Birlikte Yaşama Tecrübesi -İslam Dönemi Tuleytula (Toledo) Örneği- The Experience of Coexistence: The Example of Toledo During the Islamic Period Birlikte Yaşama Tecrübesi -İslam Dönemi Tuleytula (Toledo) Örneği-
Xülasə
Tuleytula (Toledo) Müslümanlar tarafından 93/712 yılında fethedilmiş; fetihten sonra bölgeye Müslüman Araplar ve Berberîler yerleşmiş, Yahudi halk şehirde kalmaya devam etmiştir. Tuleytula nüfusunun büyük çoğunluğunu ise Müvelled ve Müstaʻrib olarak adlandırılan yerel halk oluşturmuştur. Bu makalede, İslamî dönemde Tuleytula tarihi (93-422/712-1031) ve Tuleytulalıların dini hayatı ile farklı ırk ve dine mensup olan şehir halkının birlikte yaşama kültürü ve sosyal hayatı üzerinde durulmuştur.
Toledo was conquered by Muslims in 93/712. After the conquest, the region was settled Arabs and Berbers. Jewish people continued to live in the city. The majority of the population in Toledo consisted of local people who called Muwallad and Mozarab.After giving information about the history of Toledo in Islamic period (93-422/712-1031) and the religious life of Toledo, this article focuses on the town people who have different race and religion, social life and coexistence.
Tuleytula (Toledo) Müslümanlar tarafından 93/712 yılında fethedilmiş; fetihten sonra bölgeye Müslüman Araplar ve Berberîler yerleşmiş, Yahudi halk şehirde kalmaya devam etmiştir. Tuleytula nüfusunun büyük çoğunluğunu ise Müvelled ve Müstaʻrib olarak adlandırılan yerel halk oluşturmuştur. Bu makalede, İslamî dönemde Tuleytula tarihi (93-422/712-1031) ve Tuleytulalıların dini hayatı ile farklı ırk ve dine mensup olan şehir halkının birlikte yaşama kültürü ve sosyal hayatı üzerinde durulmuştur.
Referanslar
- Ahbâr mecmûa fî fethi’l-Endelüs ve zikri ümerâihâ rahimehumullâh ve’l-hurûbi’l-vâkıati bihâ beynehüm (müellifi mechul), thk. İbrâhim Ebyârî, 2. Basım, Kahire 1989.
- Apaydın, H. Yunus, “Zâhiriyye”, DİA, İstanbul 2013, XLIV, 93-100. Atçeken, İsmail Hakkı, “Tarîf b. Malik”, DİA, İstanbul 2011, XL, 29.
- Atkinson, William C.,A History of Spain and Portugal, Middlesex 1960.
- Atlan, Sabahat, Roma Tarihi’nin Ana Hatları Cumhuriyet Devri, İstanbul 1970.
- Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ b. Câbir (ö. 279/892-983), Fütûhu’l-büldân, Leiden 1866 (Islamic Geography, Ed. Fuat Sezgin [Frankfurt 1992] içinde).
- Beinart, Haim, “Toledo”, Encyclopaedia Judaica, Jerusalem 1978, XV, 1198-1200.
- Bertrand, Louis, İspanya Tarihi, (trc. Galip Kemali Söylemezoğlu, Nurullah Ataç), İstanbul 1940.
- Britannica, “Toledo”, İstanbul 1990, XI, 830.
- Constable, Olivia Remie (Ed.), Medieval Iberia, Pennsylvania 1997.
- Dağlı, Yücel - Cumhure Üçer, Tarih Çevirme Kılavuzu, I-V, Ankara 1997.
- Demircioğlu, Halil, Roma Tarihi: Cumhuriyet: I. Kısım: Menşe’lerden Akdeniz Hâkimiyeti Kurulmasına Kadar, 2. Basım, Ankara 1987.
- Diakov, Vladimir, Sergei Kovalev, İlkçağ tarihi: Uzakdoğu, Ortadoğu, Eski Yunan, (trc. Özdemir İnce), Ankara 1987.
- Dozy, Reinhart, “Endülüs Emevî Devleti”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, İstanbul 1987, IV, 381-473.
- Eliade, Mircea, Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi, I-III, 2. Basım, İstanbul 2009.
- Encyclopaedia Britannica, “Huesca”, Chicago 1972, VI, 121.
- Encyclopaedia Britannica, “Iberian”, Chicago 1972, VI, 213-214.
- Glick, Thomas F., Convivencia: Jews, Muslims and Christians in Medieval Spain (ed. Vivian B. Mann, Thomas F. Glick, Jerrilynn D. Dodds), New York 1992.
- Glick, Thomas F., “Toledo”, Dictionary of the Middle Ages, New York 1989, XII, 67.
- Harekât, İbrahim, Ahmet Kavas, “Hevvâre”, DİA, İstanbul 1998, XVII, 281-284.
- Hitti, Philip Khuri, İslam Tarihi: Siyasi ve Kültürel, (trc. Salih Tuğ), İstanbul 2011.
- Hüseyin Nâzım Paşa, İspanya ve Portugal Tarihi,[y.y. ] [t.y].
- İbn Beşküval, Ebü’l-Kâsım Halef b. Abdülmelik b. Mesʻud (ö 578/1183), es-Sıla, I-III, (thk. İbrâhim Ebyârî), Kahire 1989.
- İbn Habîb, Abdülmelik, Kitâbü’t-Târîh (thk. Jorge Aguade), Madrid 1991.
- İbn Haldun, Ebû Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahman b. Muhammed el-Hadramî el-Mağribî et-Tûnisî (ö. 808/1406) Mukaddime, I-II, (hzl. Süleyman Uludağ), İstanbul 1982.
- İbn İzârî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed (ö. 712/1312’den sonra), el-Beyânü’l-mugrib fî ahbâri’l-Endelüs ve’l-Magrib,I-IV, (thk. Georges Colin, E. Lévi-Provençal), Beyrut 1983.
- İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Ali b. Muhammed b. Muhammed (ö. 630/1233), el-Kâmil fi’t-târîh, I-IX (thk. Halil Me’mûn Şîhâ), Beyrut 2002.
- İbnü’l-Hatîb, Lisânüddîn (ö. 776/1374-1375), Târîhu İsbâniyyeti’l-İslâmiyye: Aʽmâlü’l-aʽlâm, (thk. E. Lévi-Provençal), Beyrut 1956.
- İdrisî, Ebû Abdullah Muhammed b. Muhammed b. Abdullah eş-Şerîf (ö. 560/1165), Nüzhetü’l-müştak fî ihtiraki’l-afâk, I-II, Beyrut 1989.
- İlhan, Sinan, Fethinden Murabıtlar Dönemine Kadar Endülüs’te Yahudiler (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi SBE, 2006.
- İmamüddin, S. Muhammed, Endülüs Siyasi Tarihi, (trc. Yusuf Yazar), Ankara 1990.
- İmamüddin, S. Muhammed, “Endülüs Emevîlerinde Kültürel Faaliyetler”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, İstanbul 1987, IV, 475-540.
- Koyuncu, Mevlüt, “Velid I”, DİA, İstanbul 2013, XXXIIL, 30-31.
- Levi Provençal, E., “Tulaytula”, EI2, 2. Basım, Leiden Brill 2000, X, 604-607.
- Levi Provençal, E., “Toledo”, İA, 2. Basım, İstanbul 1979, XII/I, 427-430.
- Lirola, Jorge, “Müstaʻrib”, DİA, İstanbul 2006, XXXII, 123-124.
- Lynch, Hannah, Toledo, The Story of an Old Spanish Capital”, London 1910.
- Matthew, Donald, Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi, (trc. Mehmet Ali Kılıçbay), İstanbul 1988.
- O’Callaghan, Joseph F., A History of Medieval Spain, New York 1975.
- Öğüt, Salim, “Evzâî”, DİA, İstanbul 1995, XI, 546-548.
- Özdemir, Mehmet, Endülüs Müslümanları Kültür ve Medeniyet, Ankara 2012.
- Özdemir, Mehmet, Endülüs Müslümanları Siyasi Tarih, Ankara, 2013.
- Özdemir, Mehmet, “Endülüs’de Birlikte Yaşama Tecrübesi Üzerine Bazı Mülahazalar (VIII-XI. yüzyıllar arası)”, İSTEM, yıl 2009, cilt VII, sayı 14, 11-40.
- Özdemir, Mehmet, “Hişâm I”, DİA, İstanbul 1998, XVIII, 145-146.
- Özdemir, Mehmet, “Hişâm II”, DİA, İstanbul 1998, XVIII, 146-147.
- Özdemir, Mehmet, “Mehdî-Billâh el-Ümevî”, DİA, Ankara 2003, XXVIII, 379-380.
- Özdemir, Mehmet, “Müvelledûn”, DİA, İstanbul 2006, XXXII, 228-229.
- Özdemir, Mehmet, “Tuleytula”, DİA, İstanbul 2012, XXXXI, 363-368.
- Rosenthal, E., “İspanya’da Arap Hâkimiyetinin İzleri”, (trc. Yusuf Alemdar), CÜİFD, yıl 2006, cilt X/I, 251-271.
- Sem’ânî, el-Ensâb, I-XIII, (thk. Muhammed Avame), Beyrut [t.y.].
- Schwarzfuchs, Simon R., “Spain”, Encyclopaedia Judaica, Jerusalem 1978, XV, 220-222.
- es-Sufî, Halid, “Müslümanların Endülüs’ü Fethi”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, İstanbul 1987, IV, 15-116.
- es-Sufî, Halid, “Endülüs Emevî Devleti”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, İstanbul 1987, IV, 117-307.
- Sözen, Metin - Uğur Tanyeli, Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul 1986.
- Taberî, Ebû Caʻfer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî (ö. 310/923), Târîhü’t-Taberî: Târîhu’l-ümem ve’l-mülûk, I-XI,(thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrahim), Beyrut 1967.
- el-Ubûdî, Câsim, “Mûsâ b. Nusayr”, DİA, İstanbul 2006, XXXI, 224-225.
- Waldman, Carl - Catherine Mason, Encyclopedia of European Peoples, Amerika Birleşik Devletleri 2006.
- Watt, W. Montogomery - Pierre Cachia, Endülüs Tarihi, (trc. Cumhur Ersin Adıgüzel, Qiyas Şükürov), İstanbul 2011.
- Ya’kubî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Ebû Yakub İshak b. Cafer b. Vehb b. Vâzıh (ö. 292/905’ten sonra), el-Büldân, (thk. Muhammed Emin Dannavi), Beyrut 2002.
- Yâkût, Ebû Abdullah Şehabeddin Yâkût b. Abdullah el-Hamevî (ö. 629/1229), Mu’cemü’l-Büldân, I-V, Dâru’s-Sâdır, Beyrût 1977.
- Yıldız, “Abdurrahman I”, DİA, İstanbul 1988, I, 147-150.
- Zikru bilâdi’l-Endelüs limüellifi mechûl, I-II, thk. Luis Molina, Madrid 1983. http://whc.unesco.org/en/list/379 (17.08.2015).