Articles
Büveyhilərin hakimiyyəti dövründə İraqda Niqabət qurumunun fəaliyyəti (945-967)
Activity of the Institution Niqaba in Iraq During the Reign of Buwayhid
Деятельност института Нигабат в Ираге во время правления Бувайхидов
Məqaləmiz Abbasilər dövlətinin çox əhəmiyyətli qurumlarından biri olan “Niqabət” qurumundan və onun Büveyhi hökmdarı Muizzüddövlə b. Büveyhin hakimiyyəti dövründəki fəaliyyətindən bəhs edir. Niqabət qurumunun əhəmiyyətinin daha yaxşı dərk edilməsi məqsədilə məqalənin giriş hissəsində Büveyhilərin İraqa gəlişindən öncə Niqabət qurumu haqqında ümumi məlumat verilmişdir. Daha sonra Büveyhi hökmdarı Muizzüddövlənin hakimiyyəti dövründə İraqda niqabət qurumunda meydana gələn yeniliklərdən, ayrı ayrılıqda Abbas oğullarının və Talibilərin (Ələvilərin) niqabət qurumundan (Niqabətu’l-Abbasiyyin və Niqabətu’t-Talibiyyin), nəqiblərin fəalyyətindən bəhs edilmişdir. Bundan başqa Muizzüddövlənin bu qurum üzərindəki təsiri və nəqiblərlə münasibəti mövzusuna da toxunulmuşdur.
Our article is about “Niqaba” institution, which was one of the most important institutions of Abbasid state and its activity during the reign of Muizz ad-dawla b. Buwayh. In order to understand the importance of Niqaba deeply, in introduction of article it has been given general information about this institution before Buvayhid’s arrival to Iraq. Later it has been told about reforms which was made in the institution of Niqaba in Iraq, about institutions of Abbasıds’ and Talibids’ niqaba (Niqaba alAbbasiyyin and Niqaba at-Talibiyyin), naqibs’ activity during the period of Buwayhids’ ruler Muizz ad-dawla. In additon, it has been touched to influence of Muizz ad-dawla on this institution and his relations with naqibs.
В нашей статье говорится об институте Нигабат, который являлся важнейшим институтом в государстве Аббасидов и о его деятельности во время правления Бувайхидского правителья Муизз ад-давла ибн Бувайх. Чтоб точнее отметить значимость института Нигабат, в ведении дана общая информация об институте Нигабат, до прибытие Бувайхидов в Ираг. Далше в статье говорится об обновлениях в институте Нигабат во время правления Бувайхидского правителья Муизз ад-давла, об институте Нигабат Аббасидов и Талибинов (Алавидов), о деятельности нагибов. Помимо этого затрагивалась тема о влиянии Муизз ад-давла на этот институт и его отношениях к нагибам.
BUZPINAR, Şit Tufan, “Nakîbüleşraf”, DİA, XXXII, 323.
DONOHUE, John J., The Buwayhid Dynasty in Iraq 334 H./945 - to 403H./1012, Leiden 2003.
ƏBU İSHAK əs-SABİ, İbrahim b. Hilal b. İbrahim əl-Harrani (ö. 384/994), Kitabu’l-müntəza’ minə’l-cüzi’l-əvvəl minə’l-kitabi’l-ma’ruf bi’t-Taci fi əxbari’d-dəvləti’d-Deyləmiyyə (Əxbaru əimməti’z-Zeydiyyə fi Təbəristan və Deyləman və Gilan’ın için-də, nşr. Wilferd Madelung), Beyrut 1987.
ƏBU İSHAK əs-SABİ, əl-Muxtar min Rəsail Əbu İshak İbrahim əs-Sabi (nşr. Şəkib Arslan), Beyrut ts.
ƏBU TALİB ən-NATIK-BİLHAK, Yəhya b. Hüseyin b. Harun (ö. 424/1033), Min kitabi’l-ifadə fi’t-tarixi’l-əimməti’s-sadə (Əxbaru əimməti’z-Zeydiyyə fi Təbəristan və Deyləman və Gilan’ın içində, nşr. Wilferd Madelung), Beyrut 1987.
ƏBÜ’L-HƏSƏN MUHAMMƏD b. ƏBİ CƏFƏR əl-UBEYDİLİ, Təhzibü’l-ənsab və nihayətü’l-a’qab (nşr. Şeyx Muhamməd Kazım əl-Mahmudi), Qum 1413 hş.
GÜNER, Ahmet, Büveyhîler Döneminde Şiî-Sünnî Siyaseti, İzmir 1999.
HƏMƏDANİ, Əbü'l-Həsən Muhamməd b. Əbdilməlik (ö. 521/1127), Təkmilətü tari-xi’t-Təbəri (nşr. Muhamməd Əbü’l-Fazl İbrahim, Təbəri, Tarix’nin içində), XI, Beyrut ts.
HİLAL əs-SABİ, Əbü’l-Həsən (Əbü’l-Hüseyin) Hilal b. Muhassin b. İbrahim əs-Sabi əl-Harrani (ö. 448/1056), əl-Vüzəra əv tuhfətü’l-üməra fi tarixi’l-vüzəra, Beyrut 1990.
HUMEYD el-MUHALLİ, Əbu Abdullah Humeyd b. Əhməd (ö. 652/1254), Kita-bu’l-hadaiki’l-vərdiyyə fi mənakibi əimməti’z-Zeydiyyə (Əxbaru əimmeti’z-Zeydiyyə fi Təbəristan və Deyləman və Gilan’nın içində, nşr. Wilferd Madelung), Beyrut 1987.
XƏTİB əl-BAĞDADİ, Əbu Bəkr Əhməd b. Əli (ö. 463/1071), Tarixu BağdAd, I- XIV, Beyrut, ts.
İBN INƏBƏ, Əbü’l-Abbas Cəmaləddin Əhməd b. Əli (ö. 828/1424), Umdətü’t- talib fi ənsabi ali Əbi Talib (nşr. Şərif Abdullah əs-Sadə, Arif Əhməd Əbdülqani), Dəməşq 1426/2005.
İBN MİSKƏVƏYH, Əbu Əli Əhməd b. Muhamməd b. Yaqub əl-İsfahani (ö.421/ 1030), Təcaribü’l-üməm (nşr. H.F. Amedroz), I-II, Qahirə 1332-1333/ 1914-1915.
İBNÜ’L-CƏVZİ, Əbü'l-Fərəc Cəmaləddin Əbdürrəhman b. Əli (ö. 597/ 1201), əl-Muntazam fi tarihi’l-üməm və’l-müluk (nşr. Muhamməd-Mustafa Abdülkadir Ata), I-XVIII, Beyrut 1412/1992.
İBNÜ’L-ƏSİR, Əbü’l-Həsən İzzüddin Əli b. Muhamməd (ö. 630/1233), əl-Kamil fi’t-tarix (nşr. C.J. Tornberg), I-XIII, Beyrut 1385-1386/1965-1966.
İSMAİL əl-MƏRVƏZİ, əl-Fəxri fi ənsabi’t-Talibiyyin (nşr. Seyyid Mehdi ər-Rəcai, Rəcai), Qum 1409 hş.
KUREŞİ, Əbu Muhamməd Muhyiddin Əbdülqadir b. Muhamməd (ö. 775/1373), əl-Cəvahiru’l-mudıyyə fi tabakati’l-Hanəfiyyə (nşr. Əbdülfəttah Muham-məd əl-Hulv), Qahirə 1413/1993.
QUMMİ, Həsən b. Muhamməd, Tarix-i Qum (trc. Həsən b. Əli Qummi, nşr. Seyyid Cəlaləddin Tehrani), Tehran 1361 hş.
MASSİGNON, L., “Cadis et naqibs Baghdadiens”, Opera Minora (ed. Y. Mouba-rac), I-III, Paris 1969 (içində), I, 262-263.
SAFEDİ, Səlahaddin Xəlil b. Aybeq (ö. 764/1363), Kitabü’l-vafi bi’l-vefeyat (nşr. H. Ritter ve başqaları), I-, Wiesbaden 1381/1962.
SAYMERİ, Əbu Abdullah Hüseyin b. Əli (ö. 436/1045), Əxbaru Əbi Hənifə və əs-habih, Beyrut 1976.
SULİ, Əxbaru’r-Razi Billah və’l-Müttəqi Lillah əv Tarixu’d-dəvləti’l-Abbasiyyə min sənə 322 ilə sənə 333 hicriyyə, Beyrut 1403/1983.
TƏNUXİ, Kadi Əbu Əli Muhassin b. Əli b. Muhamməd (ö. 384/994), Nişva-ru’l- muhadara və əxbaru’l-müzakərə (nşr. Abbud əş-Şaləci), I-VIII, Beyrut 1391-1393 /1971-1973.
YAQUT, Əbu Abdullah əl-Həməvi, Mu’cəmü’l-büldan, I-V, Beyrut ts.
YAŞAROĞLU, Həsən, Taberistan Zeydileri (250-316/864-929), Nəşr edil- məmiş namizədlik dissertasiyası, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1998.
YILDIZ, Hakkı Dursun, “Batîha”, DİA, V, 195-196.
ZƏHƏBİ, Əbu Əbdullah Muhamməd b. Əhməd b. Osman, Siyəru a’lami’n-nübəla (nşr. Şuayb əl-Arnaut və başqaları), I-XXIII, Beyrut 1401-1405/1981-85.
Ümumilikdə 27 istinad var.
Daha Çox İstinadı Göstər
Endirin
Məqalə Məlumatları
- Məqalə Növü Articles
- Təqdim Edildi dekabr 31, 2013
- Yayımlanıb dekabr 31, 2013
- Nömrə № 20(20) Dekabr 2013
- Bölmə Articles