Cümlə üzvləri ilə nitq hissələri arasında qarşılıqlı əlaqələr Interrelations Between Sentence Parts and Parts of Speech Взаимосвязь членов предложения с частями речи
Xülasə
Nitq hissələrinin tərtib olunması prinsipləri haqqında məsələ indiyə kimi müasir linqvistikada aktual olaraq qalır. Bu və ya digər nitq hissələrinin sözlərini xarakterizə edən (səciyyələndirən) işarələr bir çox dillərdə uyğun gəlmir, onlar mövcud sözlər sinfinin ortaq dəyərləri ilə şərtlənir, yəni bəzi ümumi kateroriyalarla şərtlənir ki, bunlara da əsasən sözün leksik mənası verilir. Həm cümlənin üzvləri və həm də nitq hissələri kimi onların öz xüsusiyyətləri vardır ki, buna əsasən də onlar aşağıdakı şəkildə bölünür: cümlələrdə cümlə üzvü, dilin leksik tərkibində isə nitq hissələri. Bəzi hallarda müəyyən nitq hissələrinin başlıca formal əlamətini müvafiq sözlərin digərləri ilə bu və ya digər şəkildə uyğunluğu təşkil edir. Ümumi qrammatik mənalar aparıcı və həlledici məqamlardır. Bu və ya digər başqa məqamlar ona tabedirlər və onlara onun hər bir dil üçün səciyyəvi olan birbaşa və yaxud dolayı təzahürləri kimi baxılır.
The question of the establishment of the principles of the parts of speech is still relevant in modern linguistics. The features that characterize the words of various parts of the speech don’t match in different languages; they are stipulated due to a common value of this class of words, i.e. due to some general categories under which the lexical meaning of the word is provided. As parts of the sentence and the parts of speech, they have their own peculiarities and according to that fact they stand out: the part of the sentence in a sentence, part of speech in the lexical structure of language. In some cases, the main formal attribute of certain part of speech is one or other appropriate compatibility of words with others. Leading and crucial moment is the general grammatical meaning. Other moments, anyway, are subordinated to it and should be treated as its direct or indirect demonstration that is specific to each language.
Açar Sözlər
cümlə üzvləri, nitq hissələri, qrammatik kateqoriyalar, leksik məna
parts of a sentence, part of speech, grammatical categories, lexicalmeaning
Referanslar
- Axundov A. Ümumi dilçilik, B., 1979.
- Müasir Azərbaycan dili, II cild, B., Elm, 1980.
- Seyidov Y. Azərbaycan dilinin qrammatikası, B., BDU, 2002.
- Вобровников А.А. Грамматика монгольско-калмыцского языка, 1849.
- Драгуновы А. и Е. Части речи в китайском языке. – Советское языко- знание, том III, Л., 1937.
- Ильиш Б.А. Современный английский язык, М., 1940.
- Иохельсон В. И. Заметки о фонетических и структурных основах алеутского языка, Изв. Ак. Наук, 1972.
- Курс общей лингвистики, русский перевод, 1933.
- Мещанинов И.И. Члены предложения и части речи, М. – Л., 1945.
- Прокофьев Г.Н. Языки и письменность народов Севера, М., том I, 1937.
- Шахматов А.А. Синтаксис русского языка, М., 1941.