The Concept of the Quran Inherited from Islamism İslamcılıqdan İrsi Qalan Qur'an Tasavvuru İslamcılıktan Tevarüs Edilen Kur’an Tasavvuru
Abstract
In this article, the basic parameters of the Islamist thought’s relation to the Qur’an, which, in the course of its formation and development, in parallel with its defeat against the West in political, military and cultural fields, have been followed, and in this context, the religious and psychological factors, which are thought to be in the background of the Islamist thought’s attempting to form life with reference to Islam and indirectly to the Qur’an. These analyses have been made, in particular, considering Mehmet AkifErsoy, Babanzade, Manastirli Ismail Hakki, Bereketzade, Mustafa Sabri Efendi and Said Nursi, who were among the Islamists of the Second Constitutional Era (Mashritiyya), and with the reference to these examples, the careful generalizations have been made. Finally, it has been mentioned that every field, which has been attempted to be built with the reference to the Qur’an, includes theoretical and logical gaps, as well as, in the process of this building, some additional notions have been ascribed to the Qur’an.
Bu yazıda, müslüman toplumların batı karşısında siyasî, askerî ve kültürel alanlarda aldığı yenilgilere paralel olarak tezahür eden İslamcılık düşüncesinin oluşum ve gelişim seyri içerisinde Kur’an’la kurduğu ilişkinin temel parametreleri takip edilmiş, bu çerçevede İslamcı düşüncenin “İslam”dan ve dolaylı olarak “Kur’an”dan hareketle hayat inşâ etmeye çalışmasının arkaplanında yer aldığı düşünülen dinî ve psikolojik etkenler tahlil edilmiştir. Bu tahliller özellikle II. Meşrutiyet dönemi İslamcıları arasından seçilen Mehmet Akif, Babanzâde, Manastırlı İsmail Hakkı, Bereketzâde, Mustafa Sabri Efendi, Said Nursî gibi simalar üzerinden yapılmış ve bu örneklerden hareketle ihtiyatlı genellemelere gidilmiştir. Sonuç olarak ise, Kur’an üzerinden inşâ edilmeye çalışılan her alanın teorik ve mantıksal boşluklar içerdiği, bu inşâ sürecinde Kur’an’a uhdesinde taşıdığından gayrı yüklerin hamledildiği ifade edilmiştir.
Keywords:
Islamism, the Qur`an, Islam, Modernity, Tafsir
İslamçılıq, Qur`an, İslam, Müasirlik, Təfsir
İslamcılık, Kur’an, İslam, Çağdaşlık, Tefsir
References
- Abdulbaki Güçlü, “Epistemolojik Kopuş”, Felsefe Ansiklopedisi, Ed: Ahmet Cevizci, Ankara, 2007.
- Ahmet Çiğdem, “İslamcılık ve Türkiye Üzerine Bazı Notlar”, Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce, 6-İslamcılık, İstanbul, 2011.
- Ahmet Faruk Güney, “Gaza Devrinde Kur’an’ı Yorumlamak: Fetih Öncesi Osmanlı Müfessirleri ve Tefsir Eserleri”, Dîvân İlmî Araştırmalar, sy. 18 (2005/1), ss. 193-244.
- Aksekili Ahmed Hamdi, “Âlem-i İslamın Esbâb-ı İnkırâzı ve Çâre-i Salâhı”, Sebilürreşad, XI/ 281.
- Aksekili Ahmed Hamdi, “Müslümanların Uğradıkları Felaketler Kendi Nefislerindendir”, Sebilürreşad, XI/282.
- Aksekili Ahmed Hamdi, “İslamın Hayat-ı Sâbıkını İade”, Sebilürreşad, XI/ 283.
- Aksekili Ahmed Hamdi, “Tefsiri Şerîf: Nisa, 4/71”, Sebilürreşad, XIV/346.
- Aksekili Ahmed Hamdi, “Türkçe Kur’an Namındaki Kitabın Sahibi Cemil Said Bey’e”, Sebilürreşad, 24/624.
- Aksekili Ahmed Hamdi, “Akâid-i İslâmiyye: Muhkem ve Müteşâbih, I”, Sebilürreşad, X/245.
- Aksekili Ahmed Hamdi, “Tefsir-i Şerif”, Sebilürreşad, ll-lX/35-217.
- Aksekili Ahmed Hamdi, “Şeriatı Menfaat ve Keyiflerine Âlet Eden Vâizler”, Sırât- Müstakim, VII/172.
- Aksekili Ahmed Hamdi, “Tefsîr-i şerîf”, Sebilürreşad, II-IX/37-219.
- Azmi Özcan, “İslamcılık: İkinci Meşrutiyet”, DİA, XXIII, 62-65.
- Fahri Unan, “Taşköprülü-zade’nin Kaleminden XVI. Yüzyllln “İlim” ve “Alim” Anlayışı”, Osmanlı Araştırmaları, XVII, ss. 149-264.
- Fevziye Abdullah Tansel, Mehmed Akif Hayatı ve Eserleri, Ankara 1991.
- İsmail Kara, Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi I-II, İstanbul, 2011.
- İsmail Kara, “İslamcı Söylemin Kaynakları ve Gerçeklik Değeri”, Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce, 6-İslamcılık, s. 34-47.
- İsmail Kara, “Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi ve Hareketi Üzerine Birkaç Not”, Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi ve Hareketi, Sempozyum Tebliğleri, İstanbul, 2013, s.15-43.
- Kevserî, Muhammed Zâhid, el-İstibsârfi’t-tehaddüsani’l-cebri ve’l-ihtiyâr, Kahire, ts.
- Mâtürîdî, Te’vîlâtü’l-Kur’an, thk. Ahmet Vanlıoğlu, İstanbul, 2011.
- Mehmet Akif Ersoy, Safahat, nşr. Ertuğrul Düzdağ, İstanbul, 1991.
- Mehmet Refii Kileci, Risale-i Nur’da Kur’an Mucizesi, İstanbul, 1997.
- Mefail Hızlı, “Osmanlı Medreselerinde Okutulan Dersler ve Eserler”, UÜİFD, Cilt: 17, Sayı: 1, 2008, S. 25-46.
- Mehmet Paçacı, “Osmanlı Medresesinde Tefsir Öğretiminin Yeri ve Tefsirin Çağdaşlıkla Karşılaşması”, Osmanlı Toplumunda Kur’an Kültürü ve Tefsir Çalışmaları -1-, İstanbul, 2011, s.65.
- Mustafa Öztürk, Çağdaş İslam Düşüncesi ve Kur’ancılık, Ankara, 2013.
- Mustafa Sabri, Mevkifu’l-beşer tahtesultani’l-kader, Çev. İsa Doğan, İstanbul, 1989.
- MümtazerTürköne, “İslamcılık”, DİA, XXIII, 60-62.
- Ömer Özyılımaz, Osmanlı Medreselerinin Eğitim Programları, (Kültür Bakanlığı Yay.)Ankara, 2002.
- Ömer Şengün, Mehmet Akif Ersoy’un Tefsirciliği ve Kur’an Yorumu, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya, 2007.
- Said Nursî, Sözler, (Yeni Asya Neşriyat) İstanbul, 2003.
- Said Nursî, Emirdağ Lâhikâsı, (Yeni Asya Neşriyat) İstanbul, 2003.
- Said Nursî, İşârâtü’l-i’câz, Mütercim: Abdülmecid Nursi, (Yeni Asya Neşriyat) İstanbul, 2003.
- Said Nursî, Mektubat, İstanbul, 1981.
- Suat Mertoğlu, “İslâm’ın Anlaşılmasını Kur’an ile Sınırlandırma Eğilimini Ortaya Çıkaran Temel Dinamikler” Dinî Hükümlerin Kaynağı ve Dinî Metinlerin Anlaşılması Konusundaki Çağdaş Yaklaşımlar Çalıştayı/ Cengiz Kallek (ed.). İstanbul, 2010.
- Suat Mertoğlu,“Doğrudan Doğruya Kur’an’dan Alıp İlhamı”: Kur’an’a Dönüş’ten Kur’an İslamı’na”, DîvanDisiplinlerarası Çalışmalar Dergisi cilt,15 sayı, 28 (2010/1), 69-113.
- Suat Mertoğlu,“Kur’an’ın Güncel Olaylarla ilişkilendirilmesi Sırat-ı Müstakim/Sebilürreşad Mecmuası Çerçevesinde Osmanlı Son Döneminde Sosyo-Politik Tefsir Yaklaşımı”, Osmanlı Toplumunda Kur’an Kültürü ve Tefsir Çalışmaları II, İstanbul, 2013, ss. 399-428.
- Ziya Demir, Osmanlı Müfessirleri ve Tefsir Çalışmaları, İstanbul, 2006.