Değerler Eğitimi Açısından İbadetler (Namaz ve Hac Örneği) Worships in Terms of Education of Values (The Sample of Prayer and Hajj) Değerler Eğitimi Açısından İbadetler (Namaz ve Hac Örneği)
Xülasə
Değerler eğitimi, tasavvufî ve psikolojik açıdan ahlakî ve manevî gelişim için, insanî ve evrensel değerlerin insan davranışları üzerinde ortaya çıkmasını hedefleyen bir eğitimdir. Tasavvuf kültüründe ibadetler ise, beden ile ruhun birleştiği bir mana ifade ederler. Bu nedenle bu çalışmada, madde ile mananın bütünleştiği namaz ve hac ibadeti, manevî ve tasavvufî yönleriyle ele alınacaktır. İbadetlerin manevî ve tasavvufî yönleriyle kavranması, onların ahlakî ve manevî değerlerin gelişmesi ve kazanılmasındaki önemi ve yerini ortaya koyar. Zaten değerler eğitimi, ahlakî eğitimin en önemli unsurudur. İbadetler de; psikolojik, manevî ve ahlakî eğitimi sağlayan yönleriyle değerler eğitimine ciddi bir katkı sağlarlar. Bu bağlamda makalede ibadetlerin bazı değerlerin eğitimi üzerindeki katkısı ifade edilecektir. İbadetler içerisinde namaz ve hac ibadeti, değerler eğitimine en fazla katkı sağlayan ibadetlerdir. Mesela namaz, sözlükte “Dua, tebrik, rahmet, övgü, bağlılık, yüceltme, yüce yaratıcıyı anma” anlamlarına gelir. Kelime manası itibariyle bile namaz, Yaratıcıyla kurulan bağ ve ahlakî gelişim açısından değerler eğitimine katkı sağlayan yönüyle karşımıza çıkar. Bu çalışmada biz, namaz ibadetini tasavvufî açıdan değerlendirerek namaz ibadetinin değerler eğitimi üzerindeki etkisini ortaya koyacağız. Yine bu konuda namaz ibadetini tasavvufî açıdan ele alırken, tasavvuf klasiklerinin bazılarından da faydalanacağız. Hac ise, madde ile mananın; beden ile ruhun birleştiği bir ibadettir. Zahirî hac, Allah’ın yasaklarından uzaklaşma ve O’nun emirlerine uymadır. Batınî hac ise, Allah ile yakınlaşmayı sağlar ve Allah için yapılır. Başta namaz ve hac olmak üzere, bu ibadetlerin ortak olan manevî ve psikolojik yönleri ele alınarak; bu ibadetlerin sorumluluk duygusu, zaman ve çalışma disiplini, sabır, dürüstlük, vefa gibi değerlerin eğitimine sağladıkları katkılar ise, çalışmanın ana çatısını oluşturacaktır.
Education of values, an education which aims at the emergence of human behaviour, mystical and psychologically for moral and spiritual improvement in humanistic and universal values. In Sufi culture worshiping expresses a meaning which combines the body and soul. Therefore in this study, the worshiping of prayer and hajj (pilgrimage) which integrates the body and soul, is dealt with in spiritual and mystical aspects. Understanding the spiritual and mystical aspects of worship reveals the importance of gaining and developing the moral and spiritual values. The education of values is the most important element of moral education. Worshipping contributes the education of values psychologically, spiritually and moral aspects. In this context, worshipping’s contribution on education of values will be deal with on this article. Among the worships, the prayer and hajj (pilgrimage) make the greatest contribution on education of values. For instance in the dictionary, prayer means “Pray, greeting, mercy, praise, devotion, exaltation and memorializing the supreme creator”. As the meaning of the word prayer; it appears contributing the education of values in terms of bonding with creator and moral development. In this study, we express to the impact of prayer on education of values with evaluating the mystical perspectives of prayer. And again on this issue while we are dealing with the worship of prayer, we also benefit from some of the Sufi classics. Hajj (pilgrimage) is a worship which combines the matter and meaning, body and soul. In one hand ostensible pilgrimage is moving away from Allah’s prohibitions and abiding his commands. On the other hand, esoteric Hajj is done for Allah and it enables you getting closer to Allah. At first, prayer and Hajj including the consideration of the spiritual and psychological aspects that are common to the worshipping are the frameworks for the study contributing the education of values such as; sense of responsibility, discipline, patience, honesty and loyalty.
Değerler eğitimi, tasavvufî ve psikolojik açıdan ahlakî ve manevî gelişim için, insanî ve evrensel değerlerin insan davranışları üzerinde ortaya çıkmasını hedefleyen bir eğitimdir. Tasavvuf kültüründe ibadetler ise, beden ile ruhun birleştiği bir mana ifade ederler. Bu nedenle bu çalışmada, madde ile mananın bütünleştiği namaz ve hac ibadeti, manevî ve tasavvufî yönleriyle ele alınacaktır. İbadetlerin manevî ve tasavvufî yönleriyle kavranması, onların ahlakî ve manevî değerlerin gelişmesi ve kazanılmasındaki önemi ve yerini ortaya koyar. Zaten değerler eğitimi, ahlakî eğitimin en önemli unsurudur. İbadetler de; psikolojik, manevî ve ahlakî eğitimi sağlayan yönleriyle değerler eğitimine ciddi bir katkı sağlarlar. Bu bağlamda makalede ibadetlerin bazı değerlerin eğitimi üzerindeki katkısı ifade edilecektir. İbadetler içerisinde namaz ve hac ibadeti, değerler eğitimine en fazla katkı sağlayan ibadetlerdir. Mesela namaz, sözlükte “Dua, tebrik, rahmet, övgü, bağlılık, yüceltme, yüce yaratıcıyı anma” anlamlarına gelir. Kelime manası itibariyle bile namaz, Yaratıcıyla kurulan bağ ve ahlakî gelişim açısından değerler eğitimine katkı sağlayan yönüyle karşımıza çıkar. Bu çalışmada biz, namaz ibadetini tasavvufî açıdan değerlendirerek namaz ibadetinin değerler eğitimi üzerindeki etkisini ortaya koyacağız. Yine bu konuda namaz ibadetini tasavvufî açıdan ele alırken, tasavvuf klasiklerinin bazılarından da faydalanacağız. Hac ise, madde ile mananın; beden ile ruhun birleştiği bir ibadettir. Zahirî hac, Allah’ın yasaklarından uzaklaşma ve O’nun emirlerine uymadır. Batınî hac ise, Allah ile yakınlaşmayı sağlar ve Allah için yapılır. Başta namaz ve hac olmak üzere, bu ibadetlerin ortak olan manevî ve psikolojik yönleri ele alınarak; bu ibadetlerin sorumluluk duygusu, zaman ve çalışma disiplini, sabır, dürüstlük, vefa gibi değerlerin eğitimine sağladıkları katkılar ise, çalışmanın ana çatısını oluşturacaktır.
Referanslar
- Ankaravî, İsmail. (1996), Minhacü’l-Fukara, (haz. Saadettin Ekici), İstanbul: İnsan Yayınları.
- Budak, Selçuk. (2000), Psikoloji Sözlüğü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
- Bourne, Edmund. (2011), Personality Disorder, Washington, U.S.A.: New Harbinger Press.
- Derveze, İzzet. (1998), Et-Tefsîrü’l-Hadis, Nuzul Sırasında Göre Kur’an Tefsiri, (çev. Şaban Karataş, Ahmet Çelen, Mehmet Çelen), 1-3. Cilt, İstanbul: Ekin Yayınevi.
- Dihlevî, Şah Veliyullah, (1990), Huccetullâhi’l-Baliğa,, Beyrut: Dârü İhyâi’l-Ulûm.
- Dowrick, Stephanie. (2000), Sevginin Halleri, (çev. Gürol Koca), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Esed, Muhammed. (1997), Kur’an Mesajı Meal Tefsir, (çev. Cahit Koytak, Ahmet Ertürk), İstanbul: İşaret Yayınları.
- Fromm, Erich. (1995), Erdem ve Mutluluk, (çev. Ayda Yörükan),, İstanbul: Tü-rkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Fromm, Erich. (1982), Kendini Savunan İnsan, (çev. Necla Arat), İstanbul: Say Yayınları.
- Gazâlî, Ebû Hâmid. (1974), İhyâ-ı Ulûmi’d-dîn, 1-3. Cilt, Kahire: Müessesetü’r-Riclibî.
- Hucvirî, Ali b. Osman. (2006), Keşfû’l-Mahcûb, (thk. Mahmûd Âbidî), İntişârât-ı Sâdâ ve Sîmâ, 1384, hş.
- Hucvirî, Ali b. Osman. (1996), Keşfû’l-Mahcûb, Hakikat Bilgisi, (haz. Süleyman Uludağ), İstanbul: Dergâh Yayınları.
- İbn Arabî, (1998), Futuhatu’l-Mekkiyye fi Marifeti’l-Esrarü’l-Malikiyye ve’l-Mülkiyye, 1-3. Cilt, Beyrut: Daru İhya et-Türâs.
- İslâmoğlu, Mustafa. (2006), Hac Risalesi, İstanbul: Düşün Yayıncılık.
- İzutsu, Toshihiko. (1997), Kur’an’da Dini ve Ahlaki Kavramlar, (çev. Selahattin Ayaz), İstanbul: Pınar Yayınları.
- James, William. (1983), Psycholog's Principles, New York: Harvard University Press.
- Kelâbâzî, Ebu Bekir Muhammed. (1980), et-Taarruf li Mezhebi Ehli’t-Tasavvuf, Kahire: Mektebetü’l-Külliyyâti’l-Ezheriyye.
- Kula, Naci. (2001), Kimlik ve Din, İstanbul, Ayışığı Kitapları.
- Kuşeyrî, Abdülkerim. (2003), Risâletü’l-Kuşeyrî, Beyrut: Daru’l-Hayr.
- Kutub, Seyyid. (1972), Fizilâli’l-Kur’an, (çev. M. Emin Saraç, İ. Hakkı Şengüler, Bekir Karlığa), 1-10. Cilt, İstanbul: Hikmet Yayınevi.
- Langston, Douglas C. (2001), Conscience and Other Virtues, Pennsylvania: The Pennsylvania State University Press.
- Mevlânâ, Celâleddîn Rumî. (2003), Mesnevî-i Mânevî, (thk. Reynold A. Nicholson), Tahran: İntişârât-ı Hermes.
- Muhasibî, Hâris. (1984), er-Riâye li Hukukillâh, (Edited By. Margaret Smith), London: E.J.W. Gıbb Memorıal Series.
- Razî, Fahruddîn. (1988), Tefsîr-i Kebîr, Mefâtihu’l-Gayb, (çev. Suat Yıldırım, Lütfullah Çelebi, Sadık Kılıç, Sadık Doğu), C. 1-23, Ankara: Akçağ Yay.
- Sachiko, Murata. (2000), William Chittick, İslamın Vizyonu, İstanbul: İnsan Yayınları.
- Sayın, Esma. (2006), Namaz ve Karakter Gelişimi, İstanbul: İnsan Yayınları.
- Sayın, Esma. (2011), Dua Terapisi, İstanbul: Nesil Yayınları.
- Şeriatî, Ali. (2006), Hac, (çev. Mustafa Çoban), İstanbul: Özgün Yayınları.
- Uysal, Veysel. (1994). Psiko-Sosyal Açıdan Oruç, Ankara, T.D.V. Yayınları.
- Yunus Vehbi, (2003), Haccın Sırları, (haz. Veysel Akkaya, Nesibe Akkaya), İstanbul: Okul Yayınları.