Azərbaycanın məzhəblərarası tolerantlıq tarixindən XX əsrin əvvəlinə aid bir nümunə: Füyuzat jurnalı A Case of Interfaith Tolerance in Azerbaijan's History: The Füyuzat Journal
Xülasə
1 noyabr 1906 – 1 noyabr 1907-ci il tarixində Bakıda 32 sayı olarak nəşr olunan Füyuzat Jurnalı qısa nəşr tarixinə baxmayaraq Azərbaycan Türklərini milli-dini kimliyinin formalaşmasında mühüm rol oynamışdır. Baş redaktor Əli Bəy Hüseynzadənin siyasi-ictimai görüşlərinə uyğun olaraq jurnalda ön plana çıxan Türkləşmək, Müsəlmanlaşmaq və Avropalılaşmaq şüarında önəmli yer tutan İslam yozumunda məzhəblərlə əlaqəli birləşdirici yanaşma müdafiə edilir. Bu məqalədə Azərbaycanın məzhəblərarası tolerantlıq tarixi çərçivəsində Füyuzat Jurnalında təşviq olunan İslam məzhəbləri arasındakı ittifaq və ittihad düşüncəsi araşdırılacaq.
Füyuzat Journal played an important role in the formation of the nationalreligious identity of the Azerbaijani Turks, despite its short publication period in Baku November 1, 1906 – November 1, 1907 in 32 issues. Unifying approach among sects related to the Islamic view has an important place in the Journal’s motto of “Turkification, Islamization and Europeanization”, in accordance with the political and social views of the chief editor Ali Bey Huseynzade. In this article the idea of alliance (ittifaq) and union (ittihad) among Islamic sects will be investigated within the framework of Azerbaijan’s history of sectarian tolerance that depicted in Fuyuzat Journal.
Açar Sözlər
Azərbaycan, Füyuzat Jurnalı, Əli Bəy Hüseynzadə, Şünni, Şiə, məzhəblərarası tolerantlıq
Azerbaijan, Füyuzat Journal, Ali Bey Husaynzade, Sunni, Shia, intersectarian toleration
Referanslar
- “Mətbuata bir nəzər: “İslam və məzahib” kitab tanıtımı, Füyuzat, N. 10, s. 160.
- Cəlillər, A., “İstanbul Müzehanasını Ziyaret”, Füyuzat, N. 3, s. 46.
- Dini Araşdırmalar Mərkəzi, İslam Azərbaycanda, Bakı 2014.
- Hüseynzadə, “Perde iniyor – Son Temaşa”, Füyûzât, N. 32, s. 498-500.
- Hüseynzadə, “Midhat Paşa”, Füyuzat, N. 4, s. 63.
- Hüseynzadə, “Mithet Paşa”, Füyuzat, N. 5, s. 72-73.
- Hüseynzadə, “İntikad Ediyoruz, İntikad Olunuyoruz”, Füyuzat, N. 23, s. 358.
- Hüseynzadə, “Kasablanka Faciəsi və Osmanlı-İran Komediyası”, Füyuzat, N. 24, s. 372.
- Hüseynzadə, “Qırmızı Qaranlıqlar İçində Yaşıl İşıqlar”, Füyuzat, N. 5, s. 70.
- Hüseynzadə, “Məcnun və Leylayi-İslam”, Füyuzat, N. 17, s. 257-260.
- Hüseynzadə, “Mövludi-Nəbi”, Füyuzat, N. 15, s. 225-227.
- Hüseynzadə, “Novruzi-İnqilab”, Füyuzat, N. 12, s. 179-180.
- Hüseynzadə, “Türklər kimdir ve kimlərden ibarətdir”, Həyat, 1905, N. 4.
- Hüseynzadə, “Vak’ayi-Aleme Bir Nazar”, Füyuzat, N. 2, s. 18.
- İkinci muəllimlər İctimasının xülasəsi, Füyuzat, N. 31, s. 489-490.
- Əzizova, Elnurə, Azərbaycan cəmiyyətindəki dindarlıq səviyyəsinin İslam dünyasındakı dindarlıq səviyyəsi ilə müqayisəsi, Azərbaycanda İslam, Dini Qurumlarla İş Üzrə Dövlət Komitəsi, “Nurlar”, Bakı, 2015.
- Əzizova, Elnurə, Modern ve Gelenekselin Kavşağında (Ümmetten Millete Geçişte) Azerbaycan’da Türk-Müslüman Kimliğinin Oluşumunda Türkiye Etkisi: Füyuzat Dergisi (1906- 1907), “I. Milletlerarası Türkiye-Azerbaycan Münasebetleri Sempozyumu Kitabı, Kastamonu 2016, s. 163-176.
- Kemal, Ahmet, “İsbati-İştibah”, Füyuzat, N. 32, s. 507.
- Məhəmməd Hadi, “Fünun və Məarif”, Füyuzat, N. 1, 1906, s. 9.
- Pew Research Center, The World’s Muslims: Religion, Politics and Society, 2013.
- Swietochowski, Tadeusz, Russian Azerbaijan, 1905-1920: The Shaping of National Identity in a Muslim Community, Cambridge 1985, s. 59.
- Talıbzadə, Axund Yusif, “Həccə dair”, Füyuzat, N. 7, s. 105.
- Turan, Azər, Əli Bəy Hüseynzadə, Bakı 2014.