Articles
Orta əsr Azərbaycan şəhərlərinin mənəvi həyatına dair
About Azerbaijan Cities Spiritual Life
О духовной жизни средневековых городов азербайджана
Müəlliflər
- Elmira Mirzəyeva Tarix üzrə fəlsəfə doktoru
Orta əsrlərdə İslam dünyasında geniş yayılmış sosial-ideoloji cərəyanlar və onların daşıyıcısı olan müxtəlif təriqətlər Azərbaycan şəhərlərinin mədəni və mənəvi inkişafında və zənginləşməsində mühüm rol oynamışlar. Bu təriqətlərin fəlsəfi görüşləri, onların mürşidləri, mərkəzlərinin fəaliyyətinin xronoloji çərçivəsi, təsir sahəsi və islam dünyası ilə sıx mədəni-ideoloji əlaqələri bir sıra elmi araşdırmalarda tədqiq olunmuşdur. Hələ XI əsrin ortalarında intellektual elitaya mənsub olan sufilik tədricən xalq kütlələrinin sufiliyinə çevrilir. Sufilik ideyaları islam dininə müəyyn mənəvilik gətir-mişdir. Bu cərəyanın «qəlbin və əllərin təmizliyi», ictimai ədalət, bütün insanların Allah qarşısında eyni olması, şər qüvvələrlə mübarizə, insanlar arasında mərhəmət, xeyirxahlıq, vicdan, bərabərlik və qardaşlıq və s. bu kimi mənəvi-etik idealları bütün inananların mənəvi tələbatları ilə səsləşmiş və bu müddəalar cəmiyytdə duyulan mənəvi boşluğu doldurmuşdur.
The social and ideological trends including various Tariqats in the Middle Ages played an important role on the cultural and spiritual development and enrichment of the urban population of Azerbaijan. Social justice, equality of all men before God, the fight against dark forces, compassion among people, kindness, conscience, equality and fraternity, along with other similar spiritual and ethical ideals of Sufism resonated with the spiritual needs of believers. The convenient geographical position of Azerbaijan and its large cities was advantageous for the Sufi-dervish orders as Hurufi, Noktavi, Kyzylbashi, Nakshibendi, Khalvati, Suhraverdi, Ishraqi, Rovshani, Demirdashi, Gyulshani, Nematullahi, Heidari and others to work in them. Along with treatises on religious and philosophical themes, as educated people of considered time, they left after themselves a fundamental works on astronomy, medicine, mathematics, logic, Muslim law, etc. Traveling to cities and villages of the country, the adherents of these orders, along with the promotion of the teachings of their tarikats, told various legends, fairy tales, hadiths, and so on, which in result, had certain influence on the spiritual development of listeners, as well as contributed to public awareness of the history, geography, literature, philosophy, etc.
Социально-идеологические течения, широко распространенные в мусульманском мире в средние века и различные тарикаты, являвшиеся их носителями, играли важную роль в культурном и духовном развитии и обогащении населения городов Азербайджана. Социальная справедливость, равенство всех людей перед Аллахом, борьба с черными силами, милосердие среди людей, доброжелательность, совесть, равенство и братство и другие подобные духовно-этические идеалы этого течения наполняли ощущавшуюся в обществе духовную пустоту. Города Азербайджана являлись наиболее привлекательными для распространения этих идей, ибо в них проживало большое число ремесленников, являвшихся более демократическим и боевым слоем того периода. В них действовали текйе таких тарикатов, как Кадири, Сухраверди, Мовлеви, Накшибенди, Бекташи, Халвети, Хуруфи, Ноктави, Ровшани, Демирташи, Гюльшани, Сафеви, Нематуллахи, Хайдери, Баба Самит и др., адепты которых воспитывали своих последователей, обучая своих последователей философским идеям этих тарикатов. Выступая в многолюдных местах, дервишы, галандары, абдалы наряду с рспространением своих идей, рассказывали слушателям легенды, сказки, хадисы и др., оказывая также определенное влияние на их духовное развитие. Прогрессивные личности того периода, такие как Махмуд Шабустари Тебризи, Фазлуллах Наими Астрабади, Кафи ад-Дин Осман, Фарид ад-Дин Фелеки, Имад ад-Дин Насими, Пири Султан Дедегюнеш, Хосров Казвини, Дервиш Барйани, Садр ад-Дин ал-Халвати, Шейх Сеййид Яхья Баку, Абу Наджиб Сухраверди, Мовлана Шейх Йусиф, Деде Омар Ровшани, Шейх Ибрагим Гюльшани, Хваджа Насир ад-Дин, Шейх Сафи ад-Дин, Насир ад-Дин Туси, Сафиаддин Урмави, Агагусейн Халхали, Мирза Мухаммед Ширвани и др., не ограничивались созданием трактатов на религиозно-философские темы; обладая глубокими научными познаниями, они написали целый ряд фундаментальных трудов по астрономии, медицине, математике, логике, мусульманскому праву и др., чем оказали глубокое влияние на культурную и духовную жизнь общества, в котором жили. Своими трудами, направленными на развитие науки, прогрессу общественной мысли, они способствовали повышению научного и культурного уровня нашего народа и продемонстрировали занимаемое им место в мировой цивилизации
Endirin
Məqalə Məlumatları
- Məqalə Növü Articles
- Təqdim Edildi dekabr 31, 2013
- Yayımlanıb dekabr 31, 2013
- Nömrə № 20(20) Dekabr 2013
- Bölmə Articles