Əli bin Əbu Talibin (ə) “Nəhcül-Bəlağə” əsərində dünyaya baxış The View to the Universe in “Nahchul Balaga”By Ali Bin Abu Talib Взгляд на мир’ в произведение Али ибн Абу Талиба ‘Нахчул Балага’
Xülasə
İnsanın ölümdən əvvəlki həyatı, bu həyatdaykən əlaqə yaratdığı varlıqlar, bunlarla əlaqədar meylləri, adət və davranışları üçün istifadə edilən bir terminə dünya desək yanılmarıq. Dünya sözü "yaxın olmaq" manasına gələn “dünüv” kökündən törəmiş "ən yaxın" mənasındakı ədna sözünün qadın cinsində olan formasıdır. Quranda axirət və axirət hayatının əksi olmaq üzrə çox vaxt, "yaxın həyat" mənasındakı əl-hayatüdinə formasında həyat sözünün sifəti olaraq, bəzən də müəyyən (mərifə) şəkliylə ad olaraq istifadə edilmişdir. Hədislərdə, o cümlədən İmam Əlinin (ə) “Nəhcül-bəlağə” əsərində isə naməlum (nəkrə) olaraq da keçməkdədir. Bu yaxın həyatın ardından gələcək olan həyata, "sonrakı həyat" mənasında axirət adı verilmişdir. Dünya sözünün "alçaqlıq, pislik" mənasındakı “dənaət” kökündən gəldiyi də irəli sürülmüşdür. Quranda yer və yer üzü üçün ərz sözü istifadə edilmiş, bu anda yaşanılan həyata "əl-hayatüdinə, təciliyə ula", sonrakı həyata "uqba, darül-qarar" kimi ad və sifətlər də verilmişdir. Beləcə, Qurani Kərimdə ərz coğrafi, dünya isə dini və əxlaqi bir termin olaraq mənalandırılmış, dünya pislənərkən kosmik varlığı deyil burada davam etdirilən və axirət duyğusunu geri planda buraxan həyat tərzi qəst edilmişdir. Dünya sözü səhih hədislərlə yanaşı Nəhcül-bəlağədə də bu anlamda işlədilmişdir. Yer üzü ilə burada yaşanan həyat arasında yaxın bir əlaqə olduğundan, dünya kəlməsi qrammatik baxımdan sifət xüsusiyyətini itirərək yer kürəsi adı halına gəlmiş və "günəş sistemindəki planetlərdən biri, yer kürəsi" şəklində tərif edilmişdir. Bu anlamda Nəhcül-bəlağədə dünya deyilincə, daha çox yer kürəsi (ərz) ağıla gəlir.
The work “Nahchul Balaga”by Ali bin Abu Talib(pbuh) is one of the most significant works, after Koran, in the muslim world. As in Koran, very important points were touched up in that work. Along with the information about all spheres of human life, some interesting ideas of world outlook were given in that work as well. His Excellency Imam Ali states that the God created the universe for certain purposes and he will destroy it in a certain period of time. One of the interesting points of the work is some knowledge of celestial bodies, about the purpose of their creation and their system. One of the significant points that should be paid attention in the work is the knowledge of the life on other planets, which hasn’t been completely proved by science yet. From scientific point of view “Nahchul Balaga” is the work that is worth to be researched most of all. This opinion is confirmed with Imam’s words: ‘I know the celestial ways better than terrestrial ways.’ In its turn, in this article, looking to the world through “Nahchul Balaga”, we tried to clear up a lot of scientific and moral points.
Açar Sözlər
Dünya və ona baxış
The view to the Universe
Referanslar
- Ərəb dilindən tərcümə edənlər Z.M.Bünyadov və V.M.Məmmədəliyev. Tərtibat və nəşri R.Y.Dəmirli tarixsiz.
- “Nəhcül-Bəlağə” İmam Əli(ə)-ın xütbə, məktub və kəlamları (tərcümə və şərh) Ayətullah Feyzul-İslam, “Nurlar” nəşriyyatı, Bakı, 2007.
- “Nəhcül-Bəlağə” Muhəmməd Abduh şərh təhqiqli nüsxə, tərcümə edən Ahmet Çelen “Qələm” nəşriyyatı 2010.
- “Nəhcül-Bəlağə” Ayətullahul-uzma şeyx nasir Məkarim Şirazi, “Nəfahatul vilayə şərhun- əsriyyun- cəəmiun- linəhcül-bəlağəti” 1-ci cild Beyrut nəşriyyatı, hicri/1427, miladi/2006.
- “Nəhcül-Bəlağə” Seyyid Abbas Əli Musəvi, “Nəhcül-Bəlağə”, “Darul-hidayə” nəşriyyatı, Beyrut hicri/1424-miladi/2004 .
- Məhəmməd Əli Rzayi, “Quranın elmi ecazkarlığı”, çevirən Maqsud Sayılov, “Zərdablı ltd” nəşriyyatı, Bakı, 2009.
- Həsən bin Əli Əl-Hərrani, “Tuhuful-uqul”, çevirən Əhməd Altan, “tuba” nəşriyyatı, İstanbul, 2009.
- Sərdar Mutçalı Ərəbcə-Türkcə lüğət,”Dağarcıq” nəşriyyatı, Aralıq 1995.
- Şəhid Mürtəza Mütəhərri, tərcümə edənlər İsmayıl Əhmədov, Cavanşir Quliyev, “İslam Dünyagörüşü”, “Mədhiyyə” nəşriyyatı, Tehran m/2000-h/1379.
- Nazim Ələkbərov, “Yaradılışın Qayəsi”, “Xəzər” nəşriyyatı, Bakı, 2010.