İlk atəşpərəstlər mixi yazılı mənbələrdə First Fire Worshippers in Cuneiform Texts Первые огнепоклонники в клинописных текстах
Xülasə
I Dara (e. ə. 522-486) mərkəzi hakimiyyətə qarşı vilayətlərdə baş qaldıran üsyan və qiyamları yatırdıqdan sonra imperiyanın siyasi-inzibati və ideoloji dayaqlarını möhkəmləndirmək üçün geniş islahatlar aparır. Sələflərinin siyasətindən fərqli olaraq I Daranın fəaliyyətində cəmiyyətin müxtəlif sahələrində farslara məxsus milli ideologiyanın qabarıq şəkildə üzə çıxarılması meyilləri güclənir. Xeyir allahı Ahura Mazdanı ah pilləyə yüksəldərək ari (Hind-İran) tanrılarının (Mitra, Anahita, Veretraqna və i.a.), xüsusilə də qeyri-iran mənşəli aborigen xalqların (babillilərin, elamhlarm, misirlilərin və i.a.) minillər boyu sitayiş etdikləri tanrıların tədricən aşağı səviyyəyə endirilməsi ilə vahid dini ideologiyanın yayılması üçün zəmin hazırlanırdı. Mesopotamiyanın qədim dini inanclarında alovun qoruyucu tanrıları (şumerlilərdə Qibil, aşşurlularda və babillilərdə Nusku) önəmli rola malik olmadıqları halda, I Daranın yeni ideoloji islahatında atəşpərəstlik (oda sitayiş) rəsmi status qazandı və bununla da cəmiyyətin ictimai-siyasi həyatında qədim təsəvvür və ayinlərin qoruyucuları olan maqların inhisarına son qoyuldu.
Fire worshippers for the first time mentioned in elamian account tablets, dating 509-494 years BC. They founded in 1930 years by American archaeologists of Persepolis, the capital of Achamenian kings. In the this texts fire worshippers determined presence in their titles and names with old Iranian word atar “fire”. Defined 3 priest titles: 1. hatarrubattiš(or atrubattiš)
Açar Sözlər
Əhəmənilər, elamdilli mətnlər, hesabat sənədləri, «atropat» titulu, inzibatçı kahinlər
Achamenians, elamian texts, account tablets, priests-managers
Referanslar
- Азярбайъанын гядим тарихиня даир йазылы мянбяляр. Мцнтяхябат. Бакы, 2014.
- Алиев И. Очерк истории Атропатены. Баку, 1989.
- Дандамаев М. А. Луконин В. Г. Культура и экономика древнего Ирана. Москва, 1980.
- Дьяконов И. М. История Мидии от древнейших времен до конца ЫВ века до н. э. Москва-Ленинград, 1956.
- Ямпольский З. И. О значении термина «атропат» // Доклады Академии Наук Азерб. ССР. Том ХЫ, № 3, 1955.
- АбращамК. ТЪЛ 13193: Šуšан and Baш // Novellas Assyriologiques Bréves et Utilitaires. 1997, № 2, пп. 46-51.
- Gershevitch I. Зоroaster’s own contribution // Journal of Near Eastern Studies. Vol. 23, 1964, pp. 12-38.
- Gershevitch I. Iranian nouns and names in Elamite garb // Transaction of the Philological Society. London, 1969, pp. 165-200.
- Hallock R. Persepolis Fortification Tablets. Chicago, 1969.
- Hinz. W. Elamischen Buchungstafelchen der Darius –Zeit//Orientalia. Vol. 39, 1970, ss. 421-440.
- Hinz. W. Neue Wege im Altpersischen. Wiesbaden, 1973.
- Hinz. W. Altiranisches sprachgut der Nebenuberlieferungen. Wiesbaden, 1975.
- Konig F. W. Die Elamischen Kongsinschriften. Graz, 1965.