Kəlamda bilik nəzəriyyəsi The Theory of Knowledge in Kalam Эпистемология в каламе
Xülasə
Bilik nəzəriyyəsi (epistemologiya) hər hansı bir elm sahəsinin və ya düşüncə sisteminin anlaşılması və bütünlükdə öz sistemləri içərində nə dərəcədə tutarlı olub olmadığını anlamaq üçün son dərəcə böyük önəm daşıyır. Bu məsələyə təmas edərkən İslam fəlsəfəsi və təsəvvüf kimi elm nəzəriyyələri kəlamın elm nəzəriyyəsindən xeyli fərqli olan elm sahələrinin fikirləri mövzu xaricində qalmışdır. Çünki İslam mütəkəllimlərinin elm nəzəriyyələri belə bir-birindən fərqlənir. Hətta eyni düşüncə məktəbi içərisində olan alimlərin hər birinin elm nəzəriyyəsini ayrı-ayrılıqda tədqiq etmək mümkündür. Bu məqalə elm nəzəriyyəsinin tarixinə, biliyin tərifi, imkanı və qaynağı kimi əsas məsələlərinə kəlam prizmasından işıq tutur.
The article is written on the question of definition and origins of knowledge which was discussed at length in history of philosophy and theology. It is imposible to talk about unified definition of knowledge among theologians. For example Mutazilites conclusively established a relationship between the two concepts as knowledge and belief in definition of knowledge. Some researchers concluded that it is still difficult to identify the definition of knowledge. There is much common ground in the subject of origins of knowledge among Muslim theologians in spite of some detailed differences. Before we reach any conclusion, it is important to examine the aspects of this problem in history of theology.
Açar Sözlər
Bilik, epistemologiya, İslam, Kəlam
Knowledge, epistemology, Islam, Kalam (theology)
Referanslar
- Zəbidi, Tacu-l arus min cəvahiri-l qamus, Daru-l fikr, Beyrut 1994.
- Muhəmməd Fuad Əbdülbaqi, əl-Mucəmu-l mufəhrəs liəlfazi-l Qurani-l Kərim, Tehran 1372.
- Bertrand Russel, Theory of knowledge, London 1992.
- Ernst von Aster, Bilgi teorisi ve mantık, tərcümə edən: Macit Gökberk, İstanbul, Sosial yayınlar, 1994.
- Taftazani, Şərhu-l-əqaid (Kelam ilmi ve İslam akaidi), Dergah yayınları, İstanbul 1999.
- Necip Taylan, “Bilgi”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1992, VI/157-161.
- Ragib əl-İsfahani, ət-Tərifat, Beyrut 1983.
- Qazı Əbdülcabbar, əl-Muğni fi əbvabi-t tövhid və-l ədl, Qahirə 1962.
- Maturidi, Kitab ət-tövhid, təhqiq edənlər: Bekir Topaloğlu, Muhammed Aruçi, Ankara, İsam yayınları, 2003.
- Əbu-l Muin ən-Nəsəfi, Təbsıratu-l ədillə, təhqiq edən: Hüseyin Atay, Ankara 1993.
- Cüveyni, əl-İrşad, Beyrut 1995.
- Əbu Cəfər ət-Tusi, əl-İqtisad fima yətəallaqu bi-l itiqad, Nəcəf1979.
- Mutahhar Hilli, Kəşf əl-Murad fi şərhi təcridi-l itaqad, Qum 1366.
- Adilə Tahirova, Şii kelam sisteminde bilgi kaynakları, yüksek lisans tezi, Ankara 1999.
- Nəsirəddin Tusi, Təcridu-l-itiqad, Məktəbətu-l-ilami-l İslam, çap olunduğu yer yoxdur, 1407/1986.
- Cəfər əs-Sübhani, Şiə əqidələrinin əsasları, Tehran 2001.
- Qaravi, Masadiru-l-istinbat beynə-l usuliyyin və-l əxbəriyyin, Daru-l hadi, Beyrut 1992.