332, Ankara (Ekim) 1986, s. 3.
- Müslim, Ebu’l-Hüseyin İbnü’l-Haccâc, Sahîh-i Müslim (Mütercim: Mehmed Sofuoğlu, Sahîh-i Müslim ve Tercemesi), I-VIII c., İrfan Yayınevi, İstanbul 1337/1968.
- Özön, M. Nihat, Osmanlıca Türkçe Sözlük, İnkılâp ve Aka Kitabevleri, İstanbul-Ankara 1979.
- er-Rûdânî, Muhammed b. Süleyman, Cem’u’l-Fevâid (Tercüme: Naim Erdoğan, Büyük Hadis Külliyatı), I-III c., İz Yayıncılık, İstanbul 2014.
- Serin, Muhiddin, “Türk-İslâm Mimârisinde Unsurlar ve Mimârî Tâbirler” başlıklı ders notları, MÜ İF, İstanbul trz.
- Subaşı, Hüsrev, “Hatt San’atı ve Câmilerimiz”, Diyanet Gazetesi, sy. 332, Ankara (Ekim) 1986, s. 22-23.
- et-Tirmizî, Muhammed İbn İsa İbn Sevre, el-Câmiu’s-Sahîh Sünenü’t-Tirmizî (Tahkik: Ahmed Muhammed Şakir), I-V c., yer yok 1388/1968.