Qəza və qədər məsələsi çərçivəsində insan iradəsi The Problem of Fate and Divine Decree (Qada and Qadar): the Assessment of the Human Will Проблема свободной воли в рамках проблемы судьбы
Xülasə
Dini araşdırmalar sahəsindəki klassik ənənəyə sadiq qalaraq qısaca da olsa qəza və qədərin lüğəvi və termin mənasını, sonra Qurani-Kərim və hədislərdəki anlamını izah etməklə yanaşı məsələyə məntiq, psixologiya, pedaqogika və digər sahələrin nöqteyi-nəzərindən diqqət yetirərək fərqli bir yanaşma tərzini ortaya qoymağa çalışacayıq. Çünki qəza və qədər məsələsi insan zehnini ta qədim dövrlərdən etibarən məşğul etdiyi üçün mövzu ilə əlaqəli düşüncə tarixində çox fikirlər söylənmiş, çox izahlar irəli sürülmüşdür. Lakin indiyə qədər bu məsələ tam həllini tapmadığı üçün hələ də tədqiqat obyekti olaraq qalır.
The article underlines the importance and the historical background of the problem of fate. In sum we focus our attention on the question of free will. Human will is an important aspect of this question. The article attempts to explain the fundamental character of will (irada), power (qudra), acquisition (kasb) and creation (khalq). This issue generates a great deal of debate among theologians of different schools and philosophers. We cannot discuss this problem without considering other aspects of will; especially affect of divine will to human’s action. Both divine and human will’s research is necessary to gain a full picture of the situation. The structure of human will is complex and this article illuminates factors affecting human’s actions. Researchers remain in the dark about all aspects of this problem and it has not solid solution till now.
Açar Sözlər
Qəza və qədər, iradə, qüdrət, kəsb, xəlqu-l əfal, ədl
fate and divine decree (qada and qadar), will (irada), power (qudra), acquisition (kasb), creation (khalq), justice (adl)
Referanslar
- Cafer Sadık Yaran, Kötülük ve teodise, Ankara 1997.
- Cəfər Sübhani, Şiə əqidələrinin əsasları, Tehran 2001.
- Cürcani, Şərhu-l-məvaqıf, VI cild, Beyrut 1998.
- Çiğdem Dikeçligil, Birey, kişilik, toplum, Aile yazıları, Ankara 1991.
- Əhmədi Numan Zəki, Qəza və qədər, 1381, nəşr olunduğu yer yoxdur.
- Feriha (Balkış) Baymur, Genel psikoloji, İstanbul 2004.
- Fəzlurrəhman, Ana konularıyla Kuran, Ankara 1993.
- Hüseyin Atay, Kurana göre araştırmalar, Ankara 1997.
- İbn Mənzur, Lisanu-l arabi-l-muhit, Beyrut, tarixsiz.
- İlhami Gülər, Allahın ahlakiliyi sorunu, Ankara 1998.
- İrfan Abdülhamid, İslamda itikadi mezhepler ve akaid esasları, İstanbul1994.
- Qazı Əbdülcabbar, Şərhu-l-usuli-l-xəmsə, Qahirə 1996.
- M. Əli əl-Bər, Kurani-Kerim ve modern tıbba göre insanın yaratılışı, Ankara 1996.
- Məhəmməd Fuad Əbdülbaqi, Mucəmu-l-Mufəhrəs, Tehran 1372.
- Necati Öner, İnsan hürriyeti, Ankara 1995.
- Taftazani, Şərhu-l-əqaid, İstanbul 1999.