İslamda ictimai münasibətlərin təkamülü The Evolution of Social Relations in Islam Эволюция общественных отношений в Исламе

İnsan ictimai varlıq olduğundan tarix boyu başqaları ilə toplum halında və birlikdə yaşamağa məhkumdur və bu səbəbə görə hər dövrdə onların münasibətlərini tənzimləyən normalar və qaydalar formalaşır. Onlar müəyyən hüquqlara malik olmaqla yanaşı, həm də bir-biri qarşısında müəyyən məsuliyyətlər və vəzifələr daşıyır. İctimai münasibətlərin tənzimlənməsi və təkamülü hər bir sivilizasiyanın önəmli cəhətlərindən biridir. İctimai münasibətlərin formalaşması və təkamülü ilkin mərhələdə cəmiyyətdə təsbitləşən birgəyaşayış qaydaları və əxlaq normalarından başlayır. İslam səmavi dinlər arasında öz ictimai təkamül ənənələrinə görə xüsusilə fərqlənir, burada insanların bir araya gəlməsini şərtləndirən ideya və ideallar çoxdur. İnsanlar qanun və adətlər çərçivəsində bir sıra ictimai qaydalara riayət etməli olur və bununla da o, səadət yolunu tapa bilir. İnsan toplum halında yaşamağa başladığından öz ehtiyaclarını ödəmək üçün çarə yolunu mədəniyyətdə axtarmışdır (2.s.114). Həyat təcrübəsində insanın başqaları ilə əlaqə qurmaq və yardımlaşmaq ehtiyacı ortaya çıxmışdır (3.s.140). Tədricən cəmiyyətdə insanların münasibətlərini tənzimləyən qaydaların formalaşması zərurəti yaranmışdır.