Characteristics Features of Qharibi Lyrics Qəribi lirikasının səciyyəvi xüsusiyyətləri Характерные особенности лирики гариби
Abstract
Azerbaijani poet of the XVI century Gharibi was from Eastern Anatolia, in his youth. He took the idea of Safavid and for this reason, during the reign of Shah Tahmasib (1524-1576) moved to Tabriz. Gharibi literary heritage consists of its divan-collection of lyric poetry; tazkira, which contains information about the Ottoman poets; prose works, which speaks about the benefits of Islam, Shiism, gizilbashes’ praised Safavid rulers. Gharibi works help more comprehensive study of Azerbaijani literature of the XVI century.
XVI əsrdən başlayaraq Azərbaycan ədəbiyyatında səfəvilik, qızılbaşlıq ideyalarını təbliğ edən poeziyanın mövcudluğundan danışa bilərik. Bu poeziya istər klassik, istərsə də şifahi ədəbiyyata məxsus formalardan istifadə edirdi. Həmin dövrdə qızılbaş ideyaları elə geniş yayılmışdı ki, hətta Azərbaycan türkcəsi mənasında “qızılbaşca” sözü də işlədilirdi. Prof.T.Gəncəyi yazır: “Qızılbaşca” Səfəvi dövründəki türkcəni göstərmək üçün işlədilən bir iştilah idi və bu sülalənin süqutundan sonra siyasi və məzhəbi çalara malik olduğundan aradan qalxdı” (1, s.25). Səfəvi təriqətinin ilk təbliğatçısı bu təriqətin banisi, Şah İsmayılın ulu babası Şeyx Səfiəddin Ərdəbili (1252-1334) olmuşdur. Lakin Səfəvi ideyalarını təbliğ edən türkdilli qızılbaş şeiri məhz Xətaidən sonra formalaşır və özünün ardıcıllarını tapır.
Keywords:
Safevi, gizilbash, divan, ghazel, mukhammas
Səfəvi, qızılbaş, divan, qəzəl, müxəmməs
References
- Gəncəyi Turxan. İsfahandakı Səfəvi sarayında türk dilinin mövqeyi / “Bakı-Təbriz” dərgisi, 2006, №4.
- Təbrizi Qəribi. Divane-əşare-türki və təzkireye-məcalise-şüəraye-Rum. Təshih və müqəddimə: doktor H.M.Sədiq Təbriz: Nəşriyyate-Əxtər, 1388.
- Əfəndiyev Oqtay. Azərbaycan Səfəvilər dövləti. Bakı: “Şərq-Qərb”, 2007.
- Babacan İsrafil. 16 asırda Osmanlı sahası şairleri hakkında yazılmış “Təzkireimecalis-i şuara-yi Rum” adlı tanınmayan bir tezkire. Bilig. Kış/2007, sayı 40.